HAKAN ÇELENK
Edirne’yi eski yıllardan bu yana daima su baskınlarıyla gündeme getiririz. Hatta son periyottaki kuraklık nedeniyle susuzluk riskiyle, sel ortasında sıkışmış üzere gördük. Çözülüyor mu sel ve kuraklık sorunu?
Edirne deyince, geçmişte daima iki şeyle gündeme gelir genel manada. Genel manada söylüyorum. Bir Meriç ırmağı taştı, Edirne’yi sel bastı. İki kapı kapıkulede TIR kuyruğu. Hatırlayın bir gazeteci olarak, şu kadar kilometre kuyruk. Şimdiki valimiz kendi devrinde yaptığı bir projeyle internetten sıra numarası almak kaydıyla bir sistem geliştirdi. Kapıkule, Hamzabeyli ve İpsala’daki kuyruklar çabucak hemen çözüldü. Yüzde 94 oranında bir oranda çözüldü.
“Kentin tüm içme suyunun yenilendiği bir proje”
Gelelim sel baskınlarına. İki türlü sel baskını yaşıyorduk. Birincisi, doğal olarak Meriç ırmağının taşmasından ötürü, “Bulgaristan baraj kapaklarını açtı Edirne’yi sel bastı” halinde haberler okurduk. Aslında baraj kapağının açıldığı falan yok. Onlar dolu savak sistemiyle çalışıyorlar. Suyu hem sulamada hem içme suyunda hem de elektrik üretiminde kullanıyorlar. O yüzden daima dolu savak mantığıyla çalışıyorlar. Çok fazla kar oluyor ve yağış oluyor. Hasebiyle orada su ölçüsü biraz artınca dolu savaktan sular bizim burada, Meriç’te taşkın oluyor. Üç yıl evvel Devlet Su İşleri bir bypass kanalı yaptı. Meriç ırmağından 7,5 km uzunluğunda, ırmakta uzun müddettir bir taşkın yok, yaşamadık.
İkincisi, bizim kentimizde bir tarafıyla belediyenin olduğu bölge, SİT bölgemiz var. Bunun dışında bugünkü insan nüfusunun konfor anlayışına nazaran yapılmış uydu bir kentimiz var. Edirne’nin yeni yerleşim bölgesi dediğimiz bölgesinde, altyapı eksik bırakılmış. Kentin alçak noktalarındaki kimi mahalleler neredeyse Meriç ırmağı kotunda, kimileri da çok daha yüksekte. 41 metre ile 140 metre ortasında değişen bir topografya var. Ağır yağışlarda bu alçakta olan mahalleler altyapının yetersizliğinden ötürü çok sık su basıyordu. Büyük bir altyapı projesi hazırladık kentin alt yapısının büyük kısmı yenilendi. Kentin tüm içme suyunun yenilendiği bir proje bu.
Bir yıl evvel başladık 2019’un 2020’nin başında başladık bir yılda yüzde 40’ını bitirdik. Geçen hafta etraf ve şehircilik Bakanı Murat kurum Edirne’deydi. Ona da sunduk çalışmalarımızı. Krediyi vilayetler Bankası’ndan alıyoruz geri ödemek koşuluyla alt yapının devam etmesi tarafında talimat verdi, ilgililere ona devam ediyoruz tümünü bitireceğiz. Bitirdiğimiz yüzde kırklık kısımda bile kendin su basan beş farklı noktası vardı. Birinci onları yaptık şu anda aşağı üst 8 tane yağmur geçirdik. Hiçbirinde orada su baskını yaşamadık. Yavaş yavaş bu problemler da tarihin mezarlığına gidiyor.
“Arıtılan sular, tabiat ve etraf için toprağa bırakılıyor”
İstanbul’da yaşayan biri olarak Edirne ve etrafında beni bilhassa ilgilendiren diğer bir şey de Trakya ovası. Bir kirlilik sorunu var. Siz şu anda aslında bir etraf çabasına de başlamışsınız. Ergene havzasından, Çorlu’ya kadar uzanan kirlilik sorunu nasıl çözülür? Onunun değerli ölçüde merkezi otoritenin işi olduğunun farkında olarak soruyorum.
Kim yapıyor pekala bunu?
Baktığınızda pırıl pırıl doğuyor Ergene Istranca dağlarından. Lakin Çorlu’da ve Çerkezköy aksında 3 bin 500’den fazla fabrika var. Bu siyasi bir konuşma değil; arıtmalar yaptırılmamış. Yapılmış lakin çalışıp çalışmadığını denetim etmemişiz. Bölgeye elbette sanayi de lazım güç de lazım. Ancak o denli kontrolsüz bırakmışız ki bu tesisler bu çıkardıkları suları tekrar yeraltına bırakmışlar.
