ABD’de Halkbank davası münasebetiyle 28 ay mahpus yatan Hakan Atilla, Türkiye’ye döndükten sonran Borsa İstanbul Genel Müdürü olmuştu. Atilla vazifesinden istifa etti. Vazifesinden istifasının Halkbank’la ilgili seri duruşmaların başlayacağı mayıs ayı öncesine gelmesi, iç ve dış siyasi etraflarda Ankara’nın Washington idaresine bir çeşit jesti olarak görülüyor. Fakat bu jestin Türkiye’yi mümkün yaptırım kıskacından kurtarıp kurtarmayacağı kuşku ve merak dolu ağır bir sorgulama sürecini de beraberinde getirdi.
DW Türkçe’de yer alan habere nazaran, Siyaset ve diplomasi etraflarında Mayıs’ta Amerika’da başlayacak Halkbank duruşmalarının nasıl sonuçlanacağı merak edilirken, Joe Biden’ın başkanlığı ile birlikte Ankara’nın Halkbank konusunda “ciddi sıkıntılar” yaşayacağına ait değerlendirmeler yine gün yüzüne çıktı.
Bu değerlendirmelerin öne çıkmasında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın ABD’nin eski lideri Donald Trump ile kurduğu ‘yakın diyalog’ nedeniyle Halkbank dava sürecinde ertelemelerin yaşanmasına dönük tezlerin tekrar hatırlatılması rol oynuyor.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın 2018’deki görüşmelerinde “Halkbank sorununu çözmesi için” Trump’a baskı yaptığına ait haberler Amerikan basınına yansımıştı. New York Times gazetesi Trump’ın talimatlarıyla davaya bakan savcının engellenmeye çalışıldığını tahlil eden bir haber yayınlamıştı.
Oysa artık Ankara-Washington çizgisinde Erdoğan-Trump münasebetinden milletlerarası gözlemcilerin tabiriyle “eser yok”. Üstelik ABD Başkanlığı koltuğuna 20 Ocak’ta resmen oturan Joe Biden şimdi Erdoğan’la telefon görüşmesi yapmış değil.
Hakan Atilla’nın misyonundan istifa etmesi de tam bu yüzden “Ankara; Halkbank davasının mümkün olumsuz sonuçlarına karşı Washington’a olumlu bir ileti mı yollamaya çalışıyor” sorusuyla birlikte bedellendiriliyor. Financial Times’ın Atilla’yla ilgili haberinde istifayı ‘jest’ olarak yorumlaması da bu değerlendirmeleri kuvvetlendiriyor.
“Zerre kadar etkilemez”
Peki, sahiden Atilla’nın istifasının Ankara’yı ABD yaptırımlarından kurtarması mümkün olabilir mi? Bir devir Washington’da da büyükelçi olarak Türkiye’yi temsil etmiş olan emekli büyükelçi Faruk Loğoğlu bu soru için DW Türkçe’ye “Atilla’nın istifasını Türkiye’nin Washington’la bağlantıları düzeltmek için olumlu bir adım, jest olarak değerlendirenler yanılacaklar. Zira bu istifa Biden idaresini de, Amerikan yargısını da zerre kadar etkilemez” diyor.
Biden idaresinin yargı üzerinde baskıya “asla geçit vermeyeceğini” öngören Loğoğlu, aslında Biden’ın Erdoğan’ı telefonla aramamasının gerisinde da Ankara’ya bir ileti olduğunu söylüyor. Loğoğlu o bildirisi, “Trump günleri bitti, Biden periyodu başladı” kelamlarıyla özetliyor.
Halkbank örneğinin farkı
Ekonomi ve Dış Siyaset Araştırmalar Merkezi (EDAM) Lideri Sinan Ülgen de DW Türkçe’ye Biden devrinin dinamiklerinin çok farklı olduğunu anlatıyor. Ülgen, Amerika’da mahkemenin olumlu ya da olumsuz tarafta rastgele bir baskı olmadan karar vereceğini söylüyor.
Ülgen, davadan ceza çıkarsa, cezanın boyutunun ve Türkiye’nin karşılaşabileceği cezaya karşı ne yapacağının kıymetli olduğuna dikkat çekiyor. Bunun nedenini de şöyle açıklıyor:
“Bugüne kadar İran’a yönelik yaptırımların ihlal edilmesi sıkıntısında birtakım yabancı bankalara cezalar çıktı. Lakin her bir örnek olayda kelam konusu banka, Amerikan Hazinesi ile müzakere ederek ceza ölçüsü konusunda bir mutabakata vardı ve o biçimde sıkıntı kapandı yani hiçbirinde sıkıntı aslında mahkemeye intikal etmedi. Artık Halkbank örneğinde mahkemeye intikal etmiş bir süreç var. Şayet ceza çıkarsa; cezayı ödemek bir manada cürmü kabul etmek manasına gelecek fakat ödememek hem Halkbank’ın milletlerarası finansal sistem içindeki konumunu zora sokabilir hem de Türkiye ile ABD ortasında ek bir gerileme neden olur.”
