Prof. Dr. Tufan Tükek, hususa ait, “Nitekim geçtiğimiz günlerde hastalığı çok ağır geçiren bir aileden baba ve üç çocuğuna tarama yaptık. Birebir genetik eksikliği onlarda da tespit ettik” dedi.
Benzer özelliklere sahip olduğu halde Koronavirüs enfeksiyonunun birtakım hastalarda çok ağır kimilerinde ise neden daha hafif geçirildiğiyle ilgili araştırmalara bir yenisi de İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi’nde yapılan bir çalışmayla eklendi. 284’ü Covid hastası, 100’ü sağlıklı denetim kümesi olmak üzere, 384 kişinin dahil edildiği çalışmada, bedenin virüs ya da bakteriyel enfeksiyonlarla savaşmasında “makrofaj hücreleri” ismi verilen savaşçı bağışıklık hücrelerini harekete geçiren sistemlerden, “mannoz bağlayıcı lektin proteini” seviyeleri incelendi.
“Bakteri ve virüsleri hücereden uzak tutuyor”
Bağışıklık sisteminin, rastgele bir enfeksiyon karşısında harekete geçen doğal bir immün cevap oluşturduğunu söyleyen Prof. Dr. Tükek, “Bu doğal sistem içerisinde birtakım hücreler var. Savunma sistemini oluşturan hücrelerimizin virüs ya da bakterilerle gayret etmesi için birtakım sistemler var. Onlara yardımcı sistemlerden bir tanesi de ‘mannoz bağlayıcı lektin’ yolağı dediğimiz bir yol. Mannoz bir şeker, bakteri ve virüslerin hücre duvarında bulunuyor. Lektin de beşerde karaciğerde sentezlenen ve bakteri yahut virüsün yüzeyinde bulunan mannoz şekerini bağlayarak bedende bulunan ‘makrofaj’ dediğimiz savaşçı hücrelerimizi faal hale getiren bir protein. Etkin hale gelen bu büyük savaşçı hücreler, virüs ve bakterilerle çaba etmeye başlıyor. Bedenin bunlarla savaşabilmesi için bu yolağın yeterli çalışıyor olması lazım. Yani bu lektin proteininin hücrede gereğince sentezlenmesi ve bedende muhakkak bir düzeyde olması gerekiyor” dedi.
“Ailede bir kişi ağır geçirdiyse öbürleri de taranmalı”
Kovid-19 salgını sırasında hastalığı ağır geçirenlerin öteki aile bireylerinde de benzeri süreçler yaşanmasının dikkatlerini çektiğini anlatan Prof. Dr. Tükek, bunun üzerine bu tarafta bir çalışma dizayn ettiklerini anlatarak şu bilgileri verdi:
“Bu, neden olabilir diye düşünüp daha evvel ağır bakıma yatmış, hastalığı ağır geçirmiş ve hafif geçirmiş insanları taradık. Bu şahıslarda mannoz bağlayıcı lektin yolunun sorunlu olduğunu ve protein sentezinin çok az olduğunu, bilhassa de hastalığı ağır bakımda geçiren bireylerde bu proteininin sentezlenmediğini, hatta bedende hiç bulunmadığını farkettik. Bunun üzerine bir araştırma yaptık ve sonuçlarını da milletlerarası bir mecmuada yayınladık. Geçtiğimiz günlerde bir genç, babasının hastalığı çok ağır geçirdiğini, kendisinin de çok ağır geçirdiğini söyleyerek bize başvurdu. Tüm aileyi bu taraftan inceledik ve taramalarda babanın hiç protein üretmediğini, annenin büsbütün sağlıklı olduğunu, fakat üç kardeşin de defektif protein ürettiklerini fark ettik.”
“Baba ve iki çocuk ağır geçirmişti ve protein eksikliği saptadık”
Bu hastanın çocuklarındaki lektin proteini üretiminin yüzde 10 civarında kaldığını anlatan Prof. Dr. Tükek, şunları kaydetti:
“Bu taramayla mannoz bağlayıcı lektin yolağının bu ailede yeterli çalışmadığını görmüş olduk. Bu bireylerde, virüs ya da bakteri hücre içerisine girdiği vakit, hastalığın çok daha ağır seyretme ve süratli yayılma riski oluyor. Bu genç arkadaşlarımızı incelediğimizde de üç kardeşten ikisi hastalığı çok ağır geçirmiş ve ağır bakımda yatmış. Babadan gelen genetik geçişle çok az lektin proteini ürettiğini ya da hiç olmadığını fark ettik. Bu, şu demek aslında; bu proteini eksik olan bireyler ya da genetik olarak bunu sentezleyemeyen şahıslar, Kovid-19 ya da diğer bir enfeksiyona yakalandıklarında bunu çok ağır geçirebilir. Hasebiyle bu bireyler toplumda tespit edilip sentetik olarak üretilmiş lektin proteini verilebilirse, hastalığın tahminen bu kadar ağır ya da ölümcül seyretme mümkünlüğünü da azaltabiliriz. Bununla ilgili ileri çalışmalara gereksinim var.”
“İlaç olarak üretilip verilebilir”
Bu tarafta bir projeleri olduğunu da vurgulayan Prof. Dr. Tükek, kelamlarını şöyle noktaladı:
“İmmün sistem çok karmaşık, çok farklı yolaklar var. Bizim gösterdiğimiz bunlardan yalnızca bir tanesi. Hastalığın farklı seyretmesine neden olan özelliklerden bir tanesi bu olabilir lakin bunun dışında da farklı genetik modellemeler olabilir. Lakin şu anda bizim tespit ettiğimiz bu genetik durumla ilgili bir aileyi tarayarak bunun örneklemesini de yapmış olduk. Şayet Kovid’de salgın süreci uzarsa. dalgalar hala art geriye seyrederse, Kovid’den kaybedilmiş ya da hastalığı ağır geçirmiş bireylerin aileleri taranabilir ve mannoz bağlayan lektin yolaiında defekti olan bireylere sentetik olarak (rekombinant olarak) üretilmiş bu proteinler dışarıdan verilebilir. Böylelikle bu bireylerin de hastalığı ağır geçirme ihtimalleri azaltılabilir. Kas içi, damar içi ya da mide asidinden korunmak sureiyle tablet formunda da üretilebilir bu protein. Bunlar olağan ki daha sonraki kademeler. Öncelikle bunun işe yarayıp yaramadığının tam olarak gösterilmesi gerekiyor. Sonra da ilaç haline getirilerek insanlara uygulaması kelam konusu olabilir.”