Dünyada yalnızca 700 birey kalan Akdeniz foku başta olmak üzere, birçok kuş çeşidi, endemik bitki ve canlıya mesken sahipliği yapan falezlere yapılacak ışıklandırmanın tanıtım görüntüsü paylaşımına, çok sayıda takipçi ‘pavyon gibi’ benzetmesinde bulundu.
Antalya Büyükşehir Belediye Lideri Muhittin Böcek ve Büyükşehir Belediyesi toplumsal medya hesaplarında, 27 Şubat’ta, Antalya’nın dünyaca ünlü doğal yapılarından falezlerin ışıklandırılacağına yönelik proje paylaşıldı. Böcek paylaşımında, “Yıllardır karanlık olmasıyla eleştirilen falezlerimiz aydınlanacak, Antalya ışık saçacak. Falez aydınlatma projemizle milyonlarca yerli ve yabancı konuğumuzu ışıl ışıl imgelerle karşılayacağız” dedi. Projeye ait imgelerde ise Türkiye’nin turizm başşehri Antalya’nın, her yıl ağırladığı 20 milyona yakın yerli ve yabancı turisti artık ışıl ışıl manzaralarla karşılayacağı belirtildi.
3 bin 400 metre Işıklandırılacak
Yıllardır karanlığa gömülmüş olmasıyla eleştirilen falezlerin görsel aydınlatma projesiyle ışıl ışıl görünüme kavuştuğu lisana getirilen proje tanıtım görüntüsünde, Yavuz Özcan Parkı hizası falez bandı, Yat Limanı, Karaalioğlu Parkı falez bandı ve akabinde Atatürk Parkı lokasyonlarında aydınlatma sistemi kurulduğu belirtiliyor. Birinci etapta kuş uçuşu 1000 metrelik bölgede uygulanacak projenin ikinci ve üçüncü etapta Yat Limanı’nda yaklaşık 650 metre ve Atatürk Parkı falezlerinde ise yaklaşık 1750 metrelik alanı kapsayacağı anlatılıyor.
‘Pavyon’ benzetmesi
Başkan Böcek’in proje tanıtım görüntüsünün altına yapılan yorumlarda ise çok sayıda ‘pavyon gibi’ benzetmesi yapıldı. Toplumsal medyadaki yansılarda ise yüzlerce kişi projeye karşı çıktı. Birtakım yorumlar şöyle; ‘Lütfen, bu türlü rengarenk, pavyon üzere, göz yorucu bir ışıklandırma olmasın’, ‘Güzel bir şey olur mu diye baktım ancak bu nitekim müthiş, yalvarırım bu türlü bir şey yapmayın’, ‘Falezlerde ve kıyı şeridinde yaşayan ve üreyen canlılara yazık etmeyiniz, lütfen onların da ömrüne hürmet gösterin, siz uyurken ışıklarınız sabaha kadar açık kalıyor mu?’, ‘Bence hiç hoş durmuyor tam bir pavyon havası vermiş. Ucuz pavyon efekti olmuş’, ‘Anket yapın liderim. Size oy vermiş biri olarak diyorum ki proje çok berbat görünüyor. Işıklandırma bu değil. Yapmayın karanlık kalsın bari. Pavyon, disko manzarası ucuzluk basitlik’, ‘Işıl ışıl her yer, her yer güya pavyon’, ‘Güzelim falezleri pavyona çevireceksiniz, bırakın doğal hoşluğu ile kalsın’.
Bilim insanları: Doğal hayatı olumsuz etkileyecek
Projenin toplumsal medyada paylaşımı sonrası birçok doğasever bilim insanı, doğal ortamında barındırdığı canlıların korunması açısından falezlerin ışıklandırılmasına karşı çıktı. Büyükşehir Belediyesi’nin ilgili üniteleri de projeye ait bu noktada birtakım isimlerden görüş istedi. Antalya’nın 640 kilometre kıyı bandında su altı çekimleriyle ‘Sualtı Cenneti Antalya’ kitabı ve sinemasını hazırlayan Türkiye Sualtı Sporları Federasyonu (TSSF) Etraf Heyeti Lideri Tahsin Ceylan, falezlerde ömür süren ve dünyada kuşağı en tehlike altındaki tıp olan Akdeniz foklarını da görüntüledi. Falezlerin Akdeniz fokları ve birçok canlı tipi için doğal bir hayat alanı olduğuna dikkat çeken Ceylan, “Falezler epipelajik bölgenin sonudur ve canlı hayatın büyük kısmı o alanı kullanmaktadır. Falezlerin ışıklandırılması, aydınlatılması, buradaki doğal ömrü olumsuz etkileyecektir. Binlerce yıllık jeolojik oluşum doğal haliyle kesinlikle korunması gerekiyor” dedi.
