Uluslararası Af Örgütü, Kamu Hizmetleri Enternasyonali (PSI) ve Dünya Global Sendikalar Birliği’nin yaptığı yeni incelemeye nazaran, sivil toplum örgütlerinin tüm dünyada ön saflarda hizmet sağlayan milyonlarca sıhhat çalışanının süratli bir formda aşılanması için ivedilikle harekete geçilmesi daveti yaptığı geçen yıl, en az 17 bin sıhhat çalışanı COVID-19 nedeniyle hayatını kaybetti.
Bu önemli ikaz, ülkeler ortasında aşıya erişim konusundaki global eşitsizliklerin artmaya devam ettiği bir devirde yapıldı. Şimdiye kadar, tüm dünyadaki dozların yarısından fazlası dünya nüfusunun yüzde 10’undan azını oluşturan 10 varlıklı ülkede uygulanırken, 100’den fazla ülkede şimdi tek bir kişi bile aşılanmadı. Daha fakir ülkelerin birinci doz aşıları gelecek haftalarda yahut aylarda edinmesi bekleniyor.
Sivil toplum örgütleri, hükümetlere, insanların hayatını kurtarmak ve inançlı çalışma şartları sağlamak için -temizlik vazifelileri, toplum sıhhati çalışanları ve toplumsal hizmet çalışanları üzere pandemide sıklıkla görmezden gelinen kümeler dahil- ön saflarda hizmet veren sıhhat çalışanlarını aşı dağıtım planlarına dahil etme daveti yaptı.
‘Her 30 dakikada bir sıhhat çalışanı hayatını kaybediyor’
Uluslararası Af Örgütü Ekonomik ve Toplumsal Adalet Ünitesi Yöneticisi Steve Cockburn hususa ait yaptığı açıklamada şunları söyledi, “Her 30 dakikada, bir sıhhat çalışanının COVID-19 nedeniyle hayatını kaybetmesi hem bir trajedi hem de bir adaletsizliktir. Sıhhat çalışanları tüm dünyada insanları COVID-19’a karşı inançta tutmak için kendi hayatlarını ortaya koydukları halde, birçoğu bugüne kadar gereğince korunmadı ve sonuçta bu yetersizliğin bedelini ödedi.”
“Hükümetler her yerde, tüm sıhhat çalışanlarının COVID-19’a karşı korunmasını sağlamak zorundadır. Sıhhat çalışanları pandemi boyunca hayatlarını tehlikeye attı, artık hayat kurtarıcı aşılar için onlara öncelik vermenin vakti geldi. Peru’daki bir sıhhat çalışanının Birleşik Krallık’taki bir tabip kadar korunmasını sağlamak için aşı erişiminde yaşanan devasa global eşitsizlikleri ortadan kaldırmak üzere hemen adım atılmalıdır.”
Üç kurum, 70’den fazla ülkede hükümetlerin, sendikaların, medyanın ve sivil toplum örgütlerinin yayınladığı bilgileri inceledi. Lakin birçok hükümetin resmi bilgi toplamaması yahut kısmen toplaması nedeniyle bu sayılar gerçek sayıların çok altında olabilir.
Sağlık çalışanları görmezden gelindi ve korunmadı
Tüm dünyada, bilhassa birinci kademelerde olmak üzere pandemi boyunca inançsız çalışma şartları ve ferdî hami ekipman yetersizliği sıhhat çalışanları açısından çok büyük meseleler yarattı. Memleketler arası Af Örgütü’nün Temmuz 2020’de yayımladığı bir rapor, gözlemlenen 63 ülkenin neredeyse hepsinde ferdî kollayıcı ekipman sorunu yaşandığını tespit etti. Kimi kümeler özellikle ihmal edildi ve Malezya, Meksika ve ABD’nin de ortalarında bulunduğu ülkelerde paklık vazifelileri, yardımcı işçi ve toplumsal hizmet çalışanları ferdî gözetici ekipman ve inançlı iş şartları talep ettikleri için işten atılma ve gözaltı da dahil misillemelerle karşı karşıya kaldı.
Birçok ülkede toplumsal hizmet çalışanlarına yönelik ihmalkarlık pandeminin kalıcı bir özelliği haline geldi. Bugüne kadar ABD’de en az 1.576 huzurevi çalışanı COVID-19 nedeniyle hayatını kaybetti. 2020’de Birleşik Krallık’ta 494 toplumsal hizmet çalışanı öldü. Birleşik Krallık hükümetinin resmi dataları, huzurevleri ve toplum sıhhati merkezlerinde çalışanların COVID-19’dan ölme mümkünlüğünün tüm çalışan nüfusa kıyasla üç kat daha fazla olduğunu gösteriyor.
Dünya Global Sendikalar Birliği’nin bir kolu ve özel sıhhat dalı çalışanlarının global sendikası olan UNICARE’in yakın vakitte yayımladığı bir rapor, süreksiz acentelik kontratıyla çeşitli ortamlarda çalışan ve yatılı hasta başına düşen işçi oranının daha düşük olduğu merkezlerde çalışan toplumsal hizmet çalışanlarının enfeksiyon ve mevt oranlarının daha yüksek olduğuna dikkat çekti.