Ülgen de, Atilla’nın İstanbul Borsası’ndan ayrılmasının Türk hükümeti tarafından Amerika’ya verilmiş bir güzel niyet iletisi niteliğinde bir adım olabileceği ihtimalini dikkate alıyor lakin “Benim kanaatim bunun bir halde süreci etkilemeyeceği. Burada asıl sıkıntı mahkemenin vereceği karar ve o da siyasi müdahaleye epeyce kapalı bugünkü Amerika düzeninde” diyor.
Halkbank davası iddianamesinde; “Halkbank’ın İran’ın ABD finans sistemine erişimine yardımcı olduğu” argüman ediliyor. İddianamede Türk ve İranlı hükümet yetkililerine rüşvet suçlaması da yöneltiliyor. Rastgele bir cürüm işlediği savını reddeden Halkbank, tüm süreçlerinin mevzuata uygun olduğu bilgisini kamuoyuyla paylaştı.
Eski Halkbank Genel Müdür Yardımcısı Hakan Atilla, Amerika’da 2018’de görülen davada, “ABD Hazine Bakanlığı’nı dolandırmak için kumpas kurma”, “bankacılık sisteminde sahtekarlık yapma, sahtekarlık yapmak için kumpas kurma” ve “kara para aklamak için kumpas kurma” cürümlerinden hatalı bulunmuştu.
“Kara para aklama” suçlamasından aklanan Atilla, 28 ay tutuklu kaldıktan sonra Türkiye’ye döndü.
En büyük kriz: S-400
Halkbank davasının nasıl sonuçlanacağı bir yana; uzmanlara nazaran Ankara-Washington çizgisinde münasebetleri tansiyondan tansiyona sürükleyen en büyük sorun Türkiye’nin Rusya’dan aldığı S-400 hava savunma sistemlerinin ne olacağı.
ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken daha bu vazifesine resmen başlamadan S-400’ler yüzünden Ankara’yı “sözde stratejik ortak” olarak tanımlayarak Türkiye’ye temkinli yaklaşacaklarının işaretini vermişti. Erdoğan’ın Biden’ı hala aramamasının en kıymetli nedeninin de bu temkinli yaklaşım olduğuna dair değerlendirmeler artıyor.
Emekli Büyükelçi Faruk Loğoğlu, Türkiye’nin bir türlü S-400’leri ne yapacağı konusunda net bildiri veremediğini söylüyor. Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın’ın son olarak “NATO sistemine entegre etmeyeceğiz” dediğini hatırlatan Loğoğlu, “Peki, entegre edilmeyip, ne yapılacak? Ankara; bir an evvel net ileti vermeli. Washington’la müzakere tabanı diplomasinin tüm kanalları işletilerek kesinlikle bulunmalı” diyor.
Girit modeli mi, değil mi?
Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar S-400’ler konusunda Girit modelinin uygulanabileceğini söylemişti. Fakat; İbrahim Kalın bu kelamların yanlış anlaşıldığını duyurdu. Ankara S-400 tansiyonunun bitmesi için net bir formül bulmuş değil lakin İbrahim Kalın; ABD ile kesinlikle bir tahlile ulaşılacağı iletisi da verdi.
EDAM Lideri Sinan Ülgen, Girit modelinin Yunanistan’ın elindeki S-300’leri kendi hava savunma sistemine entegre etmeden Girit’te tutarak çok sonlu şartta kullanması prensibine dayandığını hatırlatıyor.
Ülgen, “Resmi seviyede söz edilmese de ben yeniden de Girit modeli üzerinden Türkiye ile ABD ortasında bir müzakere yeri oluşturulabileceğini düşünüyorum” diyor. Ülgen’e nazaran böylesi bir müzakere durumunda Türkiye’nin S-400’ü garajda tutacağı ve yalnızca fevkalâde durumlarda kullanacağı konusunda ABD’ye garanti vermesi ve bu garantinin karşılıklı bir kontrol sisteminin denetiminde olmasını kabul etmesi gerekiyor.
Ülgen, “Ankara’nın bu taahhütlerde bulunurken somut beklentileri olacak. Bu beklentiler de Kongre’de, modernize edilen F-16 modeline yeşil ışık yakılması ve F-35 teslimatlarının Türkiye’ye yapılmaya başlanması, üretim zincirine geri dönmesi olacak” öngörüsünde de bulunuyor.