Yeni teknoloji ile yaptığımız aşının dizaynını tamamladık, mikrokürecik üretiyoruz. Korona’nın taç proteininin bir modülünü bu zerreciklere yüklüyoruz ve saflaştırma deneylerini yaptık. Buradan aldığımız müspet sonuçların akabinde da iki çeşit fare deneyi yaptık. Birinde karın içi, birinde de kas içi enjeksiyon denedik.
Kas içi enjeksiyon, var olan aşılara misal bir uygulama. Kıyaslamak açısından yaptık. Karın içi enjeksiyonda daha güzel sonuçları elde ettik. Alışılmış ki bunlar, var olan uygulama çeşitleri daima. Kas içi ya da subkutan dediğimiz deri altı (karın içi) uygulamalar. Lakin mikrokürecik protein platformu olduğu için aşının uygulama yelpazesi daha geniş. Mukozal immüniteyi tetikleyecek burun için sprey ya da Polio (çocuk felci) aşısı üzere ağızdan damla teknolojisini de kullanmak ve geliştirmek istiyoruz. Bunun için de her set hayvan deneyini başka planlamamız gerekiyor. Yani kas içi yaptığınız uygulamayla burun içi spreyi birebir deneyde bakamıyorsunuz. Biz artık, burun içi uygulama ya da ağızdan uygulamayı da test edeceğiz hayvanlarda. Bunların hangisinde en düzgün sonucu alırsak öbür etaplara geçeceğiz.”
Hayvan deneylerinde aşının uygulanma biçimine karar verdikten sonra virüs nötralizan testleri ve ACE 2 transgenik fareleri canlı virüse maruz bırakılarak yapılan ‘challenge’ testlerine geçileceğini ve buradan elde edilen sonuçlara nazaran Faz 1 insan deneylerinin tasarlanacağını belirten Prof. Dr. Özören, şu halde konuştu:
“Hayvan deneylerinde her şeyden tam emin olduktan sonra beşerler üzerinde denenecek olan Faz çalışma evrakı hazırlayacağız TİTCK’ya. Bunun öncü çalışmalarını yapıyoruz hala. Lakin güzel gidiyor çalışmalar. TİTCK’nın istediği ve yayınladığı kılavuzdaki deneyleri tamamlamak için elimizden geleni yapıyoruz. Daha sonra da aşı uygulama yoluna karar verdiğimizde bu protokolü Faz 1 belgesine işleyeceğiz. Akabinde da insan deneylerinin yapılacağı Faz 1 merkezi ile yani tabipler ve farmakologlarla birlikte ortak bir çalışma protokolümüz olacak.”
İnsan deneylerinde kullanılacak aşıların üretimi için de ‘GMP sertifikalı’ aşı üretim tesisi olan merkezlerle işbirliğine gireceklerini vurgulayan Prof. Dr. Özören, “Değişik paydaşlarla, zincir bir tepkisi kurmaya çalışıyoruz bu aşı için. Boğaziçi’nde yapılacak daha iki üç aylık deney süreçlerimiz var. Faz çalışması belgesinin hazırlanması ve birinci aşıların üretimi sonrası stabilite ve toksisitesi testlerinin akabinde her şey yolunda giderse beşerde da birinci uygulamaları yaz başı üzere yapmayı düşünüyoruz” dedi.
‘Bu aşıyı mutasyonlara nazaran basitçe adapte edebiliriz’
Salgının birinci yılı geride kalırken, dünyada görülen ve Türkiye’de de süratle yayılan yeni mutasyonların, aşıların aktifliğini düşüreceği tarafındaki telaşlara de değinen Prof. Dr. Özören, kendi geliştirdikleri aşının mutasyonlara da adapte edilebileceğini söyleyerek kelamlarını şöyle noktaladı:
“Örneğin (Güney) Afrika mutasyonuna karşı Astra Zeneca aşısında aktifliğin düştüğü açıklanmıştı. Bizim aşımızda hedeflediğimiz RBD bölgesi, Ace 2’ye en çok bağlanan ve antikor cevabının da en çok bu bölgeye hakikat oluştuğu bilinen bir bölge. Şu ana kadar bu bölgede bir tane aminoasit mutasyon gelişmişti. Bu bölgedeki 400 aminoasit ortasından bir adedinin değişmesi, proteini alt üstü etmiyor. İnsanlarda her mutasyonunda paranoyak bir aksiyon başladı. Lakin o denli bir şey yok. Bir mutasyon geldiğinde, virüsün proteinin yapısını da büsbütün bozuyorsa, bu virüse de ziyan veriyor. O yüzden çok drastik (radikal) bir Korona ve taç protein yapısı değişikliğini şimdi görmedik. Bu da birçok aşının tesirini sıfırlayacak seviyede değil. Ayrıyeten bizim aşımız rekombinant DNA teknolojisiyle geliştiriliyor. Hasebiyle yeni varyasyonları da plazmit üzerinde değiştirebiliyoruz ve gerekirse de Türkiye’de baskın olacak bir varyanta yönelik kodlama değişikliklerini yapıp aşıyı yine dizayn edebiliriz.
ASC mikrokürecik teknolojisini birinci burada geliştirdiğimiz için birçok sorunun karşılığını biz de deneyler yaptıkça görüyoruz. Yani bu aşıya dair literatürden yararlanma bahtımız yok. Olağan ki bir aşının hafıza hücreleri dediğimiz T hücresi, B hücresi cevabının oluşturması çok değerli. Kovid geçirenlerde antikorların (immunoglobulin) 6-8 ayda düştüğü belirtiliyor. Bu da olağan bir şey. Bağışıklık karşılığı da bu türlü bir şey esasen. Ancak hafıza hücresi oluştuğu taktirde virüs ikinci sefer geldiğinde birkaç gün içinde antikor düzeyi tekrar tavan yapabiliyor.”