Dünya Global Sendikalar Birliği Genel Sekreteri Christy Hoffman bahis hakkında yaptığı açıklamada, “Bu vefatlar müthiştir, felakettir ve pandeminin tüm dünyada sıhhat çalışanları açısından yarattığı gerçek maliyetin sadece bir kısmını yansıtmaktadır. Virüs cerrah, huzurevi çalışanı yahut konutta bakım asistanı ayırt etmediğine nazaran aşılara, gözetici ekipmanlara ve COIVD-19’a maruz kalan toplumsal hizmet çalışanlarına yönelik güvenlik protokollerine ait yaklaşımımız da ayrım yapmamalı” dedi. Hoffman, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“COVID-19’la gayret önlemlerimiz, toplumsal hizmetlerde temelden değişiklikleri teşvik etmelidir; aksi halde bu önlemler birçok insanın hayatını gereksiz yere riske atan eşitsizlikleri çoğaltır.”
Eşitsiz aşılama uygulamaları
Birçok ülkede, ulusal aşı dağıtım planlarında, virüse yüksek ölçüde maruz kalan şahıslara öncelik verilmiş olsa da aşı erişimindeki global eşitsizlik, 100’ün üzerinde ülkede tek bir sıhhat çalışanının bile aşılanmadığı manasına geliyor.
Bunun yanı sıra, aşılama programlarını başlatan kimi ülkelerde sıhhat çalışanları tedarik yetersizliği, uygulamadaki meseleler yahut kimin sıhhat çalışanı olduğuna ait dar tanımlamalar nedeniyle önceliklendirme kapsamı dışında bırakılma riski altında.
Avrupa’da sıhhat çalışanlarının genel itibariyle ulusal planlarda önceliklendirilmiş olmasına karşın tedarik problemleri aşılama suratını yavaşlattı. Kimi ülkelerde sendikalar ve patronlar, aşılamada öncelik verilen birinci kümelere dahil edilmeleri için konutta bakım çalışanlarının resmen sıhhat çalışanı olarak tanımlanmasını savunmak zorunda kaldı.
Sağlık çalışanlarını aşılamaya Ocak ayında başlayan Brezilya ve Şubat ayında başlayan Peru’nun da ortalarında bulunduğu ülkelerde sıhhat çalışanları örgütleri, birtakım yerlerde yönetim ve idare işçisinin ön saflarda çalışan işçiden daha evvel aşılandığını bildirdi. Peru’da birtakım hastanelerin paklık ve hijyen çalışanları virüse maruz kaldıkları halde aşılanmadı.
2020’de 492 sıhhat çalışanının hayatını kaybettiği Güney Afrika’da hükümet, Johnson and Johnson şirketinin ürettiği aşının deneme fazında sıhhat çalışanlarının bir kısmını aşılamaya başladı ve gelecek aylarda bu aşıdan daha fazla doz tedarik edecek. Başka yandan, Oxford/AstraZeneca aşısının kullanımının askıya alınması, hükümetin başlangıçtaki planlarını aksattı. Şubat ayında, Güney Afrika Demokratik Hemşirelik Örgütü (DENOSA), hükümete, kırsal bölgelerde vazife yapan ve ferdî hami ekipman dağıtımında ihmal edilen hemşirelerin aşı uygulamasına eksiksiz dahil edilmesi için davet yaptı.
‘DTÖ aşıda patentleri kaldırmalı’
Hükümetlerin aşı dağıtım planlarında ön saflarda çalışan tüm sıhhat çalışanlarına öncelik vermesi kuraldır. People’s Vaccine kampanyasını destekleyen Milletlerarası Af Örgütü, Kamu Hizmetleri Enternasyonali ve Dünya Global Sendikalar Birliği hükümetlere, herkesin bir doz aşıya erişebilmesi için üretim kapasitesini artırmak, aşı üreticilerinin teknoloji ve bilgilerini paylaşmasını sağlamak ve böylelikle global aşı tedarikini değerli ölçüde artırmak üzere acil adımlar atma daveti yapıyor.
“Aşılamayı hızlandırmanın ve ön saflarda çalışan şahısların gereksiz yere hayatını kaybetmesini önlemenin temel yolu DTÖ’nün patentleri kaldırması ve beraberinde gelecek daha ucuz aşıları yeniden de temin edemeyebilecek daha fakir ülkelere yönelik hibelerin desteklenmesidir” diyen Kamu Hizmetleri Enternasyonali Genel Sekreteri Rosa Pavanelli kelamlarını şöyle sonlandırdı:
“Tüm hükümetler, bizler ve toplumlarımız için COVID-19 aşılarını edinebilmeli ve uygulayabilmelidir. Sıhhat çalışanları lakin herkes inançta olduğunda nitekim inançta olacaklar.”