“Ergene Nehri’ni kirlilik uzun yıllar etkiledi”
Doğa tahribatının ya da kuraklığın sonuçlarını nasıl gözlüyorsunuz?
Bugüne kadar 50 metreden 100 metreden çıkan nitelikli su için, Çorlu-Çerkezköy sınırında bugün 300-400 metre inmelisiniz. Bu yıl Edirne’de son 91 yılın en kurak mevsimi yaşandı. Su düzeyleri yüzde üçlere kadar düştü. Tabi biz çabucak yeni artezyen kuyuları vurmaya başladık. Daha evvel 10 metreden 20 metreden su çıkan kimi yerlerde 110 metrede çıktı. Bilhassa ziraî emelli sulama o kadar rahattı ki 5-6 metrede bulunurdu. Bu şunu gösteriyor; bir yandan dostu cennet olan Trakya’nın yeraltında bile sular çekiliyor. Dünyadan dışarı mı gidiyor, gitmiyor ancak aşağılara iniyor. Çıkarma maliyet yükseliyor. Maalesef Ergene Nehri’ni de kirlilik uzun yıllardır etkiledi. Politikler çok kelamlar verdiler; “Burada balık tutacağız, iki senede yüzeceğiz” dediler. Hali hazırda ne balık tutulabiliyor ne de yüzülebiliyor. Artık bir derin deşarj projesi var. Bu devam ediyor. Birinci etabının bittiğini duydum. Umarım Marmara’yı da kirletmeden Ergene’yi temizleyebiliriz.
“Tarımsal verimliliği yüksek topraklarımıza kirli endüstriler kurmamamız gerekiyor”
Bu bahiste galiba bir sivil toplum insiyatifi de var
Evet var. Trakya’nın şöyle bir avantajı var. Mesela üç yıl evvel Silivri-Çerkezköy bölgesine termik santral yapılma olayı vardı. Tüm Trakya toplandık, orada karşı çıktık. Çok bereketli topraklara, özellikli topraklara sahibiz. Lakin bu ülkeye elektrik de lazım güç de lazım sanayi de lazım. Onu yadsımıyoruz fakat yer konusunda önemli biçimde düşünmek gerekiyor. Zira toprak tekrar üretemediğiniz bir şey. Toprağı kirlettiğinizde onun tekrar kendini toparlaması yüzyılları, binyılları buluyor. O vakit ne yapmak lazım. Ziraî verimliliği yüksek topraklarımıza bilhassa kirli endüstriler kurmamamız gerekiyor. Besinimizi üretebileceğimiz tek yer toprak.
“2019’da 5.5 milyon turiste ulaştık”
İstanbul’da yaşayanlar için tarihi kent Edirne’ye gelmek bir keyif. Tren projesi yakında bitiyor. Salgın bittikten sonra turistik gayeli gelirsek nasıl bir Edirne göreceğiz?
Bin 400’e yakın tescili yapıtla… Bu dünyada metre kare başına düşen tescilli eski eser sayısı bakımından, Floransa’dan sonra dünyada ikinciyiz. Bana latifeyle karışık olsa da soruyorlar: “Başkanım ölçtünüz mü?” diye. Ben de Nasrettin hocanın yıldız öyküsünü anlatıyorum. Hocaya sormuşlar; “Hocam gökte kaç yıldız var?”, “1 milyon” demiş… “Var mı o kadar?”… “İnanmayan saysın” demiş. İnanmayan ölçsün.
Bizim turizm 2014’te vazifeye başladığımızda 2 milyon yakın turistimiz vardı. Çok büyük çoğunluğunu yerli turistler, yani etraf belediyelerin günübirlik getirdiği tiplerden yükü oluşan turizm potansiyelimiz vardı.
2014 seçimlerinde ben şöyle bir beyanda bulundum: “Orta vadede 5.5 milyona çıkaracağız turist sayısını. Kimileri inanmadılar tabi. Lakin ondan sonra kentteki tüm bileşenlerle, ulusal gazetelerle, ulusal basınla, turizmcilerle bilhassa çok önemli çalışmalar yaptık. Turizm mastır planı yaptım. 2019 yılında Turizm Bakanlığı’nın sayılarıyla 5.5 milyon turiste ulaştık.
Türkiye’de ve dünyadaki yeriniz nedir turizmde?