‘Sadece kayaçlardan oluşmuyor’
Falezlerin yalnızca toprak yahut kayaçlardan oluşmadığını belirten Antalya Kuş Müşahede Topluluğu’ndan Gökçe Coşkun, “Burada bir ömür var, birçok canlının ömrünü sürdürdüğü bir habitat, ömür alanı. Falezler yaban hayatı konusunda büyük değer taşıyor. Falezler kuşlar, bitkiler, yarasalar ve Akdeniz fokunun bulunduğu bir nokta. Dünyanın en süratli kuşu gökdoğan bu falezlerde yuva yapıyor. Göç etmeyen kaya kırlangıçlarını görebiliyoruz. Yalı çapkınları, martılar, güvercinler, birçok kuşu görebiliyoruz. Antalya kuşların göç rotası üzerinde ve Akdeniz’i aştıktan sonra birinci konaklayabilecekleri alan falezler ve üzerindeki makilikler. Bu türlü bir ışıklandırma olduğunda kuşların tercih etmeyeceği bir durum oluşabilir” diye konuştu.
Kuşlar ve öteki canlıları gerilime sokar
Işıklandırmanın falezlerde yuvası olan yarasa ve öteki kuşları gerilime maruz bırakacağını belirten Coşkun, “Uzun süreçte bilimsel araştırma yapılması gerekiyor. Bu türlü kısa müddette verilen kararlar yaban hayatı ve tabiata ziyan verecektir. Antalya yaşayan bir kent, yalnızca insanıyla değil, başka bütün canlılarıyla birlikte. Burayı bedelli tutan şey de aslında bu. Biz doğayı koruyamazsak ve yalnızca bize ilişkin olduğunu düşünürsek büyük yanılgıya uğrarız. Doğayı ve Antalya’yı düşünen çalışmalar olmasını temenni ediyoruz” dedi.
Milyonlarca yıllık oluşum
Falezlerin milyonlarca yılda oluşan kıymetli jeolojik özelliği bulunduğunu belirten kuş gözlemcisi biyomühendis Hüseyin Çağlar İnce, Anadolu’nun eksiksiz bir Tetis Okyanusu’nun (Milyonlarca yıl evvel Anadolu’nun üzerini kaplayan okyanus) altından yükselerek çıkmasının öyküsünün, falezlerde görülebildiğini açıkladı. Belediyelerin yaptığı peyzajın ulaşamadığı ve ekosistemin korunduğu karanlık yüzeyler olan falezlerin bizatihi oluşan doğal bir dokusu olduğuna vurgu yapan İnce, falezlerde binlerce yarasanın yaşadığı mağaralar olduğunu söyledi
“Nesli tükeniyor”
En kıymetlisinin ise Akdeniz fokunun yuvaları olduğuna dikkat çeken İnce, “Akdeniz foku çok kıymetli ve kuşağı önemli tehlike altında. İnsanın aklına en çok panda geliyor ve sayısı 2 bin 800 civarında. Akdeniz foku ise dünyada yalnızca 700, Türkiye’de ise 100 birey kaldı. Pandadan daha az. Akdeniz foku dünyadaki 33 fok tipinden en hassas, narin ve ürkek olanı. Münasebetiyle her yerde yaşamıyor. Antalya falezlerinde dört anne olduğunu biliyoruz. Dünyada Akdeniz fokunun tercih ettiği yegane kent merkezi Antalya falezleri” diye uyardı.
‘Akdeniz fokunu göndermeye çalışıyoruz‘
Akdeniz fokunun bir marka paha olarak kabul edilmesi gerekirken, falezleri ışıklandırarak ‘nasıl kovalayabiliriz’ diye bir sistem kurulduğunu söyleyen İnce, “Falezleri aydınlattığımızda bu fok büyük olasılıkla bu yuvaları terk edecek. Antalya çok ışıklı bir kent lakin falezlerin olduğu bölge karanlık olduğu için kentten uzak bir algı ve denetim sağlıyor. Bu çok kıymetli bir canlıya mesken sahipliği yaptığımız için gurur duymamız ve kentin marka bedellerinden biri haline getirerek müdafaamız gerekirken, biz onu ışıklandırarak ne yazık ki göndermeye çalışıyoruz” dedi.
Bilimsel açıdan yanlış
Fok dışında göçmen ve bilhassa küçük ötücü kuşlar açısından da falezlerin çok pahalı bir yuva olduğunu anlatan İnce, “Göçmen kuşların koskoca Akdeniz’i büyük çabayla geçip tutundukları alan bu falezler oluyor, dinleniyorlar. Gece inançlı buldukları için uyuyorlar. Mesela gökdoğan üzere onlarca çeşit ekosistem bileşeni var burada. Endemik çeşitler, bukalemunlar, sürüngenler, kuşlar, 700 metreden üstteki kayalıklarda görülürken bu falezlerde birinci kere keşfedilen duvar tırmaşık kuşu, bu kayalıkları tercih ediyor. Ekolojik olarak önemli bir bedele sahip ve bunu müdafaamız gerekiyor. Bu türlü bir projeyi bilimsel manada yanlış buluyoruz” diye konuştu.
