Gazeteci Murat Uzman, Joe Biden’ın vazifeye geldikten sonra aradığı dünya önderlerini sıralayıp Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ile şimdi bağlantıya geçmemesinin gerisindeki nedenleri yazdı.
Yetkin’in yazısı şöyle oldu:
“Hemen söyleyelim. Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın asıl sıkıntısı telefon değil. Donald Trump günlerinde olduğu üzere Beyaz Saray’da ağırlanıp, ortada hiç sorun yokmuş üzere “Dostum Biden” demeçleri vermek. ABD Lideri Joe Biden ile, tıpkı Trump ile olduğu üzere pazarlık yöntemi problemleri çözmese de vakte yaymak. Fakat daha telefon dahi gelmedi. Halihazırda Cumhurbaşkanlığı makam katında hiç umursanmıyormuş edasıyla Biden’den gelecek telefon bekleniyor. Neyse ki 5 Mart günü beklenen müjde geldi.
5 Mart günü, Washington’un öğlen, Ankara’nın akşam saatlerinde düzenlediği basın toplantısında bir gazeteci Saray sözcüsü Jen Psaki’ye sordu:
– Liderin dünya başkanlarıyla konuşmasına karşın Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı aramaması enteresan. Aramayı planlıyor mu, yoksa Ankara’yla ikincil yollardan mı iş yapacak?
– Lider arama muhtaçlığı duyduğu pek çok dünya önderiyle görüştü ve önümüzdeki haftalar ve aylarda görüşmeye devam edecek.
– Erdoğan’ı arayacak mı?
– Eminim, bir noktada [arayacak].
Biden’dan ses çıkmasa da sözcüsünden çıktı sonunda: “ihtiyaç duyduğu bir noktada” arayacakmış.
Biden’dan telefon alanlar
Bakalım Biden 20 Ocak’ta vazifeye başladığından bu yana kimleri muhtaçlık duyup aramış? Birinci temas kurduğu kişinin BM Genel Sekreteri Antonio Guterres olması, aslında Trump’ın tam bilakis kurumsal münasebetlere değer vermek istediğini gösteriyor. İkincinin Dünya Sıhhat Örgütü Lideri Tedros Ghebreyesus olması hem Trump’ın kovit salgınının ortasında terk ettiği örgüte dönme hem de ülke içindeki önceliğini gösteriyor.
Sonra önderler başlamış Biden’dan kutlama karşılığı almaya. Kanada ve Meksika önderleri Justin Trudeau ve Manuel Lopez Obrador’a öncelik vermesi doğal, komşu ülkeler.
Sonra en yakın müttefikler sıraya girmiş: İngiltere Başbakanı Boris Johnson, Franca Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Almanya Başbakanı Angela Merkel. NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, Rusya, Çin Devlet Liderleri Vladimir Putin, Şi Cinping, Japon Başbakanı Yoshihide Suga, AB Komitesi Lideri Ursula von der Leyen var listede. Diğer? Güney Kore önderi Moon Jae-in, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, Suudi Arabistan Hükümdarı Salman bin Abdülaziz. Sonra Irak Başbakanı Mustafa el-Hadimi, Kenya Cumhurbaşkanı Uhuru Kenyatta, Guatemala Alejandro Falla. Neyse…
Peki niçin aramıyor? S-400 olmasın?
Biden, Erdoğan’ın iletisine karşılık vermek için neyi bekliyor, niçin aramıyor?
Bunun bir nedeni, ABD Temsilciler Meclisi üyelerinin Biden’e 26 Şubat mektubunda da belirttikleri üzere, Türkiye üzerine yeni bir siyasetin şimdi belirlenmemiş olması.
Bir diğer neden, Psaki’nin dediği üzere şimdi “arama ihtiyacı” duymamış olması.
Bir yandan senato ve Temsilciler Meclisinden Türkiye’ye daha fazla baskı talebi altında olan Biden adeta beden lisanıyla Erdoğan’a “ben ne istediğimi söyledim, evvel sen o bahiste bir şey söyle” diyor.
O hususa Türkiye’de demokrasi ve insan haklarının kalitesi de eklendi artık lakin asıl problem Rusya’dan alınan S-400 konusu.
