Türkiye’nin mücevher ihracatı şubatta 305 milyon 402 bin dolar olarak gerçekleşti.
Mücevher İhracatçıları Birliği’nin açıklamasına nazaran, şubatta toplam 305 milyon 402 bin dolar meblağında mücevher ihraç edildi. Eser kümelerine bakıldığında geçen ay en çok ihraç edilen; 217,2 milyon dolarla “altından mamul mücevherci ve kuyumcu eşyası” oldu. Onu, 37,7 milyon dolarla “işlenmemiş yahut yarı işlenmiş altın”, 12,4 milyon dolarla “pırlantalı altından mücevherci eşyası ve aksamı”, 11,2 milyon dolarla “gümüşten mamul mücevherci ve kuyumcu eşyası” takip etti.
Şubatta en fazla mücevher ihracatı, 56 milyon dolarla Birleşik Arap Emirlikleri’ne gerçekleştirilirken, onu 49,9 milyon dolarla ABD, 30,6 milyon dolarla Hong Kong, 19,3 milyon dolarla Kırgızistan ve 19,1 milyon dolarla Mısır izledi.
Altın mücevherat kesimi
Türk altın mücevherat üretim geleneğinin kökleri 5000 yıl öncesine dayanmakta olup, Anadolu’da yaşamış olan tüm uygarlıklar dini ve estetik gayeli olmak üzere pek çok takı yaratmıştır. Anadolu’da karar sürmüş olan Hititler, Urartular, Frigyalılar, İyonyalılar, Lidyalılar, Romalılar, Bizanslılar, Selçuklular ve Osmanlılar, hepsi kendi takı tarzlarını geliştirmiştir. Pek çok değişik mücevherat tarzı ortasında, en kıymetli mücevherat sitilini Anadolu’ya getirenler Selçuklular olmuştur. Osmanlı İmparatorluğu’nun büyümesi ve refaha ulaşması ile birlikte takı sanatı İstanbul’da kıymet kazanmış; Harika Süleyman’ın saltanatı esnasında İstanbul dünyanın en kıymetli mücevherat merkezleri ortasına girmiştir. Bu devirde İstanbul’da mücevherat fuarlarının düzenlendiği de tarihi kaynaklarda belirtmektedir. Günümüzde Türk mücevherat sanayi, bu klâsik ve varlıklı mücevherat üretme geleneğinin miras ve izlerini taşıyan yenilikçi dizaynlar ve çağdaş teknoloji ve teknikler kullanarak üretim yapmaktadır.
Üretim
Ticaret Bakanlığı’nın hazırladığı 2020 mücevherat dal raporuna nazaran, Türkiye, altın mücevherat pazar büyüklüğü açısından Hindistan, Çin, ABD ve Rusya ile birlikte dünyanın en büyük beş pazarı ortasında yer alırken, üretimde de Hindistan ve İtalya ile birlikte birinci üç ülke ortasında bulunmaktadır. Türkiye yıllık olarak 400 ton altın sürece kapasitesine sahiptir ancak bu kapasitenin tümü kullanılamamaktadır. Ülkemizde her sene yaklaşık 250–300 ton altın mücevherat üretilmektedir. Bölüm Türk imalat dallarının en büyükleri ortasında yer almakta ve yaklaşık 250 bin kişi istihdam etmektedir. Kesimde yaklaşık 5 bin üretici, 35 bin perakende satış mağazası bulunmaktadır. Altın mücevherat üretim merkezi İstanbul olmakla bir arada, Ankara ve İzmir’de de epeyce kıymetli ölçülerde üretim yapılmaktadır. Doğu ve Güney Doğu Anadolu’daki birtakım vilayetlerde de klasik çizgiler taşıyan üretim mevcuttur. Üretimin yüzde 30-40’ı ihraç edilmekte, geri kalanı ise yerli tüketicilere, turistlere ve bavul ticareti yapanlara satılmaktadır. Türkiye’ye gelen her dört turistten, ortalama bir kişi mücevherat satın almaktadır. Yıllık olarak üretilen altın mücevheratın yaklaşık yüzde 40’ı da turistlere ve bavul ticareti yapanlara satılmaktadır.
