Türkiye, Memleketler arası Organize Suça Karşı Global İnisiyatif tarafından yayınlanan Global Organize Kabahat Endeksi’nde 10 üzerinden 6.89 puanla 193 ülke içinde 12’nci sıraya, Avrupa’da ise bir numaraya yükseldi. Yayınlanan raporda Orta Asya, Kafkaslar, Orta Doğu ve Doğu Avrupa ülkeleri için bölgesel bir finans merkezi olan Türkiye’nin, uyuşturucu ve insan kaçakçılığı ile göçmen ve akaryakıt kaçakçılığından elde edilen yasadışı gelirler de dahil olmak üzere değerli kara para aklama riskleriyle karşı karşıya olduğu vurgulandı. Son yıllarda kara para aklamayla gayret çerçevesinde kıymetli iyileştirmeler yapılmış olsa da, kabahat gelirlerine el konulması, dondurulmuş varlıkların yönetilmesi ve ülkeye büyük ölçülerde nakit parayla giriş yapılmasına ait kısıtlamaların olmamasının kara para aklamanın takibini zorlaştırdığına dikkat çekilerek, “Ayrıca hükümetin kara para aklama konusundaki soruşturma faaliyetleri açıkça siyasallaşmış olmakla eleştiriliyor ve devletle iç içe geçmiş bireylerin kara para aklama operasyonlarına direkt ya da dolaylı olarak dahil olmaları muhtemel” tabirlerine yer verildi.
Ekonomist ve data bilimci Emre Akanak, Türkiye’de enflasyon önemli bir sorun haline gelirken, barınma ve besine erişimin giderek daha da zorlaştığına dikkat çekerek, “Yüksek enflasyon toplumlarda her vakit gelir transferi ve yoksullaşma yaratır ve yoksullaşmayı deneyimleyen toplumlarda hata ve cürüm eğilimi artış gösterir. Türkiye ekonomik krizlerin de yol açtığı tehlikeli bir sürece girebilir” ihtarında bulundu.
‘Ekonomide çürümenin semptomları var’
Kayıt dışı iktisadın artması, organize cürümlerin önemli manada artış göstermesi, kim olduğu ve nereden geldiği aşikâr olmayan yeni zenginlerin türemesinin iktisatta çürümenin semptomları niteliğinde olduğunu belirten Akanak, şu noktalara dikkat çekti:
- Bu üzere durumlarda cürüm oranının artması toplumda adalet hissini zayıflatacağı için önemli bir güvenlik sorunu yaratır. Bu durum ise üretim iktisadının zayıflamasına neden olur. Türkiye’nin bilhassa 1950’lerden beri yöneldiği rant iktisadı ise aslında problemlerin ana nedeni durumundadır. Verimliliğin son derece düşük olduğu, rant iktisadının hakim olduğu bir toplumda kaynağı meçhul sıcak para çok daha rahat hareket edebilir fakat bunun en kıymetli yan tesiri çok yükselen varlık fiyatları olur. Bu durum balon oluşmasına ve aslında ister istemez bu balonun peşine takılan toplumun da balonun patlaması ile birlikte önemli bir krizle karşı karşıya kalmasına yol açar. Kabahat iktisadı, rant iktisadı ve göçle oluşan gettolaşma kısır bir döngü oluşturur.
İstihdamın yüzde 28.7’si kayıt dışı
- Türkiye’de kayıt dışı iktisat son derece önemli bir sorun lakin daha da değerlisi kayıt dışı istihdam. Genelde resmi datalara nazaran Türkiye’de kayıt dışı istihdamın oranı yaklaşık yüzde 28.7 (2021 için). Türkiye bu oranla farkında olmadan tekrar bir girdabın içerisine yuvarlanıyor. 1990’larda kayıt dışı istihdam yüzde 50’lere yaklaşmış, hatta bu durum tam manası ile bir kriz haline gelmiştir. Miyop ve tutarsız gelir vergisi siyasetleri, dolaylı vergilerin artırılması, aflar, yüksek enflasyon ve popülizm hem kayıt dışı istihdamın yükselmesinde hem de enflasyonun yükselmesinde ana nedenlerdir. Olağanda gelişmiş ekonomilerde kayıt dışı oranı yüzde 15 civarındadır ve bilhassa kredi kartı kullanımın yaygınlaşması, nakit kullanımının yerine banka transferleri ve kredi kartı kullanımın alması bu oranı daha da düşürecek üzere görünmektedir. İddialar kayıt dışılığın başta Almanya olmak üzere 2030 üzere yüzde 7’e inebileceği tarafındadır. Almanya’da kayıt dışı iktisat yüzde 11.2 civarındadır.
