Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Meclis’i bypass ederek ülkeyi yönettiği Cumhurbaşkanlığı kararnameleri ile AKP’nin Meclis’teki parmak çoğunluğuna dayanarak çıkarttığı düzenlemelere ait iptal kararları artıyor. İptal kararlarının münasebetleri, rejimin ruhunu yansıtan “keyfilik, hukuk dışılık” ile ilgili tabirler içeriyor. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin resmen başladığı 2018 yılından bu yana muhalefet, yayımlanan kararname ve maddelerle ilgili norm kontrolü için birçok sefer Anayasa Mahkemesi’nin (AYM) kapısını çaldı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından yürürlüğe konulan kararnameler ile TBMM’den AKP ve MHP iştirakinin çıkarttığı yasalar “İptal davası” ve “itiraz yolu” kullanılarak Anayasa Mahkemesi’ne taşındı. Kanunların, Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin, Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün yahut bunların muhakkak unsur ve kararlarının form ve temel bakımından Anayasa’ya tersliği argümanıyla Anayasa Mahkemesi’nde iptal davası açabilme hakkı, TBMM’de en fazla üyeye sahip iki siyasi parti olan CHP ve HDP’de bulunuyor.
165 iptal başvurusu
BirGün’den Nurcan Gökdemir’in haberine nazaran, AYM’nin açıkladığı istatistiklere nazaran, Başkanlık sisteminin uygulandığı 2018, 2019 ve 2020 yıllarında toplam 165 iptal başvurusu yapıldı. AYM’nin norm kontrolü sonuçlarını açıklamaya başladığı 2019 yılında müracaatlardan 10’u hakkında, 2020’de de 13’ü hakkında iptal kararı verildi. Anayasa Mahkemesi’nin Başkanlık devrinde verdiği iptal kararlarından kimileri şöyle;
Anayasa Mahkemesi, Devlet Arşivleri Başkanlığı, Bağlantı Başkanlığı, Ulusal Saraylar Yönetimi Başkanlığı ile Strateji ve Bütçe Başkanlığının genel bütçe kapsamına alınmasına ait 19 numaralı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’ni “kanun koymak, değiştirmek ve kaldırmanın TBMM’nin misyon ve yetkileri ortasında olduğu” gerekçesiyle iptal etti. Kararnamenin desteği olan Yetki Kanunu’nun maksadının Anayasa’da yapılan değişikliklere ahenk sağlanması olduğu, nükleer güce ait faaliyetleri düzenlemek üzere Nükleer Düzenleme Kurumu’nun (NDK) kurulmasının ise Anayasa’da yapılan değişikliklere ahenk sağlanması biçimindeki emelin kapsamında bulunmadığı belirtilerek Anayasa’ya terslik kararı verildi.
AA’yı denetleme yetkisi
CHP’nin başvurusu üzerine Cumhurbaşkanlığı İrtibat Başkanlığı’nın Anadolu Ajansı’nın (AA) “faaliyet” ve “örgütlenme ve insan kaynakları yönetimi” üzerindeki kontrol yetkisini anayasaya muhalif bularak iptal etti. “Türkiye’nin tanıtımına yönelik yurt dışında yapılacak mal ve hizmet alımlarında Kültür ve Turizm Bakanı’nın onayı ile yüklenme fiyatının tamamına kadar yükleniciye bütçe dışı avans olarak ön ödeme yapılabilmesine imkan sağlayan kararname, “kanunda yeri yok” denilerek iptal edildi.
Güvenlik soruşturması
AYM güvenlik soruşturması ile ilgili kanunu , ferdî data niteliğindeki bilgilerin ne halde kullanılacağına, hangi mercilerin soruşturma ve araştırmayı yapacağına, bu bilgilerin ne surette ve ne kadar mühlet ile saklanacağı üzere hususlardaki belirsizlik nedeniyle iptal etti.
Ahlat’ta Cumhurbaşkanlığı Köşkü yapılmasına müsaade veren yasa iptal edildi. Kıyı Kanunu’na karşıt bulunan bu düzenleme farklı bir biçimde lakin tıpkı maksatla tekrar Meclis’e geldi ve maddeleşti. CHP bunun için de iptal başvurusu yaptı.
TOBB’a özel düzenleme
Milletvekili ve lokal seçimlerde aday olmak için vazifesinden ayrılan Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) lideri ve idare heyeti üyeleri ile oda ve borsa idare şurası lider ve üyelerine seçilemedikleri takdirde eski misyonlarına dönme imkânı tanıyan kanun hakkında da eşitlik unsuruna karşıtlık gerekçesiyle iptal kararı verildi.