Üstelik Ulusal Savunma Bakanı Hulusi Akar’ın “F-35 programına dönmek istiyoruz” ve “S-400’leri müzakere edebiliriz” dediğinin ve bu kelamların üzerinden bir mühlet geçtikten sonra Cumhurbaşkanı Sözcüsü İbrahim Kalın tarafından “çarpıtıldı” diye yok sayılmaya çalışılması da ortada.
Bu gelişmeler elbette Ankara’daki bütün büyükelçilikler, bilhassa ABD ve Rusya büyükelçiliklerinde yakından izleniyor.
Biden’dan gelecek telefon o nedenle değer taşıyor.
İncilerimiz dökülmez şüphesiz ama…
Biden’dan Erdoğan’a telefon gelmezse Türkiye’nin incileri dökülmez, batmaz şüphesiz. Sorun kitle ve algı yönetimiyse o da sorun değil, Beştepe’den bir Tvite bakar. Erdoğan ne derse gözü kapalı inanan bir kitlesi var zati. Lakin o telefon geciktikçe Ankara’da tansiyon artıyor. Yalnızca siyasi değil, ekonomik tedirginlik de. Merkez Bankası Lideri Naci Ağbal her ne kadar yatırımcıyı teskin etmeye çalışsa da şimdi kırılganlık devam ediyor.
Tam da 5 Mart günü, Beyaz Saray’ın “elbet bir gün” açıklamasını takip eden sıralarda iktisat kanalı Bloomberg’in “Hakan Atilla İstanbul Borsasından istifa edebilir” haberi yayınladı. (Haberin çıktığı kanal bile kıymet taşıyor bu türlü durumlarda.) Hakan Atilla Halkbank davasında ABD’de mahpus yattıktan sonra Türkiye’ye gelmiş ve Erdoğan’ın -o dönem- Hazine ve Maliye bakanı damadı Berat Albayrak tarafından İstanbul Borsası başına atanmıştı. Tam da Halkbank davasının, itirafçı Reza Zarrab’ın Türkiye’ye dair tekrar söz vereceği duruşmaların başlaması öncesinde.
Rastlantı mıdır sizce?
Macron lafta kalmasın diyor
Üstelik artık iç siyasette her sıkıştığında Batı’yla hakaretlerle bezenmiş arbedeler çıkarma imkânları da daralıyor idarenin. İnsan Hakları Aksiyon Planı ismi altında sunulan metne içeride ve dışarıda “çoktan gerekirdi, ancak uygulamaya bakalım” güvensizliğiyle bakılması da tesadüf değil.
Erdoğan 5 ay ortadan sonra Macron ile (Eylem planının tanıtıldığı) 2 Mart akşamı bir telefon görüşmesi yaptı. Gerçi Macron’un da Doğu Akdeniz siyaseti karaya oturdu sayılır fakat orada asıl sorun AB. Macron görüşmesine dair Cumhurbaşkanlığından yapılan açıklama daha çok tarihî örnekler üzerinden yeni işbirliği imkanlarının konuşulduğu istikametindeydi. Halbuki sonraki gün Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Yves le Drian Fransız parlamentosunda şunları söyledi:
• “Artık daha fazla hakaret olmadı ve kullanılan lisan daha itimat vericiydi. (…) Türk sondaj gemilerinin Doğu Akdeniz’deki Kıbrıs sularından çıkması ve Ankara’nın Yunanistan ile müzakereleri yine başlatma dileğini ortaya koyması olumlu işaretler. Artık somut aksiyonlara gereksinimimiz var ki biz de kendimizi o hareketlere nazaran konumlandırabilelim. Şimdilik her şey yalnızca kelamda.”
Merkel ne diyor?
Cumhurbaşkan Sözcülüğünden 5 Mart’taki Erdoğan-merkel görüşmesi üzerine verdiği bilgiye bakarsanız, tartıyla “kovit geçiyor, turist gelsin” mealinde konuşulmuş. Ve Suriyeli göçmenler üzerine yapılan 2016 mutabakatının yenilenmesi. Orada da Erdoğan daha çok iş beşerlerine vize serbestisi sağlamaya öncelik veriyor. Hak yemeyelim, Doğu Akdeniz ve Libya hususlarının da ele alındığı söyleniyor.”