Şu anda İstanbul’da Antalya’dan sonra en çok turist alan üçüncü kent Edirne. Muğla’yı geride bıraktık. En çok turist çeken 100 kent listesinde 68’inci sıradayız. Tüm dünyada pandemi birçok alışkanlıkları değiştirecek. Geçtiğimiz hafta bu işin uzmanları ile bir toplantı yaptık. Bildiğimiz deniz kum güneş turizmine, bir otele kapanıp yapılan turizme dünya aralı olacak. Zira pandeminin yarattığı travma kolay kolay atlatılamayacak. Ne gelişecek dünyada ve Türkiye’de? Daha çok tarih, kültür, tabiat turizmi gelişecek. Edirne’de bunların hepsi var. Bir tarafı Istranca Dağları, bir tarafı Saros Körfezi. Birçokları bilmez bunu. Edirne deyince daima kent akla gelir lakin Enez ve Keşan ilçelerimizin mücavir alanları Saros Körfezi’ni uzunluktan boya çevreler. Saros Körfezi dünyada kendini temizleyen çok az körfezden biri. Etrafında hiçbir sanayi tesisi yok ve pırıl pırıl bir denizi vardır. Kleopatra Koyu’ndan bile daha hoş kumu vardır. Tek dezavantajı dönemi kısa.
“Fatih Sultan Mehmet’in kentidir Edirne”
Tarihi ile bütünleşmiş bir şehirdesiniz. Gelmeyi düşünen ziyaretçilere nasıl anlatırsınız tarihinizi? Gelince nasıl bir hava teneffüs edecekler?
Edirne, Osmanlı İmparatorluğu’nun beylikten devlete geçtiği bir başkenttir. Beyin Sultan olduğu, sonrasında padişah olduğu bir kenttir Edirne. O yüzden emperyal bir başkenttir, bir imparatorluk kentidir. Dünyada çok sayıda başşehir var lakin birtakım başşehirler farklıdır. Mesela İstanbul Ortaköy’de bir fotoğraf çekildiğinde hiçbir şey yazmıyorsun, onun neresi olduğunu herkes biliyor. Londra’da parlamentonun önünde, Big Ben’in önü de o denli. Edirne’de de Selimiye yazmaz. Bunlar klasmanı kategorisi başka kentlerdir.
Ahmet Hamdi Tanpınar’ın bir kelamı var. Diyor ki; bir başşehir ne kadar susturulursa susturulsun, ebediyen başkenttir. O yüzden Edirne’de doğup büyüyen ve kendisine tahta birinci çıktığında “Size nasıl hitap edelim sultanım” diyenlere “Bana Edirneli Mehmet deyin” diyen Fatih Sultan Mehmet’in kentidir Edirne. Edirneli Fatih Sultan Mehmet, İstanbul’un fethi ile bir arada başşehri de taşımıştır İstanbul’a. Fakat o periyodun sonrasına baktığımızda padişahlar nezdinde de Osmanlı hanedanı nezdinde de tartısının hiç bitmediğini görüyoruz. Birçoğu kesinlikle gelmiştir.
Osmanlı imparatorluğu birinci kuruluş prestijiyle bir Balkan İmparatorluğu Avrupa’ya akınlar ve seferlerin hazırlık merkezidir. Daima buradan yola çıkmıştır. Ordu son savaş hazırlığını burada yapmıştır. Bugün Kırkpınar alanı olarak kullandığımız alanın çabucak yanında, Namazgah Ovası’nda son namazını kılıp sefere çıkmıştır. Önümüzdeki periyot insanların artık pandeminin yarattığı travmadan bir an evvel kurtulup hareketlerin çok artacağını düşünüyorum seyahatin çok artacağını düşünüyorum.
“Bu tarihi mirasın sahibi değil emanetçisi üzere davranmamız gerekiyor”
Yurtdışı potansiyelinizi nasıl görüyorsunuz?
İki ülkeye hudut olan tek kent Edirne. Hem Bulgaristana hem Yunanistan’a bizim Edirne’den, oturduğumuz odadan Yunanistan’a ulaşmamız 3 km Bulgaristan’a ulaşmamız 17 kilometre. Buradan çıksak 15 dakika sonra Yunanistan’dayız, 30 dakika sonra da Bulgaristan’dayız. Gümrükler dahil buna. Burada hem Yunanistan hem Bulgaristan Konsolosluğu olduğu için Edirnelilerin vize sorunu çok yoktur. Oturursunuz arkadaşlarınızla. Mesai biter “Ne yapalım falan, haydi bir yemek yiyelim, nerede? Orada burada” derken biri der ki “Hadi Yunanistan’da yiyelim”… Çabucak 15 dakikada yersiniz akşam meskene geri dönersiniz ya da Bulgaristan’a gidersiniz. Onlar için de geçerli bu. Ayrıyeten Edirne dünya kültür mirası listesine girmiş kentler ortasında kıymetli yere sahip. 2010’da Kırkpınar yağlı güreşleri girmiştir; 2011’de Selimiye, şu anda 2. Beyazıt Külliyesi Sıhhat Müzesi, Uzunköprü ilçemizde dünyanın en uzun taş köprüsü aday listede. Makedonya ile bir arada Kakava ve Hıdırellez Şenliğimiz listede. Ebru sanatımız İstanbul’a bir arada listede.
