Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden Prof. Dr. Yasemin Balcı’nın araştırmasına nazaran Türkiye’de meslek hastalıkları alanında uzmanlaşmış üç hastane “işletmeci mantığa” geçişin akabinde poliklinik haline dönüştü ve meslek hastalıkları ikinci plana itildi. Ülkede meslek hastalıkları uzman sayısı da 30’da kaldı.
FİŞEK Enstitüsü’nün Çalışma Ortamı Dergisi’nde makalesi yayımlanan Balcı’nın araştırmasına nazaran; İstanbul, Ankara ve Zonguldak’ta meslek hastalıkları alanında uzmanlaşmış hastaneler vardı ve burada teşhisin yanı sıra tedavi de veriliyordu. 2000’li yıllardan sonra sonrasında sürat kazanan “sağlıktaki dönüşümle” meslek hastalıkları hastaneleri genel hastalıklara da hizmet vermeye başladı ve meslek hastalıkları ise poliklinik seviyesine düştü.
‘Genel sıhhat hizmeti veren yerde, meslek hastalığı polikliniği’
Balcı, dönüşümle meslek hastalıkları hastanesinde genel sıhhat hizmetleri verilmeye başlandığına dikkat çekerek, “Meslek hastalıkları hizmetleri poliklinik seviyesinde kaldı. Genel sıhhat hizmeti veren hastanede meslek hastalığı polikliniği de var” dedi.
“Tanı konulamıyor”
Meslek hastalıkları hastanelerinin teşhis koyma yanında erken teşhis üzere bir misyonu de olduğuna vurgu yapan Balcı, “şimdi erken teşhis ayağının sıkıntılı olduğunu” tabir ederek, “Meslek hastalığının her yerini düşünen yaklaşımdan biraz uzaklaşmış oluyoruz. Daha doğrusu bunu şuradan çıkarıyoruz. Ben sayıların doğrucusuyum. Sayılar onu gösteriyor. Her yerde meslek hastalığı tanısı koyma yetkisi olmasına karşın teşhis konulamıyor. Teşhis koymayınca işin yürütüm koşulları değişmiyor, kişinin hastalığı ağırlaşıyor. Tedavi sürecinin maliyeti artıyor. Birebir iş yerinde, birebir riskle karşı karşıya kalan başka şahısları göremiyoruz” diye konuştu.
Türkiye’de uzman sayısı 30
Meslek hastalıklarının ikinci plana itilmesi uzman sayısına da yansıdı. Balcı’nın tespitine nazaran Türkiye’de iş ve meslek hastalıkları uzmanı sayısı yalnızca 30. Bu uzmanların 9’u Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi, 3’ü İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi, 3’ü Ankara Atatürk Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nde bulunuyor. Ankara Mesleksel ve Çevresel Hastalıklar Hastanesi, İstanbul Süreyyapaşa Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde ikişer, Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi, Antalya Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Bursa Kent Hastanesi, Eskişehir Kent Hastanesi, İstanbul Yedikule Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi, İzmir Bozyaka Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Kocaeli Derince Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Konya Kent Hastanesi, Mersin Kent Hastanesi ve İzmir Bozyaka Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nde birer uzman var.
Meslek hastalığı teşhisinde da ise Balcı, dikkat cazip bulgulara ulaştı. Balcı’nın paylaştığı datalara nazaran 2010 yılında 533, 2011 yılında 697, 2012 yılında 395, 2013 yılında 351, 2014 yılında 494, 2015 yılında 510, 2016 yılında 597, 2017 yılında 691, 2018 yılında 1044 ve 2019 yılında 1088 şahsa meslek hastalığı tanısı konuldu.
Yüzde 45’inde teneffüs sistemi hastalıkları
2013 yılında meslek hastalığı tanısı konulan şahıslardan 215’i, 2014’te 230’ü, 2016’da 175, 2017’de 170, 2018’de 298 ve 2019’da 907 kişi sigortalığı sona erdikten sonra meslek hastalığı tanısı aldı. 2019 yılında çalışırken meslek hastalığı tanısı konulan 907 şahıstan yüzde 45’i yani 406’sında teneffüs sistemi hastalıkları olduğu görüldü.
Balcı, Toplumsal Güvenlik Kurumu’nun istatistiklerinde 2013 yılından sonra meslek hastalığı sonucu ölümlerin görülmediğini lakin Personel Sıhhati ve İş Güvenliği Meclisi’nin datalarında 2013- 2019 yılları ortasında 70 kişinin meslek hastalığı sonucu öldüğü tespitini aktardı.
“İşten ayrıldıktan sonra teşhis konulabiliyor”
Tespitleriyle ilgili konuşan Balcı, var olan durumun sorgulanması gerektiğini belirterek, sigortalıların üçte birine lakin işten ayrıldıktan sonra teşhis konulabildiğini kaydetti. Balcı, teşhis koymak için özel bir bilgi ve uğraş gerektiğini vurgulayarak, “Bunun için meslek hastalıkları hastanesi gerekiyor. Bence meslek hastalıkları hastanelerinin kuruluş ruhuna geri dönülmeli. Bir tane olsun, tam olsun” dedi.
Balcı erken teşhisin ehemmiyetini ise “Erken teşhis konulmazsa tedbir alınmaz, tedbir alınmadığı vakit değer verilmez, erken teşhis koymazsan başka şahıslar de risk altındadır” diye açıklayarak, erken teşhis halinde işyerinde işin yürütüm kurallarının değiştirilebileceğini kaydetti.
Balcı, meslek hastalıkları hastanelerinde iş ve insan ahengi değerlendirmesi de yapıldığını lakin bu değerlendirmenin artık yapılamadığını söyledi.
“Koronavirüs iş kazası ve meslek hastalığı açısından değerlendirilmeli”
Balcı, koronavirüsün de meslek hastalığı ya da iş kazası açısından kıymetlendirilmesi gerektiğini belirterek, öbür ülkelerin bu mevzuda kimi kriterleri belirlediğini vurguladı ve öteki ülkelerdeki kriterlerin Türkiye’de de göz önünde bulundurulabileceğini aktardı.