Yiyip içtiklerimizin ilaçlar üzerinde birçok tesiri olabilir. Bu nedenle ilaçla gelen talimatları okumak kıymetli.
Aldığımız ilaçlar da yiyecekler üzere bağırsaklarda ve daha sonra karaciğerde parçalanır ve bunlar birbirini karmaşık biçimlerde etkileyebilir. Kimi yiyecekler ilacın tesirlerini artırabilirken kimileri da onu etkisiz hale getirebilir ve her iki durum da tehlike yaratabilir.
İlaçlarla yiyecek ve içecekler ortasında meydana gelebilecek etkileşimlere şu örnekler verilebilir:
Alkol
Antihistamin ve antidepresan üzere birtakım ilaçlar uyku haline neden olabilir ve alkol bu etkiyi artırabilir.
Bazı istisnalar dışında, günümüzde birçok antibiyotik alkolden uzak durmayı gerektirmez.
Ancak ilaçların alkolle birlikte alınması “alkol kızarıklığı” yahut “disülfiram gibisi reaksiyon” olarak isimlendirilen öbür bir tesire de yol açar.
Alkol bedende parçalandığında asetaldehit ismi verilen toksik bir husus oluşturur ve beden bu maddeyi atar. Ancak birtakım ilaçlar bu hususun atılmasını zorlaştırıp asetaldehit birikmesine neden olabilir ve kızarma, yüksek tansiyon, kalp çarpıntısı ve kusma üzere semptomlara yol açabilir.
Alkol ile etkileşime giren ilaçların listesi çok geniştir, bu nedenle her vakit ilaç kutusundaki talimatları denetim etmek yahut ilaç reçete edildiğinde eczacıya yahut doktora sormak gerekir.
Greyfurt
Greyfurtun 100’den fazla ilaçla, kimileri tehlikeli olabilecek formda etkileşime girdiği tespit edildi.
Greyfurt tansiyon ilaçlarının tesirini birkaç kat artırdığından tehlikeli olabilir.
Bunun nedeni greyfurttaki furanokumarin ismi verilen kimyasal bileşikler. İlaçlar kana karışmadan evvel karaciğerin salgıladığı birtakım enzimler tarafından parçalanıyor. Furanokumarinler ise bu enzimleri engelliyor. Bu da birtakım ilaçların kandaki yoğunluklarının tehlikeli boyutlara yükselmesi demek.
Sadece bir greyfurt ya da bir bardak greyfurt suyu, kimi kolesterol ilaçlarının tesirini 13 kat artırabiliyor. Bu ise bu ilaçların yan tesirlerinin artması manasına geliyor.
Greyfurt ile etkileşime giren ilaçlar ortasında şunlar sayılabilir:
- Bazı kolestorol düşürücü statinler (özellikle simvastatin içeren)
- Bazı aritmi (kalp ritim bozukluğu) ilaçları
- Bazı anti-psikotik (psikiyatrik hastalıkta kullanılan) ilaçlar
- Organ nakli sonrası bağışıklık sistemini bastırmada kullanılan birtakım ilaçlar
- Bazı erektil disfonksiyon (sertleşme bozukluğu) ilaçları
Sevilla portakalı ve pomelo meyvesi de furanokumarin içeriyor. Olağan portakalda bu unsur yoktur fakat o da bazen öteki ilaçları etkileyebiliyor.
Yeşil yapraklı sebzeler ve kuru erik
Lahana, brokoli, ıspanak, pazı, kale bitkisi üzere yeşil yapraklı sebzeler, kuru erik ve birtakım bitkisel yağlar nispeten yüksek oranda K vitamini içeriyor. K vitamini kanın pıhtılaşmasını sağlıyor.
Ancak kalbiniz için Varfarin (Coumadin) üzere pıhtılaşmayı önleyici, kan sulandırıcı ilaçlar kullanıyorsanız, bu yiyecekler ilacın tesirini azaltacağından dikkatli olmak gerek.
Hatta fazla ölçüde yeşil çayın da bu meseleye yol açabileceğine dair bir hadise rapor edildiği biliniyor.
Ancak yeşil sebzelerin diyetten büsbütün çıkarılması tavsiye edilmiyor; yalnızca ani K vitamini artışına yol açacak halde bir günde çok yüklenmeden kaçınmak gerekiyor.
Pıhtılaşmayı önleyici, kan sulandırıcı ilaçlar kullanıyorsanız, dikkat etmeniz gereken besinlerin tam listesi için doktora yahut eczacıya danışmalısınız.
Meyan kökü
Siyah meyan kökü glisirizin ismi verilen çok tatlı bir kimyasal içeriyor. Fakat glisirizin potasyum düzeylerinin düşmesine neden olup kan basıncını (tansiyonu) etkileyebilir ve sağlıklı insanlarda bile kalp ritmi bozulmasına yol açabilir.
Tansiyon yahut kalp meseleleriniz varsa meyan kökünden kaçınmak mantıklı.
Maya özütü, salamura-fermente yiyecekler, yıllanmış peynirler
Tiramin, kan basıncını (tansiyonu) düzenlemeye yardımcı olan bir amino asit ve bedenimiz olağanda tiramini parçalama konusunda çok yeterli.
Ama MAOI (monoamin oksidaz inhibitörleri) ismi verilen kimi depresyon ilaçları, bedendeki tiramin düzeyinin artmasına ve tansiyon yükselmesine, süratli kalp atışına, baş ağrısına, hatta felce neden olabiliyor.
Doktorların en çok korktuğu ilaç etkileşimlerden biri de bu.
Tiramin, Marmite üzere rastgele bir maya özütü (ekstraktı); balık ve et üzere salamura, kürlenmiş, tütsülenmiş yahut fermente edilmiş besinler, yıllanmış peynirler ve birtakım alkollü içecekler dahil olmak üzere birçok yiyecekte bulunuyor.
Çikolata da bir ölçü tiramin içerdiğinden ekseriyetle bu etkileşimden şüphelenilse de, sahiden tetikleyici olduğuna dair fazla delil yok.
Bunlar, meydana gelebilecek gıda-ilaç etkileşimine yalnızca birkaç örnek. İlaç kullanırken kutudaki açıklamaları sürekli denetim edin ve ilaç alırken mümkün etkileşimleri hekiminize yahut eczacınıza sorun.
Çay ve kahve
Demir eksikliğine bağlı anemi (kansızlık) tedavisi için demir sülfat tabletleri kullanırken bunlardan iki saat evvel ve sonrasında çay, kahve, yumurta, süt ve süt eserlerinden kaçınmak gerekir. Bunlar bağırsaklarda demir emilimini azaltır.
Bu ilaçların emilimini artırmak için mümkünse aç karnına ve portakal suyu yahut C vitamini desteğiyle birlikte alınması tavsiye edilir.
Kaynak: BBC Türkçe
