Ankara Barosu müracaatında; “Bir memleketler arası antlaşma, TBMM’nin onaylamayı uygun bulma kanunundan sonra yürürlüğe konulmuş ise, lakin yeniden kanun ile sona erdirilebilir” tabirlerine yer verildi.
Ankara Barosu, Türkiye’nin İstanbul Sözleşmesi’den çekilmesine yönelik Venedik Kurulu’na müracaatta bulundu. Baro’nun hususa ait yaptığı açıklamada şöyle denildi:
“Bilindiği üzere, 20 Mart 2021 tarihinde 3429 Sayılı Resmî Gazetede yayımlanan 3718 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile İstanbul Kontratının “Türkiye Cumhuriyeti bakımından feshedilmesi” beyanında bulunulmuştur. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’na nazaran Cumhurbaşkanı’nın, Büyük Millet Meclisince kanunlaştırılarak kabul edilen milletlerarası mukavele normuna dair sadece bağlı yetkisi ‘subject authority’ vardır: Memleketler arası Mukaveleyi onaylamak ve yayımlamak. Anayasanın 104. Hususu on birinci fıkrası açıkça dar ve bağlayıcı formda, yetkiden çok misyon niteliğinde olup şöyledir: ‘Cumhurbaşkanı…, Milletlerarası antlaşmaları onaylar ve yayımlar.’ Bu misyon başka bir isimlendirmeyle Anayasa’nın verdiği emredici kural ‘mandatory rule’ olarak tanım edilebilir. Özetle, Türk Anayasa Hukukuna nazaran, Millet Meclisi kanun niteliğinde bir Milletlerarası Kontrat kabul etmekte, yasamanın bu kanunlaştırma gücüyle kabul ettiği normu, formel olarak uygulanabilir hale getirme buyruğunu Cumhurbaşkanı’na vermektedir.
‘Temel hukuk kuralı koyma yetkisini Meclis’ vermiştir’
Anayasanın 90. unsuru uyarınca ‘Türkiye Cumhuriyeti ismine yabancı devletlerle ve milletlerarası heyetlerle yapılacak antlaşmaların onaylanması, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin onaylamayı bir kanunla uygun bulmasına bağlıdır.’ Türkiye, temel hukuk kuralı koyma yetkisini Meclisine ve onun YASAMA işlevine vermiştir. Cumhurbaşkanı ise, Başkanlık Anayasası değişikliği ve rejimine karşın, hala yürütme (idare) işlevinin başıdır ve hala yürütme işlevi, yasama işlevinin buyruğu altındadır.”
‘Hukukta her bir şey bağlandığı formda çözülür’
Hukukta ‘her bir şey bağlandığı halde çözülür’ (Unumquodque eodem modo quo colligatum est dissolvitur). Yani bir süreç hangi yolla tesis edilmiş ise yeniden tıpkı tarzla feshedilir. Buna ‘yetkide ve yöntemde paralellik ilkesi’ denir. Bir milletlerarası antlaşma, TBMM’nin onaylamayı uygun bulma kanunundan sonra yürürlüğe konulmuş ise, fakat tekrar kanun ile sona erdirilebilir.
Baromuz, İnsan Hakları/Toplumsal Haklar temelli merkezlerimizin ortak çalışma ve değerlendirmeleriyle, sorunun bu istikametten Avrupa Konseyi’ne izahı muhtaçlığını tespit etmişlerdir.
‘Bu müracaatımızı, sürece dair bir aydınlatma olarak telakki ediyoruz’
Türkiye Cumhuriyeti, Avrupa Konseyi’nin kurucu üyesidir. Avrupa Konseyi’nin kuruluş ve Avrupa Kurulu Statüsünde belirtilen temel emelleri; insan hakları, hukukun üstünlüğü ve çoğulcu demokrasi prensiplerini korumak ve güçlendirmek; ırkçılık, hoşgörüsüzlük ve yabancı düşmanlığı, toplumsal dışlanmaya karşı; gerçek demokrasiye dayanan kişi hürriyeti, toplum hürriyeti sağlamaktır. Statü’nün 1/a ve 1/b unsurlarında de Avrupa Konseyi’nin bu maksatlarına müşterek menfaatleri ilgilendiren sorunların incelenmesi, insan hakları ile ana hürriyetlerinin korunması ve geliştirilmesiyle varacağını belirtmiştir. Avrupa Hukuk Yoluyla Demokrasi Kurulu (Venedik Komisyonu) ise, Avrupa Konseyi’nin Anayasa Hukuku danışma/çalışma organı fonksiyonu görmektedir. Hakikaten, Avrupa Kurulu Parlamenter Assamblesi, Venedik Komisyonu’ndan Türkiye’nin İstanbul Sözleşmesi’nden çekilmesine ait görüş talep etmiştir. Bu müracaatımızı, sürece dair bir aydınlatma katkısı olarak telakki ediyoruz.
‘İstanbul Kontratından Vazgeçmeyeceğiz’
Türkiye Cumhuriyeti anayasal unsur ve kurallarının, Venedik Komitesince da gözlenmesi, kıymetlendirilmesi ve Cumhurbaşkanının, İstanbul Sözleşmesi’nden çekilme konusundaki beyanının normatif ve formel manasının tanım edilmesi müracaatımızın temel maksadıdır. Her şartta, bu sürecin, Türkiye’nin paydaşı olduğu milletlerarası hukuk kuruluşları tarafından değerlendirmesinin yapılması gerektiği açıktır. Ankara Barosu kendisine yasa ile verilmiş “hukukun üstünlüğünü ve insan haklarını savunma, muhafaza ve bu kavramlara işlerlik kazandırma” vazifesi yeterince, Temel Hak ve Özgürlüklerimize sahip çıkmaya devam edecektir. İstanbul Kontratından Vazgeçmeyeceğiz.
ANKA
Fotoğraf: Emre Orman