İstanbul Kontratı, Bayanlara Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Gayrete Ait Avrupa Kurulu Kontratı, bayana yönelik şiddet ve aile içi şiddetle çaba emeliyle, Avrupa Kurulu tarafından 11 Mayıs 2011’de İstanbul’da imzaya açılan kontrattır. Resmi Gazete’de 8 Mart 2012’de yayımlandı. Avrupa Kurulu üye devletleri ile birtakım ülkeler tarafından imza altına alındı. Mukavele, onay kâfi sayısına(10) ulaştığı 1 Ağustos 2014’te yürürlüğe girdi. 12 kısım 81 husustan oluşuyor.
İstanbul Kontratı; şiddete maruz bırakılan bayanlar ve çocukların haklarının garanti altına alındığı ve imzacı devletleri şiddetten hayatta kalanlara yönelik hizmet vermekle yükümlü kılan bağlayıcı nitelikteki birinci memleketler arası mukaveledir. Türkiye Anayasası uyarınca, Mukavele kararları iç hukuk normlarının üzerindedir.
Sözleşme kapsamındaki cürümler neler?
Sözleşme taraf devletlere, aşağıda belirtilen davranışlara yönelik cezai yahut diğer bir hukuksal yaptırım öngörmeyi mecburî kιlmaktadιr:
– mesken içi şiddet (fiziksel, cinsel, ruhsal yahut ekonomik)
– taciz maksatlı takip;
– tecavüz dahil, cinsel şiddet;
– cinsel taciz;
– zorla evlendirme;
– bayanların sünnet edilmesi;
– kürtaja zorlama ve kısırlaştırmaya zorlama.
Madde 1 –
Bu kontratın amaçları şunlardır:
a bayanları her türlü şiddete karşı korumak ve bayana karşı şiddeti ve aile içi şiddeti önlemek, kovuşturmak ve ortadan kaldırmak; b bayana karşı her türlü ayrımcılığın ortadan kaldırılmasına katkıda bulunmak ve bayanları güçlendirmek de dahil olmak üzere, bayanlarla erkekler ortasında kıymetli ölçüde eşitliği yaygınlaştırmak; c bayana karşı şiddet ve aile içi şiddetin tüm mağdurlarının korunması ve bunlara yardım edilmesi için kapsamlı bir çerçeve, siyaset ve önlemler tasarlamak; d bayana karşı şiddeti ve aile içi şiddeti ortadan kaldırma emeliyle memleketler arası işbirliğini yaygınlaştırmak; e Bayana karşı şiddet ve aile içi şiddetin ortadan kaldırılması için bütüncül bir yaklaşımın benimsenmesi gayesiyle kuruluşların ve kolluk kuvvetleri ünitelerinin birbiriyle tesirli bir biçimde işbirliği yapmalarına takviye ve yardım sağlamak. 2 Tarafların kelam konusu Kontratın kararlarını tesirli bir biçimde uygulamalarını sağlama hedefiyle bu Kontratta spesifik bir izleme sistemi oluşturulmuştur.
Madde 2 – Bu Mukavele, aile içi şiddet de dahil olmak üzere, bayanları orantısız bir biçimde etkileyen, bayana karşı her türlü şiddet için geçerli olacaktır. 5 2 Taraflar bu Mukaveleyi tüm aile içi şiddet mağdurları için uygulamaya teşvik edilir. Taraflar bu Mukavelenin kararlarının uygulanmasında toplumsal cinsiyete dayalı şiddetin bayan mağdurlarına özel olarak dikkat göstereceklerdir. 3 Bu Kontrat, barış vaktinde ve silahlı çatışma durumlarında geçerli olacaktır.
Madde 3 – Tanımlar Bu Kontrat gayeleriyle: a “kadına karşı şiddetten”, bayanlara karşı bir insan hakları ihlali ve ayrımcılık anlaşılacak ve bu terim, ister kamu ister özel hayatta meydana gelsinler, kelam konusu aksiyonlarda bulunma tehdidi, zorlama yahut özgürlüğün rastgele bir biçimde kısıtlanması da dahil olmak üzere, bayanlara fizikî, cinsel, ruhsal yahut ekonomik ziyan ve acı verilmesi sonucunu doğuracak toplumsal cinsiyete dayalı tüm şiddet aksiyonları olarak anlaşılacaktır; b “aile içi şiddet”, hareketi gerçekleştiren, mağdurla tıpkı ikametgahı paylaşmakta olsun yahut olmasın yahut daha evvel paylaşmış olsun yahut olmasın, aile içinde yahut aile ünitesinde yahut mevcut yahut daha evvelki eşler yahut birlikte yaşayan bireyler ortasında meydana gelen fizikî, cinsel, ruhsal yahut ekonomik şiddet aksiyonları olarak anlaşılacaktır; c “toplumsal cinsiyet”, rastgele bir toplumun, bayanlar ve erkekler için uygun olduğunu düşündüğü toplumsal manada oluşturulmuş roller, davranışlar, faaliyetler ve özellikler olarak anlaşılacaktır; d “kadınlara karşı toplumsal cinsiyete dayalı şiddet”, bir bayana karşı, bayan olduğu için yöneltilen yahut bayanları orantısız bir biçimde etkileyen şiddet olarak anlaşılacaktır; e “mağdur”, a ve b fıkralarında belirtilen davranışlara maruz kalan rastgele bir şahıs olarak anlaşılacaktır; f “kadın” terimi, 18 yaşından küçük kızları da kapsayacaktır.
