Basın İlan Kurumu’nun bir yıl içerisinde hangi gazetelere ceza verdiğini CİMER’e soran Faruk Bildirici, 1 yıl içinde 803 günlük ceza verildiğinin söylendiğini belirterek cezaların yüzde 88’inin Cumhuriyet, BirGün, Sözcü, Korkusuz ve Evrensel’e verildiğini duyurdu.
1 yılda rekor ceza
Bildirici, CİMER’in 1 yıl içinde 803 günlük ceza verildiğini aktarmasından sonra bunun bir rekor olduğunu belirtirken, “Basın İlan’ın geçmiş yıllarını biliyorum, maddede resmi ilan kesme cezasının limiti 60 gün olsa da o kadar büyük cezalar verilmezdi. 2000’li yıllarda bir yıl içerisinde verilen cezaların toplamı 100 günü bile geçmezdi” dedi.
“BİK, artık resmi ilanları adil biçimde dağıtan, gazetelerin yasaya ters uygulamalarını ve ‘ahlak asıllarına aykırılığını’ denetleyen bir kurum olmaktan çıktı. Resmi ilanları iktidar yanlısı gazetelere akıtmakla kalmıyor, bir yandan da bağımsız ve eleştirel gazetelere ceza yağdırıyor” diyen Bildirici, Cumhuriyet, Üniversal, BirGün, Sözcü, ve Korkusuz’a verilen cezaları şöyle anlattı:
“BİK’in bir yıl içerisinde İstanbul’da yayınlanan gazetelere verdiği cezaların toplamı 376 gün. Cezalandırılan gazeteler hangileri? CHP Eskişehir Milletvekili Utku Çakırözer’in açıkladığı 2020 Basın Özgürlüğü Raporu’na nazaran, BİK, Cumhuriyet’e 110 gün, BirGün’e 112 gün, Evrensel’e 65 gün, Korkusuz’a 29 gün, Sözcü’ye 17 gün ilan kesme cezası vermiş. İstanbul’da yayımlanan beş gazeteye verilen cezaların toplamı 333 gün yapıyor. Demek ki, BİK’in 2020 yılı içerisinde İstanbul’daki gazetelere verdiği cezaların yüzde 88’i bu beş gazeteye verilmiş!”
“Görüldük bir uygulama değildi”
“Bir yıl içerisinde 803 günlük ceza verilmesi bir rekor aslında. Basın İlan’ın geçmiş yıllarını biliyorum, maddede resmi ilan kesme cezasının limiti 60 gün olsa da o kadar büyük cezalar verilmezdi. 2000’li yıllarda bir yıl içerisinde verilen cezaların toplamı 100 günü bile geçmezdi. Zira gerek teknik eksiklikler gerekse “ahlak asıllarını ihlal” nedeniyle ekseriyetle birer-ikişer günlük cezalar verilirdi. Cezadan çok ikaz olsun istenirdi bu kararlarla.” tabirlerini kullanan Bildirici, Cumhurbaşkanlığı Bağlantı Lideri Fahrettin Altun’un şikayeti üzerine gazetemiz Cumhuriyet’e ve Ragıp Zarakolu’nun “Makus bahttan kaçış yok” başlıklı yazısı nedeniyle Evrensel’e 45’er gün verilen resmi ilan kesme cezası ile ilgili “görüldük bir uygulama değildi” değerlendirmesini yaptı.
Bildirici, kendi internet sitesinde yayımladığı “Basın İlan’da yıllık ceza rekoru ve habere rüşvet teklifi!” başlıklı yazısında şu sözlere yer verdi:
25 toplantı açıklamasını taradım
Günümüzde BİK’in 30 günlük, hatta kimi vakit 45 günlük resmi ilan kesme cezaları vermesi sıradan bir uygulama haline geldi. BİK, artık resmi ilanları adil biçimde dağıtan, gazetelerin yasaya alışılmamış uygulamalarını ve “ahlak temellerine aykırılığını” denetleyen bir kurum olmaktan çıktı. Resmi ilanları iktidar yanlısı gazetelere akıtmakla kalmıyor, bir yandan da bağımsız ve eleştirel gazetelere ceza yağdırıyor. Doğal cezalar üzere gazetelere verilen resmi ilan bedellerinin toplam sayıları da kapalı tutuluyor.
