Eski CHP İstanbul Milletvekili ve müellif Ali Nejat Ölçen’in, Munzur mecmuasının sahibi, araştırmacı – müellif Mesut Özcan’a bağışladığı evraklarda, 1915’te Kafkas Cephesi’nde Ruslarla savaşan ve esir düşen Türk subayı teğmen Mehmet Arif Ölçen’in günlükleri ile birinci Ulusal Eğitim Bakanı Mustafa Necati’ye ilişkin bir defterin de olduğu öğrenildi.
Özcan’ın aktardıklarına nazaran, 1913’te İstanbul’da Harp Okulu’nu bitirdikten sonra Kafkas Cephesi’ndeki Köprüköy Savaşı’na katılan Teğmen Mehmet Arif Ölçen, daha sonra Azap ve Sarıkamış savaşlarına katıldi. 1915 yılının sonlarında Erzurum’u savunmakla görevlendirilen birliklerde yer alan Ölçen, komuta ettiği bölüğü ile Üçkilise köyünden geçeceği sıralarda başlayan Rus akınında, birtakım subaylarıyla esir düştü. Ölçen’in üç yıl süren esir hayatı da başladı.
Esir düştüğünde şimdi 23 yaşında olan Ölçen, hem günlüğünde hem de 1950 yılında kaleme aldığı anılarında, Türk ordusunun Kafkas Cephesi’nde hangi yokluklar içinde savaştığını da anlattı. Ölçen, bu sırada etrafındaki Rusların his ve kanılarını de gözleme fırsatı buldu. Genç Rus subayları gözlemleyen Ölçen, onların savaşa karşı olduklarını, kazanılacak toprakların Rus halkına değil, Çar’ın etrafındaki yakınlarına dağıtılacağını bildiğini anlattı. Ölçen’in günlüğünde, subaylar, Çarlık nizamının halka yararı olmadığının ve savaşın yalnızca Çar’a yarayacağını savunuyor.
Ölçen, hem Çarlık Rusyası’nın son günlerini hem de 1917 Rus Devrimi’nin sıcak günlerini günlüğüne aktardı. Ölçen, Rusya’da geçirdiği günlerde ayrıyeten müellif Yusuf Akçura ile de görüşme fırsatı yakaladı.
Ölçen’den kalan kıymetli dokümanlardan biri de cumhuriyetin birinci Ulusal Eğitim bakanlarından Mustafa Necati’nin el yazısıyla yazılmış defteri. Kapağında el yazısıyla “131 Alay 8. Bölük K., Mustafa Necati” ibaresi bulunan defterin tamamı eski Türkçe’yle yazılmış. Özcan’ın kütüphanesinde bu dokümanların yanı sıra, ortalarında Cemal Süreya, Edip Cansever, Asım Bezirci, Ceyhun Atuf Kansu, Ümit Kaftancıoğlu, İlhan Berk, Fazıl Hüsnü Dağlarca üzere birçok şair ve muharririn yazdığı binlerce mektup, not, fotoğraf ve mimar Hasan Sökmen’in bağışladığı eserler de bulunuyor.