Madde 4 – Temel haklar, eşitlik ve ayrımcılık yapılmaması 1 Taraflar herkesin, bilhassa de bayanların, gerek kamu gerekse özel alanda şiddete maruz kalmaksızın yaşama hakkını yaygınlaştırmak ve korumak için gerekli olan yasal ve öteki önlemleri alacaklardır. 2 Taraflar, bayanlara karşı her türlü ayrımcılığı kınayacak ve ayrımcılığı önlemek üzere, bilhassa aşağıdakiler dahil olmak üzere, gerekli yasal ve öbür önlemleri alacaklardır: – ulusal anayasalarında yahut ilgili başka mevzuata bayan erkek eşitliği prensibini dahil edecek ve bu unsurun uygulamada gerçekleştirilmesini temin edeceklerdir; – yerine nazaran, yaptırımların uygulanması yolu da dahil olmak üzere, bayanlara karşı ayrımcılığı yasaklayacaklardır; – bayanlara karşı ayrımcılık yapan yasa ve uygulamaları yürürlükten kaldıracaklardır.
Madde 5 –
Devletin yükümlülükleri ve titizlikle yapması gereken inceleme ve araştırmalar 1 Taraflar bayanlara karşı rastgele bir şiddet hareketine girişmekten imtina edecek ve devlet yetkililerinin, vazifelilerinin, organlarının, kurumlarının ve Devlet ismine hareket eden öbür aktörlerin bu yükümlülüğe uygun bir biçimde hareket etmelerini temin edeceklerdir. 2 Taraflar, devlet dışı aktörlerce gerçekleştirilen ve bu Kontratın kapsamı dahilindeki şiddet hareketlerinin önlenmesi, soruşturulması, cezalandırılması, ve bu hareketler nedeniyle tazminat verilmesi konusunda azami dikkat ve itinanın sarfedilmesi için gerekli yasal ve öteki önlemleri alacaklardır.
Madde 6 –
Toplumsal cinsiyet konusunda hassasiyet gerektiren siyasetler Taraflar bu Mukavelenin uygulanmasına ve kontrat kararlarının tesirlerinin kıymetlendirilmesine bir toplumsal cinsiyet bakış açısı katacak ve bayanlarla erkekler ortasında eşitliğe ve bayanların güçlendirilmesine ait siyasetlerini yaygınlaştıracak ve tesirli bir biçimde uygulayacaklardır.
Bölüm II – Bütüncül siyasetler ve data toplama
Madde 7 –
Kapsamlı ve koordineli siyasetler 1 Taraflar bu Mukavele kapsamındaki her türlü şiddetin önlenmesi ve bu tıp şiddet aksiyonlarıyla çaba edilmesine yönelik ilgili tüm önlemleri içeren Devlet çapında tesirli, kapsamlı ve birbiriyle koordineli siyasetlerin benimsenip uygulanmasını mümkün kılacak, gerekli yasal ve öbür önlemleri alacak ve bayana karşı şiddete karşı bütüncül bir mukabelede bulunulmasını temin edeceklerdir. 2 Taraflar ilgili tüm ünite, kurum ve kuruluşlar ortasında tesirli bir işbirliği sağlanmak suretiyle, ve 1. fıkrada yer alan siyasetlerle, mağdurun haklarının, alınan tüm önlemlerin merkezinde yer almasını temin edeceklerdir. 3 Bu fıkra uyarınca alınacak önlemlere, yerine nazaran, hükümet kuruluşları, ulusal, bölgesel ve mahallî parlamentolar ve idareler, ulusal insan hakları kurumları ve sivil toplum kuruluşları üzere, ilgili tüm aktörler müdahil olacaktır.
Madde 8 – Finansal kaynaklar Taraflar, devlet dışı aktörler ve sivil toplum tarafından gerçekleştirilenler de dahil olmak üzere, bu Mukavelenin kapsadığı her türlü şiddet aksiyonunu önlemeye ve bunlarla çabaya yönelik bütüncül siyasetlerin, önlemlerin ve programların kâfi bir biçimde uygulanması için uygun finansal kaynakları ve insan kaynaklarını tahsis edeceklerdir.
Madde 9 – Sivil Toplum Kuruluşları ve sivil toplum Taraflar bayanlara karşı şiddet uygulanmasıyla gayrette etkin bir rol oynayan sivil toplum kuruluşlarının çalışmalarını her seviyede takdir ve teşvik edecek ve destekleyecek ve bu kuruluşlarla tesirli bir işbirliği gerçekleştirecektir.
Madde 10 – Uyum kurumu 1 Taraflar bu Kontrat kapsamındaki her türlü şiddeti tedbire ve bunlarla uğraşa yönelik siyaset ve önlemlerin uyumu, uygulanması, izlenmesi ve değerlendirmesinden sorumlu bir yahut birden fazla kurumu belirleyecek yahut kuracaktır. Bu kurumlar Husus 11’de belirtildiği üzere dataların toplanmasını koordine edecek, bilgileri tahlil edecek ve sonuçlarının dağıtımını sağlayacaktır. 2 Taraflar bu fıkra uyarınca belirlenen yahut oluşturulan kurumların Kısım VIII uyarınca alınan önlemlerin genel mahiyeti hakkında bilgilendirilmelerini sağlayacaktır. 3 Taraflar bu fıkra uyarınca belirlenen yahut oluşturulan kurumların, öbür tarafların bünyesinde yer alan muadil kuruluşlarla direkt irtibat kurma ve bağlantılar oluşturma yeteneğine sahip olmalarını sağlayacaklardır