BİK’in 2020 yılı içerisinde hangi gazeteye ne kadar ceza verdiğini CİMER aracılığıyla sorarken maksadım resmi ilan kesme cezalarının hangi gazetelere verildiğini anlamaktı. Sanırım onlar da bunu bildikleri için 2020 yılı içerisinde toplam 803 günlük resmi ilan ve reklam kesme cezası verildiğini açıklamakla yetindiler; cezaların gazetelere dağılımı bilgisini bilinmeyen tuttular.
Ben de bunun üzerine BİK’in internet sayfasında yer alan İdare Konseyi toplantılarıyla ilgili açıklamaları taradım. BİK İdare Şurası geçen yıl 25 toplantı yapmış. Bu toplantılarla ilgili açıklamalarda ceza verilen gazetelerin isimleri belirtilmiyor, yalnızca yayınlandıkları vilayetlere yer veriliyor.
O nedenle İdare Kurulu’nun 25 toplantıya ait açıklamalarındaki cezaları vilayetlere nazaran topladım. Sonuç, tam da iddia ettiğim üzereydi. “Resmi ilan ve reklamlar ile bunları yayınlayacak müddetli yayınlar yönetmeliğinin ihlali” nedeniyle verilen resmi ilan kesme cezalarında İstanbul’da yayımlanan gazeteler, 58 günlük ceza ile başı çekiyordu. Onu 34 gün ile Balıkesir, 28 gün ile Hatay, 14 gün ile Zonguldak izliyordu. “Basın Ahlak Asıllarının ihlali” gerekçesiyle verilen cezalarda da İstanbul, 318 gün ile birinci durumdaydı. İstanbul’un peşinden tekrar 80 gün ile Balıkesir, 30 gün ile Tekirdağ, 16 gün ile Sakarya, 15 gün ile Gaziantep’teki gazeteler geliyordu.
Altun’un yardımcısı Sobacı, Twitter’da ihsası reyde bulunuyor
Geçmişe oranla değerli öbür bir değişiklik de şu; BİK cezalarının çabucak tamamını şikayet üzerine verilirdi. İdare Konseyi, nadiren “resen” yani tabiatıyla harekete geçerek, gazetelere ceza verirdi. Artık ise BİK cezalarının yüzde 33’ü resen verilmiş!
Yönetim Kurulu’nun bir şikayete gerek görmemesi bir yana BİK yöneticileri, gazetelerde yapılan yayınlar kurumda gündeme gelmeden evvel toplumsal medyada görüş açıklıyorlar. Açıklamalarıyla bu gazetelere ceza verileceğini evvelce ilan ediyorlar; ihsası reyde bulunuyorlar.
Örneğin BİK İdare Konseyi Lideri Prof.Dr. Mehmet Zahid Sobacı, 22 Nisan 2020 tarihinde Twitter hesabından şöyle bir paylaşımda bulunmuş:
“Muhalefet etmenin de bir ahlakı olur. Lakin, bunların toplumsal ömrün en temel unsurlarından olan mahremiyete bile hürmeti yok. CHP Üsküdar İlçe Liderinin @fahrettinaltun ‘un meskeninin fotoğraflarını çekmesi, Türk siyaset tarihine ‘siyasal röntgencilik’ olarak girecektir.”
Tabii burada Zahid Sobacı’nın da “çift makamlı” bir bürokrat olduğunu, birebir vakitte Cumhurbaşkanlığı Bağlantı Lideri Fahrettin Altun’un yardımcısı olduğunu hatırlatmakta fayda var. Basın İlan, Altun’a bağlı kuruluşlardan biri lakin bağlı olması kâfi görülmemiş.
Nitekim Zahid Sobacı’nın bu paylaşımından sonra Fahrettin Altun’un meskeninin bitişiğindeki yerdeki kaçak yapılaşmayla ilgili “Boğaz’da kaçak var” haberi nedeniyle Cumhuriyet’e 35 gün resmi ilan kesme cezası verildi. Tıpkı haberler nedeniyle daha sonra BirGün ve Kozmik de cezalandırıldı.
Zahid Sobacı, 1 Ocak’ta da Sözcü gazetesinin “2020’nin torbasından felaket ve gözyaşı çıktı” manşetiyle ilgili olarak Twitter hesabından şunları yazdı:
“Milletin pahalarını hiçe sayan zihniyetin son 10 günlük performansı: * Türkçe ezan * Başörtülülere yönelik nefret söylemi * Ayasofya’nın ibadete açılmasını felaketler listesine almak Ayasofya bu millet için gözyaşı değil umut ve vefadır. Hiç anlamadınız, anlayamayacaksınız.”