İstanbul Altın Borsası (İAB), 1995 yılında Türk Altın Sektörü’nü özgürleştirmek ve milletlerarası piyasalarla ahenk sağlamak üzere kurulmuştur. Borsa üyeleri, Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Bakanlığı, 2020 bankalar, yetkili kuruluşlar, değerli maden aracı kurumları, değerli maden üretim ve pazarlaması faaliyetinde bulunan kuruluşlardan oluşturmaktadır.
İAB, altın arz ve talep eden kuruluşların organize bir piyasa ortamında müsabakası, kuyumculuk kesiminin üretim finansmanının daha düşük maliyetlerle temin edilmesi ve altının finansal piyasalarda süreç görerek menkul kıymetleştirilmesi hedefiyle kurulmuş; altın kesimi ile finans kesimi ortasında bir köprü vazifesi üstlenmiştir. Borsada, üye kuruluşlar tarafından yurtdışından ithal edilen altın ve öteki birtakım değerli madenlerin hür piyasa kurallarında alım ve satımı yapılmaktadır. 1999 yılından beri, gümüş ve platinin de borsa bünyesinde süreç görmeye başlamasıyla, Borsa, fiili olarak değerli madenlerin süreç gördüğü bir piyasa haline gelmiştir.
Diğer taraftan, 6362 Sayılı Sermaye Piyasası Kanunu kararları çerçevesinde İstanbul Altın Borsası ile İstanbul Menkul Değerler Borsasının hükmî kişiliklerinin sona ermesi ve yeni bir borsanın kurulması sonucunda, Borsa İstanbul A.Ş. 2013 tarihinde faaliyete geçmiştir. Değerli maden ve değerli taş süreçleri İstanbul Altın Borsası yerine Borsa İstanbul A.Ş. bünyesinde kurulan Değerli Madenler ve Değerli Taşlar Piyasası Kısmı tarafından yürütülmeye başlanmıştır.
1995 yılında kurulmuş olan İstanbul Altın Rafinerisi, 2002 yılında faaliyete geçmiştir. Altın rafinerisinde hurda altın külçe haline dönüştürülerek, tekrar kullanıma ve ihracata yönlendirilmektedir. İstanbul Altın Rafinerisi, yüzde 99,99 saflıkta altını 4 saat üzere kısa bir müddette rafine edebilecek teknolojiye sahiptir.
Kuyumcu Kent, dal mensuplarının bir ortaya gelerek Türk kuyumculuğunu, çağın gereklerine uygun olarak yapılandırmak ve memleketler arası ölçekte stratejik bir pozisyona yükseltmek gayesiyle çağdaş ve teknolojik alt yapıyla donatarak oluşturulan bir tesistir. 186 000 m2 arsa üzerine 328 000 m2’lik brüt inşaat alanı üzerine kurulmuştur. Kuyumcu Kent, 2500 üretim ve satış ünitesine sahiptir. Bünyesinde İstanbul Altın Rafinerisi şubesini de barındırmaktadır.
İhracat
Son 20-25 yılda, Türk ekonomisindeki değişim nedeniyle bireylerin kullandıkları yatırım araçları çeşitlenmiş, yatırım maksatlı altın mücevherat satın alımının yanı sıra öbür yatırım araçlarına da yönelim olmuştur. Bu nedenle altın mücevherata yönelik iç talep daralmış, bu durum daldaki üreticileri dış pazarlara açılmaya teşvik etmiştir. Ayrıyeten, kesimin yurtdışına açılmasında 1993 yılında bedelli metallere uygulanan ithalat ve ihracat kısıtlamalarının kaldırılması da tesirli olmuştur.
Altın mücevherat ihracatının geçmişi son 20-25 yıla dayanmakla birlikte, epeyce âlâ bir performansı göstermiştir. Türkiye, 2018 yılı altın mücevherat ihracatında dokuzuncu sırada yer almaktadır. Yıllık üretim ölçüsünün yüzde 30-40’ı ihraç edilmekte, geri kalanı ise yerli tüketicilere, turistlere ve bavul ticareti yapanlara satılmaktadır. Türkiye’ye gelen her dört turistten yaklaşık bir tanesi mücevherat satın almaktadır. Yıllık olarak üretilen altın mücevheratın yaklaşık yüzde 40’ı turistlere ve bavul ticareti yapanlara satılmaktadır.