İran sanat tarihinin en kıymetli sinema ve tiyatro sanatkarları ortasında gösterilen ve 40 yıldan fazla bir müddettir ABD’de yaşayan Behruz Vusuki (Behrouz Vossoughi) en büyük isteğinin şartlarının sağlanmasıyla, ölmeden evvel anılarını yine yaşamak için İran’a dönmek olduğunu söyledi.
1979’daki İran ihtilalinin çalkantılı siyasi atmosferi nedeniyle ABD’ye yerleşmek zorunda kalan 83 yaşındaki Behruz Vusuki, uzun bir mühletin akabinde İran’da yayınlanan haftalık kültür-sanat mecmuası Çılçırağ’a röportaj vermeyi kabul ederek, ülkesine ve sanat hayatına dair açıklamalarda bulundu.
Türk sinema severlerinin 2012 üretimi İranlı ünlü direktör Behmen Kubadi’nin senaryosunu yazıp yönettiği ve Yılmaz Erdoğan, Caner Cindoruk, Belçim Alım, Beren Saat, Monica Bellucci’nin de rol aldığı Gergedan Mevsimi sinemasındaki başrol rolü ile tanıdığı Vusuki, imkan sağlanması halinde kalan ömrünü ülkesinde geçirmek ve geçmişteki anılarını tazelemek istediğini söz etti.
“Ülkemde bulunduğum tüm yerleri ziyaret etmek istiyorum”
Bir gün ülkesine dönüp tecrübelerini genç sanatkarlarla paylaşmak istediğini belirten Vusuki, “İnsanın her vakit hürmet gördüğü, çok sevdiği halkından uzak kalması ve bir vakitler ülkesinde yapabildiği işleri şu an yapamaması çok güç hakikaten. Bu durum benim için hapishanede olmaktan daha güç. Her vakit, şayet ömrüm müsaade verirse bir gün ülkeme dönüp bir vakitler bulunduğum tüm yerleri ziyaret etmek istiyorum” dedi.
“Gerçekte ben de bir hapishanedeyim”
Vusuki, İran’dan gelen ziyaretçilerini Kaliforniya’daki şu an müze olarak hizmet veren ABD’nin ünlü Alcatraz Hapishanesine götürdüğünü kaydederek, “Gerçekte ben de bir hapishanedeyim. Daha geniş ve büyük bir hapishanede. İnsan memleketinde olmadığı vakit, sevip de yapmak istediği şeyler birer hapishaneye dönüşüyor. Bu türlü bir durumda mahkumun hareket özgürlüğü geniş olabilir lakin tekrar de hapishanededir” tabirlerini kullandı.
“Önce annemin mezarını ziyaret edeceğim”
Çılçırağ’ın “Bir gün İran’a dönme ihtimaliniz olursa birinci olarak nereleri ziyaret etmek istersiniz?” sorusuna Vusuki, şu formda cevap verdi:
“Eğer ömrüm kâfi de İran’a dönebilirsem, evvel annemin mezarını ziyaret edeceğim. Zira annemi çok sevdim. Maalesef, ben orada yokken vefat etti. Sonra, Daveri caddesindeki İran’daki son meskenimi görmek istiyorum. İmkanım olursa son konutuma gidip geçmiş anılarımı tekrar yaşamak istiyorum. Birgün ülkeme dönmek benim en kıymetli arzum. Bunlardan sonra, artık başımı yere koyabilir ve ölebilirim”
“İran sineması tüm baskılara karşın başarılı”
1979’daki ihtilalden bu yana İran sinemasından uzak kalmasına karşın hala şöhretini koruyan Vusuki, muvaffakiyetindeki sırrı hakkında “İşimi çok ciddiye alarak yaptım. Her işi kabul etmiyordum. Bir müddete kadar beni seçiyorlardı. Lakin bir müddetten sonra seçimleri ben yapmaya başladım. Düzgün işler yaptık ve bu nedenle kalıcılaştı” tabirlerini kullandı.
Genç sanatkarlara yeterli seçimlerde bulunup işlerini ciddiyetle yapmayı tavsiye eden Vusuki, İran sinemasını yakından takip ettiğini ve tüm baskı ve sansüre karşın başarılı bulduğunu belirtti.
Türkiye’den de bir sinema teklifi aldığını aktaran Vusuki, senaryoda talep ettiği birtakım değişikliklerin tamamlanması halinde çekimler için Türkiye’ye geleceğini kelamlarına ekledi.
Behruz Vusuki kimdir?
11 Mart 1938’de İran’ın Batı Azerbaycan eyaletine bağlı Hoy kentinde dünyaya geldi. Sinemaya 18 yaşında dublaj yaparak başlayan Vusuki kısa müddet içerisinde sinema teklifleri aldı. Beyaz perdede kısa müddette büyük beğeni toplayan ve mesleği boyunca 90’ın üzerinde sinemada rol alan Vusuki, İran’ın Qesyar (1969), Gavaznha (1974), Hamsafar (1975) üzere birçok kült sinemasında karakterlere can verdi. Vusuki, memleketler arası sinema şenliklerinde de birçok ödül kazandı. Ayrıyeten, Qesyar sinemasındaki başarılı rolü sonrası İranlı sanatseverlerce “İran sinemasının Sezar’ı” olarak anılmaya başlandı. Vusuki, 1970’lerde kısa bir mühlet İran’ın bir diğer ünlü sanatkarı Guguş ile evli kaldı.
İran ihtilalinden sonra Şah periyodunun sembollerini ülkenin tamamından silen yeni rejim, bu periyodun sembolü olarak gördüğü sinemayı ve birçok sinemacıyı baskı altına alarak, sansür ve kısıtlamalar getirdi. Şah periyodundaki birçok sanatçı ülkeden ayrılmak zorunda kaldı ve sinemaları yasaklandı. İhtilal öncesi ünlü olan ve şu an ülke dışında yaşayan birçok sanatçı da Şah periyodunun ünlü isimlerine yapılan baskılar, maddelerin meçhullüğü ve keyfi yorumlar nedeniyle tutuklanma endişesiyle İran’a dönemiyor.
İran’da tüm sinemaları yasaklanan Behruz Vusuki’nin ülkesine dönebilmesi için birçok sefer İranlı sanatkarların teşebbüsü ile kampanyalar düzenlendi, fakat sonuçsuz kaldı.
2018’de İran’ın bir başka efsanevi oyuncusu ve Türkiye’de de Yeşilçam sinemalarında rol alan Nasır Melek’in vefatının akabinde, yüzü aşkın İranlı aydın ve sanatçı Vusuki’nin ülkeye dönüşü ismine Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’ye mektup yazarak gerekli düzenlemelerin yapılmasını talep etti. Fakat, bu durum ülkedeki muhafazakar kısmın yansısına yol açtı. İran Genel Savcısı Muhammed Cafer Muntazeri kampanyaya sert reaksiyon göstererek Vusuki’nin ülkeye dönmesi halinde tutuklanacağını ima etti.
AA