Genelleme yaparak Sözcü’yü “Millet kıymetlerini hiçe sayan zihniyet” olarak damgalayan Zahid Sobacı’nın bu açıklamasıyla kalmadı, birebir gün BİK de bir açıklama yaparak Sözcü hakkında “gerekli süreçlerin yapılacağı”nı duyurdu. Hakikaten İdare Kurulu’nun 5 Ocak’ta yaptığı birinci toplantıda Sözcü’den savunma istenmesine karar verildi.
Kuşkusuz önümüzdeki günlerde bu haber nedeniyle Sözcü’ye de ceza verileceğini söylemek kehanet olmaz. Ne de olsa Sobacı, Genel Müdür Rıdvan Duran ile ahenk içerisinde…
İnternet sitelerine yasa dışı denetim
1961 yılında çıkarılan 195 sayılı yasaya nazaran, BİK’in vazife alanı gazete ve dergilerle hudutlu. Gerçekten BİK’in, CİMER aracılığıyla benim soruma verdiği karşılıkta da misyon alanının basılı medya kuruluşlarıyla sonlu olduğu kabul ediliyor:
“..Kurumumuzun vazifesi resmi ilan ve reklamların vadeli yayınlarda (Gazete ve Dergilerde) yayınlatılmasına aracılık etmektir. Kurumumuz resmi ilanların, gazetelerde niyet ve fikir ayrımı gözetilmeksizin yayınlatılmasına aracı olmaktadır.”
Fakat BİK, 2019 yılı ortalarından bu yana maddede olmayan bir yetkiyi kendisinde görerek, gazetelerin internet sitelerini de inceliyor; buralardaki yayınlar nedeniyle de resmi ilan kesme cezaları veriyor.
Haber yapana rüşvet teklifi
BİK, gazetelerin internet sitelerini denetlemekle kalmadı, “ilan.gov.tr” isimli bir portal kurarak resmi ilan ve reklamları dijital mecrada da yayınlamaya başladı. Hatta 30 Aralık 2020’de gazetelere bir genelge göndererek, resmi ilan ve reklamların internet sitelerinde yayımlanması halinde bunlar için gazetelere ek ödeme yapılacağını duyurdu. Genelgede, “kişisel data içermeyen, haber bedeli taşıyan ve kamunun genelini ilgilendirenleri gazetecilik mesleğinin genel kuralları çerçevesinde” linkini de vererek yayınlamalarının teşvik edileceği söz edildi.
“.. Kurumumuzun ilan portalı ilan.gov.tr dijital pano uygulamasına kendi internet (haber) sitesinin ana sayfasında görünür alanda yer veren ve ilan portalından Kurumumuz Genel Müdürlüğünün belirleyeceği ilanlardan en az üç farklı ilanı kaynak göstererek her gün kendisine ilişkin internet (haber) sitesinde Kurumumuz Genel Müdürlüğünün belirleyeceği formda kullanıp ilan portalındaki ilgili ilanın linkini koyan gazetelere 1/6 oranında ek gösterge verilmesine karar verilmiştir.”
BİK İdare Kurulu’nun bu formda haber yapılan ilanlar için para ödemesi, gazetecilik prensiplerine karşıt. Gazeteci, parayla haber yapmaz. Şayet resmi ilanların ortasında haber pahası taşıyanlar olursa bunlar editöryal tercihle haber yapılabilir.
Ama BİK’in belirleyeceği ilanlar ortasından seçilerek haber yapılması halinde para ödeneceğini yani “rüşvet” verileceğini duyurmak, “Basın Ahlak Esasları”nı denetleyen bir kuruluşun varlık nedeniyle çelişiyor.
Bunun bir adım ötesi BİK hakkında olumlu haber yapan medya kuruluşlarına da ödeme yapılması olur ki, bu da beklenir! Çünkü BİK, geçmiş uygulamalardan bağımsız ve tarafsız değil, siyasi bir kurum.
Yeni yıla girerken logo değişikliği yapmaları yeni kimliğine denk düştü. Malum, BİK’in yıllardır kullandığı logonun tabanı bayraktaki üzere kırmızıydı; yenisinin rengi turkuaz… Yeni periyodun rengi…”
