Söz konusu Pazırık Halısı Sovyet arkeolog Sergei Ivanovich Rudenko tarafından 1949 yılında yapılan bir kurgan (tepe mezar) hafriyatında keşfedilmiş ve 2 bin 500 yıl evvel dokunduğu ortaya çıkmıştı.
Bilim insanları St.Petersburg Hermitage Müzesi’nde sergilenen ve Orta Asya Türklerinin kullandığı çift simetrik düğümlerle dokunan yün halıyı Taramalı Elektron Mikroskobu (SEM) yardımıyla inceledi.
Euronews’in haberine nazaran; İnceleme sonunda halının yün liflerinde fermentasyon sonucu elde edilen özel bir boyama tekniği kullanıldığı sonucuna varıldı.
Friedrich-Alexander Üniversitesi Erlangen-Nürnberg Fizyoloji ve Fizyopatoloji Enstitüsü’nden Tabip Karl Messlinger yaklaşık 30 sene evvel, 1991 yılında halıyı incelemiş ve bu tarihi yapıttan kimi lif kesimleri elde etmişti.
Doktor Messlinger grubuyla birlikte SEM tekniğine dayanarak halı üzerindeki kaldırılmış kütikül katmanları altındaki liflerin enine kesiti boyunca, renk pigmentlerinin dağılımını ve fermente edilmiş yün modüllerini keşfetti. Lakin Pazırık halısında kütikül kalmadığı için SEM tahlili, yünün liflerinin fermente tekniği kullanılarak boyandığını kanıtlamaya kâfi olmadı.
“Lifler ortasında alüminyum kesimleri var”
Daha sonra halı, farklı bir tekneloji olan yüksek çözünürlüklü x ışınlı floresan mikroskobuyla incelendi. Bu araştırma yeniden Friedrich-Alexander Üniversitesi’nden röntgen bilimi mikroskopi uzmanları Andrea Spaeth ve Rainer Fink tarafından yapıldı.
Çalışmada Türk kırmızısı (Alizarin) olarak bilinen ve Orta Asya’da yüzyıllardır kullanılan kızılımsı liflere odaklanıldı. Bu liflerin içerisinde alüminyum kesimleri bulunduğu kaydedildi.
Doktor Messlinger yaptığı açıklamada, “Fermentasyon süreci metal bileşenlerin yünlü kılların içerisine işlemesini sağlıyor. Bu püf noktası çok kıymetli. Bu sayede dış katmandaki kıllar da ayrılıyor ve metal bileşenlerin girişini sağlıyor. Bitkisel bazlı renk özü de, bu etkileşim sayesinde halının derin bir halde boyanmasını sağlıyor.” sözlerini kullandı.
Araştırmacı Rainer Fink ise, bu iki yeni teknikle halı liflerinin içerisindeki alüminyum kesimlerinin oluşumunu görselleyerek, boyama tekniğini kanıtladıklarını belirtti.
Birçok tarihçinin ortak görüşü: Pazırık yapıtları ve 2 bin 500 yıllık halı Hunlar’a ait
Pazırık kurganlarından çıkarılan ve Uygur Türkleri ya da Hunlara ilişkin olduğu düşünülen yaklaşık 2 bin 500 yıl evvel dokunan halı konusunda kimi görüş ayrılıkları da mevcut.
Tarihçi Johanna Zick Nissen bu halının Anadolu’ya kadar uzayan hudutlar içinde dokunduğu kanaatını taşırken, R. Ghirsman ve K. Jetter üzere birtakım Pers medeniyeti uzmanı batılı sanat tarihçileri ise bu müstesna halının “şehir kültürü” dışında yaşayan bir cemiyet içinde dokunamayacağı görüşünde birleşiyor.
Ancak Ortaçağ periyodunda Uygur Türklerinin yaşadığı Türkistan bölgesinde varlıklı bir dokuma geleneğinin olduğu biliniyor. Doğu Türkistan’ın Kaşgar, Hotan, Kuca ve Turfan üzere değerli kentlerinde hala klasik usulde halılar dokunuyor.
Kiseljov ve Simirnov üzere Sovyet tarihçileri ise bu halıların Hunlar’a ilişkin olduğunu tabir ediyor. Türk tarihçi Abdülkadir İnan, Altay’da Pazırık hafriyatında çıkarılan atların vaziyetinin “Türkler’in defin merasimi bakımından izahı” olduğunu tabir ederken Türk Tarihi Profesörü Bahaeddin Ögel, Pazırık kurganlarının Büyük Hun İmparatorluğu’na ilişkin olduğunu görüşünü savunuyor.
Rene Huyghe, Vadime Elisseeff, Mario Bussagli üzere Batılı tarihçiler de tekrar bu halıların ve Pazırık kurganlarında bulunan başka yapıtların sahiplerinin Hunlar olduğunu söylemişlerdir.