Artvin Kemalpaşa Köprücü Köyü’nde 3 dekarlık çay bahçesi bulunan müzisyen Altan Civelek, pandemi nedeniyle iş yerleri kapanınca memleketine döndü.
ÇAYKUR’un çayda koyduğu kota ve kontenjan uygulamalarıyla, üreticileri; özel bölüme “muhtaç” ettiğini savunan Civelek, “Biz burada arka niyet arıyoruz” dedi. “Çayla ilgili yanlış bilinenlerden kaynaklı birkaç şey söylemek istiyorum” diye konuşan Altan Civelek, yaşadıkları kahırları şöyle anlattı:
“Karadeniz müzikleri söylüyorum. Lakin bugünkü görüntü çekmemin sebebi müzik değil. Şu an yerlerimiz kapalı olduğu için ben de annemin memleketine çay bahçesine yardım etmek için geldim.”
‘4 liraya verdiğimiz çay sizin önünüze 40 liraya geliyor’
Yaklaşık 3 dekar yerinden 3 tona yakan çay hasat ettiklerini belirten Altan Civelek yüz kiloluk yaş çaydan 18 kilo kuru çay çıktığını vurgulayarak şunları söyledi:
“Yaş çayın içilebilir hale gelmesi için çay fabrikalarına gidip işlenmesi kurutulması yaklaşık beş süreçten geçmesi gerekiyor. Devlet tarafından açıklanan kilosu bu sene 4 lira. Bizim 4 liraya verdiğimiz yaş çay kilosu sizin önünüze nasıl 40 liraya çıkıyor? Bizim verdiğimiz 5-6 kilo yaş çaydan bir kilo kuru çay elde ediliyor. Kuruyunca 100 kilodan 18 kilo bir sayı elde ediliyor. O yüzden bizde fiyat düşük oluyor, sizin karşınıza çıktığı vakit yükselmiş oluyor.”
‘Çayımızı neden özel şirketlere vermek zorunda kaldık’
Üç dekarlık yaş çaydan ÇAYKUR’a toplamda 45 kilo verdiğini söyleyen Civelek, şöyle konuştu:
“Kota dediğimiz ise mesela benim 3 ton çayım var bahçemde ancak devletimiz yani ÇAYKUR diyor ki ‘Benim kapasitem senin çayının lakin yüzde 60’ını almaya kâfi. Geri kalan yüzde 40’ı ne yaparsan yap’ diyor. Kontenjan da bana verdiği kotayı doldurmam için benim ona yaş çay satmam gerekiyor. Yani benim 3 dekar vardı. Toplam da 45 kilo çay verebiliyorum ÇAYKUR’a. Çayınızı neden özele vermek zorunda kalıyorsunuz diyorlar? Zira çayımız kolunda 8-10 gün durabilir. 10 gün sonra çayımız kolunda ağaca dönüşür. Bu da çayı kalitesiz bir hale getirir. En düzgün çay filiz çaydan çıkar. Çayımız hasat mevsimi geldiğinde bir hafta içerisinde toplayıp fabrikada işlenir hale getirmemiz lazım ki kaliteli çay içelim.”
‘Bizim isyanımız özel bölüme muhtaç edilmemiz’
Kota ve kontenjan uygulamaları sebebiyle çayın kilosunu 2 lira 80 kuruştan özel bölüme satmak zorunda kaldıklarını söz eden Civelek, şöyle konuştu:
“ÇAYKUR hem kota hem kontenjan uyguladığı vakit ben bahçemdeki bu çayı bu kadar kısa bir müddette ÇAYKUR’a veremiyorum. Veremeyince de özel dala yönelmek zorunda kalıyorum. Lakin özel dal de bunu fırsat bilip ÇAYKUR’un 4 liraya aldığı satın aldığı yaş çayı, bizden 2 lira 80 kuruşa kadar düşük alabiliyor.”
Altan Civelek, “Bizim isyanımız tam olarak ÇAYKUR’un bizi özel dala muhtaç etmesi” gerektiğini vurgulayarak devletin ÇAYKUR taban fiyatlarını açıkladığı süreçte özel bölümün taban fiyatlarına da müdahale etmesi gerektiğini söyledi.
Civelek, “En azından çay fiyatı açıklandığı vakit bir de taban fiyat açıklansın. Bu türlü olunca üretici çayını nereye satacağının tasasını duymadan rahat bir biçimde günde 200-300 kilo çay toplar. ÇAYKUR’a vermesi gereken kontenjanını ÇAYKUR’a verir” dedi.
‘Kasıtlı almıyor’
ÇAYKUR’un çay sürece kapasitesini arttırması gerektiğini belirten Civelek, “Mevcut fabrikaların kapasitesini arttırabilir. Çay tüketimi çay üretiminden fazla. Ürettiğimizden fazlası tüketiliyor. O yüzden ÇAYKUR’un üreticinin elindeki bütün çayı alıp işlemesi durumunda dahi çok rahatlıkla piyasaya sürebileceği aşikar. Biz burada arka niyet arıyoruz. Güya ÇAYKUR bizden kasıtlı olarak çay almayıp çay alım vakti başladığı vakit kontenjanı 15 kiloya düşürerek üreticiyi özel bölüme çay vermeye zorluyormuşuz üzere hissediyoruz” dedi.
‘Çaylarımız kurumaya mahkum edildi’
Artvin Hopa’da üreticilik yapan Berkant Yılmaz ise şunları söyledi:
“ÇAYKUR dönem açılışında dekarı 600 kilodan kontenjanı ise 100 kilodan çay alımına başladı. Ancak ne yazık ki üç gün sonra kontenjanı 15 kiloya düşürerek çiftçiyi ziyana sokmaya, özellere mahkum bıraktı. Özellere de bir yasa getirilmiyor. Özeller ise devlet fiyatının açıkladığı fiyatının çok çok altında 2 lira 70 kuruş – 2 lira 80 kuruş üzere bir fiyattan bizlerin çaylarını almak istiyor. Devlete veremiyoruz, kota ve kontenjan uyguluyor. Özellere vermek istiyoruz çok düşük fiyatlardan çaylarımızı almak istiyor. Doğu Karadeniz insanın geçim kaynağı çay. Biz bu çayı devlet fiyatından vermek istiyoruz lakin buna ne bir yasa getiriliyor, ne de devlet alıyor. Bütün yükü çiftçinin sırtına bırakıyorlar. Bizim çaylarımız da bu türlü köklerinde kollarında kurumaya mahkum bırakılıyor. “