Yapılan araştırmaya 284’ü koronavirüs hastası, 100’ü sağlıklı denetim kümesi olmak üzere, 384 kişinin dahil edildi. Bedenin virüs ya da bakteriyel enfeksiyonlarla savaşmasında “makrofaj hücreleri” ismi verilen savaşçı bağışıklık hücrelerini harekete geçiren düzeneklerden, “mannoz bağlayıcı lektin proteini” seviyeleri incelendi.
“Hastalığı ağır bakımda geçirenlerde sentezlenmiyor”
İstanbul Tıp Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Tufan Tükek, geçtiğimiz Ocak ayında “Infection, Genetics and Evolution” isimli milletlerarası bir tıp mecmuasında de yayınlanan çalışma hakkında DHA’ya yaptığı açıklamada “Eksik olan bu protein sentetik olarak üretilip tedavide kullanıma girene kadar en azından bu bireylerin hastalığı ağır geçireceği öngörülerek daha düzgün korunması sağlanabilir” sözlerini kullandı.
Bağışıklık sisteminin, rastgele bir enfeksiyon karşısında harekete geçen doğal bir immün karşılık oluşturduğunu söyleyen Prof. Dr. Tükek, “Bu doğal sistem içerisinde kimi hücreler var. Savunma sistemini oluşturan hücrelerimizin virüs ya da bakterilerle çaba etmesi için birtakım sistemler var. Onlara yardımcı sistemlerden bir tanesi de ‘mannoz bağlayıcı lektin’ yolağı dediğimiz bir yol. Mannoz bir şeker, bakteri ve virüslerin hücre duvarında bulunuyor. Lektin de beşerde karaciğerde sentezlenen ve bakteri yahut virüsün yüzeyinde bulunan mannoz şekerini bağlayarak bedende bulunan ‘makrofaj’ dediğimiz savaşçı hücrelerimizi etkin hale getiren bir protein. Etkin hale gelen bu büyük savaşçı hücreler, virüs ve bakterilerle çaba etmeye başlıyor. Bedenin bunlarla savaşabilmesi için bu yolağın uygun çalışıyor olması lazım. Yani bu lektin proteininin hücrede gereğince sentezlenmesi ve bedende belirli bir düzeyde olması gerekiyor.
Bu, neden olabilir diye düşünüp daha evvel ağır bakıma yatmış, hastalığı ağır geçirmiş ve hafif geçirmiş insanları taradık. Bu bireylerde mannoz bağlayıcı lektin yolunun sorunlu olduğunu ve protein sentezinin çok az olduğunu, bilhassa de hastalığı ağır bakımda geçiren şahıslarda bu proteininin sentezlenmediğini, hatta bedende hiç bulunmadığını fark ettik. Bunun üzerine bir araştırma yaptık ve sonuçlarını da memleketler arası bir mecmuada yayınladık. Geçtiğimiz günlerde bir genç, babasının hastalığı çok ağır geçirdiğini, kendisinin de çok ağır geçirdiğini söyleyerek bize başvurdu. Tüm aileyi bu taraftan inceledik ve taramalarda babanın hiç protein üretmediğini, annenin büsbütün sağlıklı olduğunu, fakat üç kardeşin de defektif protein ürettiklerini fark ettik.
Bu taramayla mannoz bağlayıcı lektin yolağının bu ailede güzel çalışmadığını görmüş olduk. Bu şahıslarda, virüs ya da bakteri hücre içerisine girdiği vakit, hastalığın çok daha ağır seyretme ve süratli yayılma riski oluyor. Bu genç arkadaşlarımızı incelediğimizde de üç kardeşten ikisi hastalığı çok ağır geçirmiş ve ağır bakımda yatmış. Babadan gelen genetik geçişle çok az lektin proteini ürettiğini ya da hiç olmadığını fark ettik. Bu, şu demek aslında; bu proteini eksik olan şahıslar ya da genetik olarak bunu sentezleyemeyen şahıslar, Kovid-19 ya da diğer bir enfeksiyona yakalandıklarında bunu çok ağır geçirebilir. Münasebetiyle bu bireyler toplumda tespit edilip sentetik olarak üretilmiş lektin proteini verilebilirse, hastalığın tahminen bu kadar ağır ya da ölümcül seyretme mümkünlüğünü da azaltabiliriz. Bununla ilgili ileri çalışmalara gereksinim var.
İmmün sistem çok karmaşık, çok farklı yolaklar var. Bizim gösterdiğimiz bunlardan yalnızca bir tanesi. Hastalığın farklı seyretmesine neden olan özelliklerden bir tanesi bu olabilir ancak bunun dışında da farklı genetik modellemeler olabilir. Lakin şu anda bizim tespit ettiğimiz bu genetik durumla ilgili bir aileyi tarayarak bunun örneklemesini de yapmış olduk. Şayet Kovid’de salgın süreci uzarsa. dalgalar hala art geriye seyrederse, Kovid’den kaybedilmiş ya da hastalığı ağır geçirmiş bireylerin aileleri taranabilir ve mannoz bağlayan lektin yolaiında defekti olan şahıslara sentetik olarak (rekombinant olarak) üretilmiş bu proteinler dışarıdan verilebilir. Böylelikle bu şahısların de hastalığı ağır geçirme ihtimalleri azaltılabilir. Kas içi, damar içi ya da mide asidinden korunmak sureiyle tablet formunda da üretilebilir bu protein. Bunlar olağan ki daha sonraki etaplar. Öncelikle bunun işe yarayıp yaramadığının tam olarak gösterilmesi gerekiyor. Sonra da ilaç haline getirilerek insanlara uygulaması kelam konusu olabilir”