Cumhuriyet gazetesi müellifi Erdal Sağlam, yazısında “Resmi işsizlik oranları, iktisattaki büyük ezaya karşın düşmeye devam ediyor. 2020’nin kasım ayında işsiz sayısının son bir yılda 303 bin kişi azalarak 4 milyon 5 bin bireye düştüğü, işsizlik oranının da 0.4 puanlık azalışla yüzde 12.9’a indiği açıklandı” bilgisini paylaştı.
Erdal Sağlam’ın yazısı:
“Dört gençten biri iş bulabiliyor”
İşin garip tarafı, işsizlik oranında düşüş açıklayan Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) tıpkı kapsamda çalışan sayısının da azaldığını açıklaması. Kasım ayında istihdam edilen kişi sayısı son yılda 1 milyon 103 bin kişi azalarak 27 milyon 66 bin bireye, istihdam oranı da 2.7 puanlık düşüşle yüzde 42.9’a indi.
Bunu, istihdam edilmek için gereken kurallara uygun şahısların lakin yüzde 43’ünün çalışabildiği halinde yorumlayabiliriz. Genç işsizlerde durum çok daha vahim, çalışma yaşına gelmiş gençlerin kabaca dörtte biri, yani dört gençten biri iş bulabiliyor.
“Rakamlar hayatın gerçekleriyle uyuşmuyor”
İşsizlik oranlarına ait sayılar elbette bir fikir veriyor fakat hayatın gerçekleriyle uyuşmadığı da kesin. Bunun nedeni, bir kişinin işsiz sayılabilmesi için son bir ay içinde işsizlik başvurusu yapma kuralı. 2014 yılından evvel son üç ayda müracaat yapılması kabul ediliyordu, lakin son bir ay olarak değiştirildi. Hakikaten işsiz olanlar ve iş için son bir ayda başvuranların toplamı ile bulunan geniş tarifli işsizlik oranı yüzde 28.2 olarak hesaplanıyor.
“İşsizlik oranları yüzde 30’un üzerinde”
İşsizlik sayılarının pandemi nedeniyle, alınan tedbirler nedeniyle gerçeği göstermekten uygunca uzaklaştığı da ortada. Kısa çalışma ödeneği uygulaması ile birlikte kontrat feshinin yasaklanması ve buna bağlı devletin nakdi fiyat dayanağı nedeniyle, gerçek işsiz sayısının hesaplanması düzgünce zorlaştı. Artık bu ödeneklerden faydalanan fakat mühlet bitince resmen işten çıkarılacakların sayısı bilinmiyor. Martta bu takviyelerin mühleti doluyor ve uzatılıp uzatılmayacağı aşikâr değil. Yani bu süreksiz uygulamalar bittiğinde geniş tarifli işsizlik sayıları daha manalı olabilir. Süreksiz takviyeleri kattığımızda işsizlik oranlarının yüzde 30’un üzerinde olduğu rahatlıkla söylenebilir.
Enflasyon sayılarında olduğu üzere, istihdamla ilgili resmi sayılarda da TÜİK’e gitgide büyüyen güvensizlik var. Bu nedenle fiyat hareketleri ve istihdam dataları müracaat konseyleri oluşturuldu. Bu konseylerde geniş yelpazede ilgili araştırma kuruluşlarının ve saygın akademisyenlerin bulunması kıymetli bir adım. Bu heyetlerin yalnızca TÜİK’in açıkladığı sayılara kamuoyunun dayanağını almak için değil, açıklanan bilgilerin metodolojik olarak güzelleştirilmesi ve iktisadın gerçek durumunu gösteren bilgilerle çeşitlendirilmesi için çalışması gerekiyor. Umarız istişare heyetlerine giren kuruluş ve hocalar, kendi prestijlerini da düşünerek, işin bu tarafına de tartı verirler.
Hizmetler kesimi felç
TÜİK’in 2020 Ekim-Kasım-Aralık ayı ortalaması alınarak hesaplanan kasım ayı datalarına baktığımızda, son bir yılda istihdam edilenlerin sayısının tarım dalında 361 bin, sanayi kesiminde 91 bin, hizmet kesiminde ise 751 bin kişi azaldığı, buna karşılık inşaat kesiminde 101 bin kişi arttığı ortaya çıktı. Ucuz kredilerin tesiriyle inşaatta yine başlayan canlanmanın tesiri istihdamda görülürken, takip eden aylarda bu artışın duracağı hatta azalacağı bekleniyor.
Verilere nazaran istihdam edilenlerin yüzde 16.7’si tarım, yüzde 20.9’u sanayi, yüzde 6.2’si inşaat, yüzde 56.2’si ise hizmet bölümünde yer alıyor. Hizmetler bölümünün çok büyük bir tartı taşıdığı bu istihdam ikliminin sürdürülebilir olmadığı da tabiatıyla gözüküyor. Hizmet dalına bağlı istihdamın pandemiden büyük ziyan gördüğü, sanayi ve tarımda istihdamı artırmadan işsizliğe tahlil bulunamayacağı da bir defa daha ortaya çıkıyor.
“Gerçek tablonun daha da ağır olduğunun işareti”
Bu ortada otomasyonla birlikte bilhassa sanayi kesiminde önümüzdeki yıllarda işgücü kaybı yaşanmasının kaçınılmazlığı da ileriye dönük işsizlik tablosu beklentilerini düzgünce bozuyor.
Kadrolaşma siyaseti tartışmalı kamuda çalışan sayısında yaşanan artış, gerçek tablonun daha da ağır olduğunun işareti. Bu ortada bir toplumsal güvenlik kuruluşuna bağlı olmadan çalışanların toplam çalışanlar içindeki hissesini gösteren kayıt dışı çalışanların oranı, kasımda 4.1 puan azalarak yüzde 29.7 olarak gerçekleşti. Bu sayısı kayıtlarda görülmeyen lakin gelir sağlayan şahısların sayısında da değerli bir azalma olduğu biçiminde yorumlayabiliriz. Bu da pandemi nedeniyle gelirsiz kalan kısımların çok büyüdüğü manasına geliyor.
İşsizlik tablosu, büyümenin istihdam yaratan bir anlayışla ele alınması gerektiğini gösteriyor. Bir yandan ekonomik istikrar sağlanıp direkt yabancı sermaye çekilirken, yeni bir üretim planlaması da gerekiyor. Özetle, bu ekonomik ve siyasi anlayışla işsizlik sıkıntısının tahlili çok güç.