Çin, Filipinler ve Vietnam’ın Güney Çin Denizinde ortak petrol arama çalışmalarına müsaade veren mutabakatı Yüksek Mahkeme tarafından anayasa ihlali olarak değerlendirildi. Mahkemenin 15 yargıcından 12’si, muahedenin anayasaya ters olduğuna hükmetti.
Buna nazaran, Güney Çin Denizinde, yıllardır süregelen toprak uyuşmazlıkları yaşayan üç ülkedeki devlete ilişkin şirketler tarafından imzalanan 2005 tarihli Ortak Deniz Sismik Taahhütnamesi mutabakatı geçersiz oldu.
Mahkeme, anayasaya nazaran doğal kaynakların araştırılması, geliştirilmesi ve kullanılmasının devletin tam denetimi ve kontrolü altında olması gerektiğine dikkat çekti.
Davacılar, Filipinler sularında petrol aramanın Filipinli vatandaşlar yahut Filipinlilerin en az yüzde 60’ına sahip olduğu şirketler ve kümeler tarafından yapılması gerektiğini savunurken, karşı taraf, mutabakatın sadece anayasa yasağı kapsamında olmayan keşif öncesi faaliyetleri içerdiğini tez etti.
Ne olmuştu?
Filipinler, eski Devlet Lideri Rodrigo Duterte idaresi altında, Çin ile 2018’de tartışmalı sularda muhtemel bir ortak petrol ve gaz keşfini amaçlayan bir mutabakat imzalamıştı. Fakat yıllarca süren müzakereler, hangi ülkenin deniz üzerinde egemenlik haklarına sahip olduğu konusundaki uyuşmazlık nedeniyle başarısız olmuştu. Duterte, altı yıllık misyon müddetinin 2022’de sona ermesinden kısa bir mühlet evvel muahedeyi feshetmişti.
Güney Çin Denizi anlaşmazlığı
Çin, birinci kere 1947’de yayımlanan, “Dokuz Çizgi Hattı” ismi verilen haritayla Güney Çin Denizi’nin yüzde 80’inde egemenlik savında bulunuyor. Deniz altı kaynakları açısından varlıklı bölgedeki hak savları başta Filipinler olmak üzere Vietnam, Brunei ve Malezya üzere kıyı komşusu ülkelerle egemenlik ihtilafına yol açıyor.
Beijing”in ihtilaflı bölgede inşa ettiği yapay adaları askeri üsler kurarak silahlandırması da ABD ve bölge ülkeleriyle gerginliğe yol açıyor. Milletlerarası kamuoyunda “Paracel” ve “Spratly” olarak bilinen takımadalar, Vietnam tarafından “Hoang Sa” ve “Truong Sa”, Çin tarafından ise “Şişa” ve “Nanşa” olarak isimlendiriliyor.
Lahey’deki BM Daimi Memleketler arası Tahkim Mahkemesi, 2016’da Filipinler’in müracaatıyla verdiği kararda, Çin’in, Güney Çin Denizi’nde tek taraflı egemenlik taleplerinin yasal olmadığına karar vermişti.
