Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (BMMYK) Güzel Niyet Elçisi olan ABD’li oyuncu Angelina Jolie, müellif Elif Şafak’la Türkiye’nin İstanbul Sözleşmesi’nden çekilmesi hakkında bir söyleşi yaptı. Jolie, TIME mecmuasında yayımlanan söyleşide Şafak’a, iktidarın İstanbul Sözleşmesi’nden çekilme kararının nasıl bir ileti verdiğini yorumlamasını istedi.
Angelina Jolie söyleşiye başlamadan evvel Türkiye’nin İstanbul Mukavelesi’nin imzalanmasında başı çektiğini belirtirken, “Türkiye vatandaşları, hükümetlerinin bayana yönelik şiddeti ve aile içi şiddeti engelleyen Avrupa mutabakatından, yani İstanbul Sözleşmesi’nden çekilme kararını protesto etmek için sokaklara döküldü. İsminden de anlaşıldığı üzere Türkiye, 10 yıl evvel imzalandığında bu insan hakları mutabakatının başını çekmişti. Mutabakat hükümetlerin, aile içi şiddet, evliliklerde cinsel taarruz ve bayanların sünnet edilmesi dahil, bayan ve kız çocuklara yönelik şiddete karşı yasalar çıkarmasını ve bunları kovuşturmasını gerektiriyor” dedi.
Jolie, Türkiye hükümetinin, mutabakatın ‘eşcinselliği normalleştirmek’ ve Türk aile kıymetlerinin altını oymak için kullanıldığını savunduğunu belirttiği söyleşide bu kararı eleştirenler bunun, hükümetin bayanlar ve azınlıklar değerine muhafazakâr müttefiklerinin gözündeki konumunu güzelleştirme teşebbüsü olduğuna dikkat çekti.
Elif Şafak’la bir arada söyleşi yapmasının nedenini ise Jolie, ”Elif Şafak ve ben, salgının başlarında mülteci hususlarına dair ortak bir ilgiyle yakınlaşıp, birinci kere geçen yıl konuşmaya başladık. Bu son haber nedeniyle onunla temas kurdum. Türkiye’nin kararının bilakis çevrilmesi için gayret eden erkek ve bayanlar hakkında, bu durumun global çaptaki bayan hakları açısından ne manaya geldiği hakkında konuştuk” diye açıkladı.
‘Kadınların korunmaya en çok gereksinim duyduğu bir devirde yapılıyor’
Jolie’nin Şafak’a birinci olarak, ‘hükümetin İstanbul Sözleşmesi’nden çekilme kararının Türkiye’de bayan hakları açısından ne manaya geldiğini’ sordu. “Bunun, bayanlar, çocuklar ve LGBTQ toplumu için felaket içeren sonuçları olacak değerli bir gerileme olduğunu düşünüyorum” diyen Şafak, “İstanbul Kontratı, şiddete karşı savunmasız olan herkesi korumak ismine elimizde bulunan en ilerlemeci milletlerarası anlaşma” tabirlerini kullandı. Mukavelenin içeriğinden kelam eden Şafak, “Türkiye bu muahedeyi imzalayan ve onaylayan birinci ülkeydi lakin artık terk ediyor. Bu benim kalbimi kırıyor, zira bayan cinayetlerinin arttığı bir devirde yaşanıyor” dedi. Şafak, “Kadınların muhafazaya en çok gereksinimi olduğu bir devirde, hükümet tam karşıtını yapıyor” diye konuştu.
‘Kadınlara hayatlarının değerli olmadığı söyleniyor’
Angelina Jolie’nin ikincisi sorusu, “Bu durum, kendi konutlarında şiddete maruz kalan genç bir bayana ne bildiri gönderiyor?” oldu. Kararın ‘çifte bir mesaj’ taşıdığını söyleyen Şafak, “Kadınlara hayatlarının değerli olmadığını söylüyorsunuz. Ve şiddete yönelenlere de, cürümlerinin yasallaştığını söylüyorsunuz. Şiddet hatalılarını cesaretlendiriyor” dedi.
Jolıe, ‘aile değerleri’ argümanını da sordu
Jolie, “Kadın haklarındaki gerilemeler, bundan sorumlu olanlar tarafından çoklukla aile kıymetlerinin savunulması olarak legalleştiriliyor. Güya şiddetin kapalı kapılar gerisinde kalması daha uygunmuş üzere. Buna cevabınız nedir?” diye sorunca, Elif Şafak şu karşılığı verdi: “Birisi yaralandığında, istismara maruz kaldığında, bu özel bir problem değildir. Dört duvar ortasında kalamaz. Bu sessizlik duvarlarını kırmalıyız. Kimse istismarın ve şiddetin yaşandığı bir konutta memnun olamaz. Ve birçok ülkede, güya mağdura bir güzellik yapıyorlarmış üzere, tecavüz suçlularına mağdurla evlenmeyi kabul etmeleri halinde verilecek cezaları hafifleten son derece problemli yasalar var.”
Fatma Altınmakas’ın yaşadıklarını anlattı
Elif Şafak, bir örnek vermesini isteyen Jolie’ye, Fatma Altınmakas’ın öyküsünü anlattı. “Genç bir Kürt bayan eşinin erkek kardeşinin tecavüzüne uğradı. Mertti, bu bahiste sessiz kalmayı reddetti” diyen Şafak, şöyle devam etti: “Saldırganı mahkemeye vermek istedi fakat mahkemede ona Kürtçe tercüman verilmedi. Kendi öyküsünü anlatamadı. Sonra kocası onu, ailenin onuruna ziyan verdiği gerekçesiyle öldürdü. Bu yaşananlar, azınlık mensubu, engelli, trans, yerli bayanların maruz kaldığı, birbiriyle kesişen baskı katmanları hakkında çok şey anlatıyor. Bütün sistem suçluları kayırıyor ve tekrar tekrar kurbanları cezalandırıyor.”
Jolie, Fatma Altınmakas hakkında “Bu çok fecî ve şu an yaşanıyor” derken, Elif Şafak da pandeminin tüm dünyada bayana karşı şiddeti artırdığına dikkat çekti.
Angelina Jolie’nin ikincisi sorusu, “Bu durum, kendi konutlarında şiddete maruz kalan genç bir bayana ne bildiri gönderiyor?” oldu. Kararın ‘çifte bir mesaj’ taşıdığını söyleyen Şafak, “Kadınlara hayatlarının değerli olmadığını söylüyorsunuz. Ve şiddete yönelenlere de, hatalarının yasallaştığını söylüyorsunuz. Şiddet hatalılarını cesaretlendiriyor” dedi.