UNESCO dünya kültür mirası diyoruz; dünya kültür mirasıysa benim ne kadar hakkım ve sorumluluğun varsa Yunanlıların da o kadar hakkı ve sorumluluğu var. Tıpkı formda benim de Atina’da Akropol’de hakkım ve sorumluluğun var. Onun yaşatılmasından da sorumluyum. O da Selimiye’nin yaşatılmasından sorumlu. O vakit bizim ne yapmamız gerekiyor? Bu tarihi mirasın sahibi değil emanetçisi üzere davranmamız gerekiyor. Kime karşı? Gelecek jenerasyonlara karşı ki aldığımız bu tarihi mirası emanet olarak görüp, koruyup kollayıp gelecek jenerasyonlara daha âlâ bir biçimde teslim etmemiz gerek.
Şimdi salgından sonra turizm gayeniz nedir?
Turist gayemiz 10 milyon. Daha evvel 5.30 milyondu. Hayal görüyorsunuz demişlerdi. Artık “10 milyon ne vakit olacak?” diye soruyorlar. Bu ortada ben Sezar’ın hakkı Sezar’a… Hükümete teşekkür ediyorum. Bunlarda da hiçbir beis görmüyorum süratli tren yapılıyor şu anda. Halkalı-Kapıkule süratli treni sonraki evrede Londra’ya kadar bağlanacak. Bu çizgi hayli süratli da gidiyor. 2 yıl içerisinde biteceğini kestirim ediyorum. O denli de söylüyorlar. İki bilemedin 2.5 yıl içerisinde bitecek. Süratli trenin bir kıymetli evresi da bizim açımızdan Halkalı’yla İstanbul Havalimanı çizgisini birbirine bağlayacak raylı sistem. Yapılıyor eşzamanlı olarak. Bununla birlikte havaalanına gereksinimimiz kalmadı. Süratli trenle birlikte bir manada tertemiz olacak. Turist havaalanından metro süratli tramvay sınırıyla Halkalı’ya gelecek. Sonra 1,5 saatte burada.,
“Orient Expresse Edirne’de kesinlikle bir gece mola verir”
Londra’ya giden trenin kıymetli bir durağı olacak üzere görünüyorsunuz…
Edirne tarihten beri bu türlü esasen bir köprü kent. Nasıl köprü kent? Asya’yla Avrupa’nın köprüsü. Yani kapı burası. Edirne ve Balkanlılar Trakyalılar yüzlerce yıl burada bekçilik yapmışlar. O noktada süratli trenin çok iş yapacağını düşünüyoruz geçmişe baktığınızda meşhur Orient Express’in ana duraklarından biridir. Orient Expresse Edirne’de kesinlikle bir gece mola verir.
“Kırkpınar’a çıkmayan pehlivan pehlivan sayılmaz”
Kırkpınar’ı da sormak isterim. Bu yıl düzenlenebilecek mi?
Bu sene yapacağız Kırkpınar’ı umarım. Geçen sene çok çaba ettik yapabilmek için güreş federasyonuyla bir arada. Yağlı güreş düzenleyen belediyeler birliğimiz var bizim. Türkiye’de yaklaşık 120 civarında yağlı güreş yapılıyor. Bunların birçoğunu belediyeler finanse ediyor, düzenliyor. Biz beş yıl evvel Balıkesir’le bir arada ‘Yağlı Güreş Düzenleyen Kentler Birliği’ni kurduk. Şu anda aşağı üst 80 civarında belediye üye. Yağlı güreşle ilgili birçok kararda da müracaat sistemi olarak Güreş Federasyonu ile müşterek çalışıyoruz. Bütün yağlı güreşler Kırkpınar tarihine nazaran organize ediliyor. Yağlı güreşte biliyorsunuz Kırkpınar Başpehlivanı Türkiye Cumhuriyeti’nin baş pehlivanıdır. Bir yıl müddetle yağlı güreş yapan her pehlivanın hayali Kırkpınar Çayırı’na çıkmaktır. Kırkpınar’a çıkmayan pehlivan pehlivan sayılmaz. Bu yıl inşallah yapacağız. 28 Haziran 4 Temmuz tarihleri ortasında tarihimizi koyduk. Ben geçenlerde bir davet yaptım. Sayın cumhurbaşkanına, sıhhat bakanına. Türkiye’de yaklaşık 3 bin pehlivanımız var. Yağlı güreş yapanları bir özel statüyle aşılayalım. İkişerden 6 bin doz aşı yapar. Çok da büyük bir sayı değil ki… Onların güreşlerden evvel uzun müddet bir idman yapmaları gerekiyor. Kırkpınar’dan evvel Kırkpınar’a hazırlık babında yöre güreşleri var. oralara çıkıp güreşiyorlar ki idman yapsınlar, form tutsunlar.