- Emeğin daima niteliksizleştiği ve ucuzladığı bir ortamda ekonomik faaliyetler son derece niteliksiz ve ucuz emeğe dayalı faaliyetlere kayar. Örneğin, son derece ucuz ve neredeyse köle şartlarında çalıştırılan emekçilerin sıhhatsiz ve güvenliksiz ortamlarda çalıştırıldığı atölye ortamları üzere. Bu üzere durumlarda niteliksizleşme ve iktisattaki çürümenin en değerli göstergelerinden bir tanesi de “iş kazası” olarak anılan fakat aslında kazadan çok önlenebilecekken personelin şahsen varlığının değersizleşmesi ile tedbire maliyetindense emekçinin ömrünün tercih edildiği cinayetlerdir.
Türkiye niteliksiz iş gücü pazarı haline geldi, nitelikli iş gücü ise gidiyor
- Türkiye denetimsiz göç ile birlikte daima ucuzlama ve niteliksizleşme baskısı altında bir iş gücü pazarı haline gelmiş durumda. Üstelik Türkiye’de nitelikli ve eğitimli kısmın daima yurt dışına gitmeyi tercih etmesi aslında orta ve uzun vadede onarılması son derece sıkıntı sorunlar açığa çıkarmaktadır.
- Toplumlar açısından kayıt dışı iktisat, denetimsiz göç ve yüksek enflasyon her biri farklı ayrı önemli sorun olan ve kendisinden daha büyük sorunlara yol açan sorunsallarken, bunların daima birlikte iç içe üstelik birbirlerini besledikleri bir halde Türkiye’de varlık göstermeleri son derece riskli bir durum teşkil etmektedir.
- Şayet kısa bir müddette profesyonel bir uygulama ile kayıt dışı iktisat, denetimsiz göç ve yüksek enflasyon denetim altına alınmaz ise Türkiye’nin tarihi sorunsalı olan rant iktisadının de tesiri ile birbirlerini besleyen ve birbirlerinin tesirlerini arttıran ağır bir meseleler yumağına dönüşmesi son derece beklenen.
Cari açığın yüzde 71’inden fazlası net yanılgı ve noksanla kapatıldı
- Türkiye’de diğer bir ülkede; hele gelişmiş ve oturmuş bir ülkede olması mümkün olmayan birçok çarpıklığı işaret eden data mevcut. Türkiye İstatistik Kurumu tarafından açıklanması gereken intihar datalarının 2 yıldır yayınlanmaması, enflasyon datalarının tartışmalı olması, bu nedenle İstanbul Ticaret Odası (İTO) ve Enflasyon Araştırma Kümesi (ENAG) bilgilerinin açıklanması ve farklı enflasyon ve beklentilerin oluşması üzere birçok sorun mevcut. Lakin sıkıntıların en büyüğü ve derinliklisi, en son açıklanan cari açık datalarında 39.4 milyar dolarlık cari açığın 28.3 milyar dolarının yani yüzde 71’inden fazlasının net yanılgı ve noksan ile kapatılmış olması.
Yegane en son emel kurun düşük tutulması
- Uygulanan tüm teamül dışı ekonomik uygulamalar ve yegane sonuncu emel olan kurun düşük tutulmasına yönelik baskılamaların da iktisatta makul bir tesir yaratmadığı, aksine cari açığın giderek yükseldiği gözlemlenmektedir. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın ödemeler istikrarı istatistiklerine bakıldığında, Türkiye iktisadında önemli bir anomali olduğu gözlemlenmektedir. Kurun daima düşük utulması ihracat gelirlerini baskılarken tıpkı vakitte enflasyonun da denetimden çıkmaya başlamasına neden olmaktadır. Bu duruma eklenen sistemsiz ve denetimsiz kaçak göçlerin emek piyasasında randımanı düşürmesi ile birlikte emek fiyatı ucuzlarken üretim emek ağır kesimlere kaymakta bu da eş vakitli olarak enflasyonu denetimden çıkartırken, fiyatların daima baskılanmasına ve daima düşen gerçek fiyatların piyasada genelleşmesine neden olmaktadır. Yani bir manada hem nitelikli emek Türkiye’yi terk ederken bir taraftan da üretim kalitesi düşmektedir.
Vergi barışları ile kaynağı bilinmeyen servet sisteme dahil ediliyor
- Sürekli yoksullaşan toplumlarda gözlemlenen en değerli sorun cürmün ve hata iktisadının giderek artması ve toplumsal çürümenin ekonomik çürümeye eşlik etmesidir. Üstelik Türkiye’de daima ve tekrar eden vergi barışları ile kaynağı meçhul servetin sisteme dahil edilmesi ve bu durumun neredeyse her yıl tekrarlanarak bir olağan haline gelmesi son derece önemli bir sorun niteliğindedir.