Yarasaların önemi
Işıklandırmanın falezlerdeki doğal yaşama ziyan vereceğini belirten Sualtı Araştırmalar Derneği Akdeniz Foku Araştırma Kümesi (SAD-AFAG) koordinatörü Cem Orkun Kıraç, falezlerde binlerce yarasanın olduğu bir mağara bulduklarını, yarasaların gececil canlılar olduğunu belirterek, “Gece yaşayan, ışığı sevmeyen, gözleri çok zayıf ve sonarla avlanan canlılardır. Böcek, sivrisinek, karasinekleri yerler ve çok değerli bir ekosistem vazifesi icra ederler. Öncelikle orada yaşayan bu yarasaları düşündüler mi, hesaba kattılar mı?” dedi.
Özenle muhafazamız gerekiyor
Falezlerin mesken sahipliği yaptığı Akdeniz fokuna da dikkati çeken Kıraç, “Dünyada 33 fok çeşidi vardır ve en az olanı, tüm dünyadaki sayısı yalnızca 700 civarında kalan Akdeniz fokudur. Zati ürkek ve insan baskısından korktukları için sayıları bu kadar az. Her yerde üreyemiyor, yavru yapamıyor. İnsan baskısına karşı çok hassas ve esasen nüfusu durumunu açıklıyor. Akdeniz, dünyanın en yorgun denizidir. Binlerce yıldır deniz ticaretinin yapıldığı, medeniyetin, kentleşmenin, turizmin geliştiği, savaşların olduğu, nüfusu en kalabalık deniz Akdeniz. Bu kadar yorgun bir denizde kalan son kıyıları çok ihtimamla muhafazamız gerekiyor” diye konuştu.
Orası bir yaban hayvanların sığınağı
Bilim ve ihtisaslaşmış STK’larla iş birliğinin artırılmasını isteyen Kıraç, şunları söyledi:
“Ama bu proje onaylandıktan ve temeli atıldıktan sonra görüş almanın hiçbir manası yok. Biz bunu şaşkınlıkla karşılıyoruz. Tahlilsiz bırakılması hedefimiz yok lakin proje tipi yanlıştır. Orası bir yaban, hayvanların sığındığı yer. Foklar altındaki mağaralarda, kuşlar kayalıklarda, yarasalar da uçurumlardaki mağaralarda yaşıyor. Kent içinde korunması gerekirken, bu niçin yapılabilir. Adapta ve temelde kusur var. Memleketler arası kontratlarda Türkiye Cumhuriyeti bu canlıları ve ömür alanlarını birlikte muhafazayı taahhüt etmiştir. Buna belediyeler de dahildir ve gereğini uygulamalıdır. Bilimsel gerçekleri atlamaları bizleri üzüyor ve şaşkınlığa uğratıyor.”
Gece ışığı canlıları olumsuz etkiler
Işıklandırmanın hem deniz hem falezler açısından doğal ortamı olumsuz etkileyeceği görüşünü savunan Türkiye Tabiatını Müdafaa Derneği (TTKD) bilim danışmanı Dr. Erol Kesici, falezlerin çok hassas, kayma ve çökme tehlikesi yaşadığına dikkati çekerek, “Koruyucu tedbirler alınması gerekirken ışıklandırma ne derece yanlışsız olacaktır, gereksinim var mıdır” dedi. Geceleri yapılan ışıklandırmaların tabiattaki bütün canlılar açısından olumsuz tesiri olacağını da belirten Dr. Kesici, “‘Işıklı ortamda uyumayın’ denir, birebir şey tabiattaki canlılar için de geçerlidir” sözlerini kullandı.
Doğal kalsın
Antalya’nın esasen dünya cenneti, turizm açısından bilinen bir yer olduğuna değinen Dr. Kesici, bu açıdan da gerekliliğinin tekrar sorgulanmasını istedi. Dr. Kesici, “Mutlak suretle o alanlar doğal halleriyle korunmalı, zira çok nazik alanlar. Bence doğal kalsın. Güneş ve ay ışığı dışındaki florasan ve ısıtma tesiri olan ışıklar geceleri canlılar için ziyanlıdır. Işık ve nemin tesiriyle ileride falezler üzerinde alg üremesi artacaktır ve biyolojik dokusunun bozulmasına neden olacaktır. Antalya için falezler çok hassastır ve bin kere düşünüp, ölçülüp ona nazaran karar verilmesi lazım” diye konuştu.