Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) Demirtaş’ın derhal hür bırakılması tarafında karar veren AİHM bu sefer Kobane soruşturması nedeniyle Türkiye’den savunma istedi.
Demirtaş’ın avukatları tarafından yapılan açıklamaya nazaran, AİHM ayrıyeten bugüne kadar ki inceleme sürecinden farklı olarak Demirtaş’ın tabir özgürlüğü ile irtibatlı olarak 18. unsurun ihlal edilip edilmediğini de sordu. Ayrıyeten AİHM bunu Kürt siyasetçiler için birinci sefer inceleme konusu yaptı.
AİHM: AYM tesirli bir iç hukuk mu?
AİHM, AYM’nin Kasım 2019’dan beri Demirtaş’ın müracaatıyla ilgili karar vermemesi nedeniyle “tutuklulukla ilgili müracaatlarda hızla karar verme yükümlülüğünü yerine getirip getirmediğini” ve “AYM’nin Demirtaş için tüketilmesi gereken tesirli bir iç hukuk yolu olup olmadığını” da sordu.
Demirtaş’ın tahliyesine karar vermişti
“AİHM, Büyük Daire kararı ile Kobane soruşturmasında tutukluluk münasebeti yapılan kanıtları de incelemiş ve Selahattin Demirtaş’ın 4 yıldır tutuklu olduğu olgu ve olaylar ile Kobane soruşturması kanıtlarının birebir olduğunu kıymetlendirerek halihazırda çürütmüş olduğu bu kanıtlardan ötürü tekrar tutuklanan Demirtaş’ın tahliyesine karar vermişti.
AİHM bugünkü bildirimi ile Kobane soruşturmasının temeline girmeye karar verdi. Bu bağlamda bilhassa 9 Haziran 2020 tarihinde Anayasa Mahkemesi’nin Demirtaş’ın kendi önünde devam 5 tane başvurusunu birleştirip verdiği kararda ikinci tutukluluk başvurusunu incelemekten kaçınması konusunda AYM’nin Demirtaş belgesi özelinde tesirli bir iç hukuk yolu olup olmadığını sorması çok kıymetli.
AİHM’den bir birinci: Kürt siyasetçiler için inceleme konusu yaptı
AYM’nin, AHİM’nin Büyük Daire kararını boşa çıkarmak için ve AİHM’den farklı hiçbir şey söylemeyen kararında ikinci tutukluluk müracaatının bütün yazışma ve evreleri bitmiş olmasına karşın neden incelemediğini de AYM’nin Demirtaş için tesirliliğini de tartışarak mercek altına almış oluyor. AİHM ayrıyeten bugüne kadar ki inceleme sürecinden farklı olarak Demirtaş’ın tabir özgürlüğü ile kontaklı olarak 18. hususun ihlal edilip edilmediğini de sordu. Bunu Kürt siyasetçiler için birinci kere inceleme konusu yaptı AİHM.”
İşte AİHM’in cevap istediği sorular:
- 1- Müracaatçı, Sözleşme’nin 35/1 unsuru uyarınca iç hukuk yollarını tüketmiş midir? Bilhassa, müracaatçının 7 Kasım 2019 tarihli müracaatının hâlâ AYM önünde beklediği ve AYM’nin 9 Haziran 2020 tarihli kararında müracaatçının mevcut tutukluluğuyla ilgili başvuruyu karara bağlamayı tercih etmemesi dikkate alındığında, AYM’ye ferdî müracaat Sözleşme’nin 35. hususu altında tesirli bir müracaat yolu olarak kabul edilebilir mi?
- 2- Müracaatçının tutukluluğu Sözleşme’nin 5/1 unsurunu ihlal etmiş midir? Bilhassa, müracaatçının Ankara Ağır Ceza Mahkemesi önünde 2017 yılından bu yana yargılandığı davada isnat edilen kabahatler dikkate alındığında, 20 Eylül 2020 tarihinde Ankara Sulh Ceza Hakimliği’nin verdiği tutuklama kararı ulusal hukukla uyumlu mudur? Buna ek olarak, müracaatçının tutukluluğu Sözleşme’nin 5/1-c unsuru uyarınca bir cürüm işlediğine dair “makul şüphe”ye dayanmakta mıdır? (Mergen ve Öbürleri, Yüksel ve Diğerleri)
- 3- Sözleşme’nin 5/3 unsuru altında, lokal mahkemeler müracaatçının tutukluluğu için ilgili ve kâfi münasebetleri sunmuş mudur? Ek olarak, müracaatçının tutuklu kaldığı müddet, tıpkı husus uyarınca “makul süre” kuralını karşılamakta mıdır? (Buzadji v. Moldova)
- 4- Anayasa Mahkemesi önündeki süreç, Sözleşme’nin 5/4 hususunda aranan yükümlülükler ile uyumlu mudur? Bilhassa, Anayasa Mahkemesi, kelam konusu başvuruyu ‘süratle’ ele almış mıdır? (Ilnseher v. Almanya, Kavala v. Türkiye)
- 5- Müracaatçının ve avukatlarının soruşturma evrakına erişimlerinin olmaması nedeniyle, müracaatçı, Sözleşme’nin 5/4 unsuru uyarınca tutukluluğunun hukukiliğine, tutuklama ve tutukluluk halinin devamı kararlarına tesirli bir halde itiraz etme imkanı bulmuş mudur? (Şık v. Türkiye)
- 6- Sözleşme’nin 10. hususu uyarınca müracaatçının söz özgürlüğü ihlal edilmiş midir? Edilmişse, bu müdahale kanun ile öngörülmüş müdür ve demokratik bir toplumda gerekli midir?
- 7- Kelam konusu tutukluluk, Sözleşme’nin 5. ve 10. hususlarıyla irtibatlı olarak Sözleşme’nin 18. hususunu ihlal etmekte midir? Bilhassa, müracaatçının 20 Eylül 2019 tarihinde ikinci kere tutuklanması, 18. hususa alışılmamış bir emel taşımakta mıdır? Taşımakta ise, bu durumda müracaatçının ikinci sefer tutuklanmasındaki “baskın amaç” nedir? (Merabishvili v. Gürcistan, Navalnyy v. Rusya)
Öte yandan AİHM hükümet’ten 20 Eylül 2019 tarihinden bu yana verilen tutuklama ve tutukluluk halinin devamı kararlarının ilgili kısımlarının Fransızca çevirisini göndermesi beklenmektedir.