Kaynağı belgisiz para girişi korkutucu boyutta
- Türkiye’nin son yirmi yıldır kaynağı meçhul paranın ve hatta servetin çekilerek yalancı baharı andıra bir “büyüme” oluşturulmasının süreksiz refah tesiri bitmiş, direkt çürümenin tesirleri gözlemlenmeye başlanmış görülmektedir. Bilhassa kaynağı bilinmeyen paranın sisteme dahil edilerek finansman kaynağı haline gelmiş olması korkutucu ve ürpertici boyutlardadır. Türkiye Cumhuriyeti tarihi boyunca net kusur ve noksan kalemi hiçbir vakit bu kadar boyutlara ulaşmamıştır. Görünen, iktisadın büsbütün kayağı belgisiz bir para akımına teslim olmaya başlamasıdır ki bu yalnız hata iktisadının oluşmasında değil birçok hususta insanların hayatlarını etkilemektedir. Kaynağı belgisiz para direkt varlık alımı ile kendisini gizlemek ve temizlemek, legalleşmek eğilimindedir.
Konut fiyatları ve kiralar şişer, küçük yatırımcı manipülasyona uğrar
- Bu kapsamda kaynağı meçhul paranın birinci odağı direkt gayrimenkul alımı ve borsada pay senedi alımlarıdır. Şayet kaynağı meçhul paranın piyasadaki faaliyetleri takip edilmezse talep nedeni ile dehşetli bir şişme yaşanabilir. Bunun manası başta merkezi yerlerdeki konutlar olmak üzere konut fiyatlarında astronomik artıştır. Mesken fiyatlarındaki astronomik artışlar kiralara yansır ve uygulanan iktisat siyasetlerinin da tesiri ile yoksullaşan bir toplumda daima konut fiyatlarının ve kiraların artışı eş vakitli yaşanır. Tıpkı vakitte daima borsaya giren ve çıkan para spekülatif tesir yaratarak küçük yatırımcıların manipülasyonlarla müsabakasına neden olur.
İhmal edilen tarım nedeniyle besin fiyatları denetimsiz artıyor
- Tüm bunlar birlikte değerlendirildiğinde bir yandan daima yoksullaşan bir toplumun, tıpkı vakitte daima artan ve denetimden çıkan konut fiyatları ile karşı karşıya kalması direkt barınma sorunu yaşamasına neden olur. Denetimsiz göçün de getirdiği emek gücünün niteliksizleşmesi ve gerçek fiyatların daima baskılanması, fiyatların barınmaya dahi yetmediği tam bir sefalet ortamı yaratır. Dahası bir öteki kıymetli sorun de global şartlar nedeni ile 2020-2025 ortasındaki besin fiyatları artış eğiliminin Türkiye’yi etkilemeye başlamış olmasıdır. Türkiye’de tarımın daima ihmal edilip, otomasyonun kullanılmaması nedeni ile Türkiye tarımda üretim yapabilen, daha doğrusu kendisini besleyebilen bir ülke olmaktan çıkmış, en temel besinleri dahi ithal eden bir ülke pozisyonuna gelmiştir. Bu, daima yükselen besin fiyatları manasına gelmektedir. Yani toplum iktisat siyasetlerinin tesiri ile daima yoksullaşırken, eş vakitli olarak enflasyonun üzerinde artan konut fiyatları ve kiralar ile denetimsiz olarak artan besin fiyatları ile karşı karşıya kalmış durumdadır. Bu durum fakirleşmenin da ötesinde müthiş bir durumdur.
Nüfusunun yüzde 15’i kadar göç alan toplumlar çöküyor
- Modern toplumlarda hatta yalnızca gelişmiş ve ilerlemiş endüstriyel toplumlarda değil, Ortadoğu ülkelerinde dahi denetimsiz göçe müsaade verilmez. Türkiye bu istikameti ile öteki tüm çağdaş toplumlardan önemli manada ayrışmaktadır. Denetimsiz göç yüksek enflasyonla birleştiğinde yıkımlar ortaya çıkmaktadır. Tarihte Anadolu coğrafyasında kurulmuş olan Hitit devleti ve yeniden birinci çağdan orta çağa geçişte Roma’nın denetimsiz göçlerle çöktüğü gözlemlenmektedir. Bilgi bizlere 5-10 yıl üzere kısa bir müddette nüfusunun yüzde 15’i civarı göç alan ülkelerin çöktüğünü ve önemli yıkımların yaşandığını göstermektedir.
- Türkiye’de denetimsiz göç, yüksek enflasyon ve daima denetimden çıkan cari açığa kaynağı meçhul paranın piyasa girişi gözlemlenmektedir ki, bu durum tam manası ile denetimden çıkmış bir durum manasına gelmektedir. Görünen, toplumun sanıldığından çok daha önemli bir durumla karşı karşıya olduğu ve şimdi karşı karşıya olduğu durum ve tehlikeyi anlamadığı istikametindedir. Lakin kıymetle söz etmek isterim ki, toplum ortaya çıkmış bu mevcut durumun mağduru olduğu kadar direkt sorumlusu ve müsebbibidir de.
