Türk edebiyatına 26 roman, 11 deneme, 9 röportaj, 2 hikaye ve şiir alanında bir yapıtı miras bırakan, Türk edebiyatının çınarı Yaşar Kemal’in vefatının akabinde 6 yıl geçti.
Usta edebiyatçı Yaşar Kemal’i anma etkinliklerinde, muharrirler, sanatkarlar ve bilim insanları Kemal’in edebiyatını; toplum belleği, toplum vicdanı, öncü bir tabiat kavrayışı, katmanlı insan ve toplum gerçeği üzere pek çok istikametiyle kendi pencerelerinden kıymetlendirecek.
Yaşar Kemal Vakfı, Büyükçekmece Belediyesi, Maltepe Belediyesi, Sarıyer Belediyesi, Tarsus Belediyesi ve Türk Tabipleri Birliği’nin ortaklaşa düzenlediği anma programları, kuruluşların kendi YouTube sayfalarında ve Yaşar Kemal Vakfı YouTube kanalında izleyiciyle buluşacak.
Etkinlik takvimi şöyle:
27 Şubat: Sarıyer Belediyesi ve Vakıf işbirliğiyle düzenlenen aktiflikte Zülfü Livaneli, İdil Biret, Selim İleri ve Türkan Şoray kendi sanat seyahatleri ve anıları eşliğinde “kendi Yaşar Kemal”lerini paylaşacaklar.
28 Şubat: Türk Tabipleri Birliği ve Vakıf işbirliğiyle düzenlenen günün birinci etkinliğinde Feridun Andaç’ın moderatörlüğünde; Vecdi Çıracıoğlu, Ali Dönmez, Cihan Erdönmez ve Ayşegül Tözören Yaşar Kemal’in edebiyatındaki tabiat teması ve müellifin öncü tabiat kavrayışı üzerine konuşacaklar.
28 Şubat: Hasköy Kültür Sanat Konutu, büyük ustayı gazetece müellif Barış İnce ile anacak. Hasköy Kültür Sanat Evi’nin Instagram hesabından yayınlanacak aktiflik saat 14.00’te gerçekleştirilecek.
28 Şubat: Maltepe Belediyesi ve Vakıf işbirliğiyle düzenlenen günün anma programında Nebil Özgentürk belgeselini sunacak, Barış İnce ve Ahmet Ümit, Yaşar Kemal edebiyatı üzerine değerlendirmelerde bulunacaklar, anma aktifliği Taylan Özgür Ölmez konseri ile sona erecek.
1 Mart: Tarsus Belediyesi Vakfın takviyesiyle Şubat ayını Yaşar Kemal ayı ilan ederek 3 Şubat – 1 Mart tarihleri ortasında birinci ve ortaöğretim öğrencilerine ve yetişkinlere yönelik “Yaşar Kemal Okuma Günleri” aktifliği düzenliyor. Aktiflikte, online söyleşiler, belgesel sinema gösterimi, şiir ve türkülerle Yaşar Kemal dinletisi, okuma günlerinde yer alan öğrenci ve öğretmenlerin çalışmalarından örnekler sergilenecek.
Yaşar Kemal kimdir?
Gerçek ismi Kemal Sadık Gökçeli olan usta müellif Yaşar Kemal, Nigar Hanım ile çiftçi Sadık Efendi’nin oğlu olarak, Adana sonları içerisindeki Osmaniye’de 6 Ekim 1923’te dünyaya geldi. Kimi kaynaklara nazaran 1926’da doğdu.
Kemal’in Van-Ercişli olan ailesi, 1. Dünya Savaşı yıllarında sırasıyla Diyarbakır, Şanlıurfa ve Gaziantep’e gitti, son olarak da Adana’ya yerleşti.
Bir buçuk yıl süren göç esnasında Yusuf isimli yaralı bir çocuğu yanına alarak evlat edinen Sadık Efendi, şimdi 4 yaşındaki Kemal’in gözleri önünde, Yusuf tarafından öldürüldü. Kemal, bu olaydan çok etkilendiğinden 12 yaşına kadar kekeme konuştu.
Yaşar Kemal, küçük yaşta bir kaza sonucu sağ gözünü kaybederken, 8 yaşındayken köye gelen bir tuhafiyecinin köy bayanlarının borcunu yazmasından etkilenip, yazmaya ilgi duydu. Küçük yaşta tabiata, insanlara ve topluma karşı ilgi duyarak yapıtlarının temelini oluşturan Yaşar Kemal, ilkokula gitmeden evvel “Aşık Kemal” mahlasıyla halk şiirlerine imza attı.
İlkokula 9 yaşında başlayan Kemal, okul arkadaşı Aşık Mecit ile aşıklarla atışacak derecede türküler söyleyip ağıtlar yakarken, annesinin pürüz olmasından ötürü saz çalmayı tam manasıyla başaramadı. Kemal, 1938’de mezun oldu.
Yaşar Kalem’in kaleme aldığı birinci şiiri “Seyhan”, 1939’da Adana Halkevi Mecmuası’nda yayımlandı.
Aynı yıllarda Pertev Naili Boratav, Nurullah Ataç, Güzin Dino, Arif Dino ve Abidin Dino ile tanışan Kemal, Abidin Dino vesilesiyle okuduğu “Don Kişot” yapıtından etkilenerek, Batı edebiyatı üzerine daha çok okuma yaptı.
Usta müellifin, 1940-1941 ortasında Çukurova ile Toroslar’dan derlediği ağıtları içeren “Ağıtlar” isimli birinci kitabı, 1943’te Adana Halkevi tarafından yayımlandı.
Ortaokula 1941’de başlayan lakin son sınıfta hastalandığı ve kendini edebiyata verdiği için, yatılı öğrencilik hakkını kaybeden Kemal, ırgat katipliği, memurluk, ırgatlık, inşaat denetçiliği, öğretmen vekilliği ve arzuhalcilik üzere farklı işlerde çalıştı.
Yaşar Kemal, 1946’da askerliğini yaptığı Kayseri’de birinci uzun kıssa kitabı “Pis Hikaye”yi kaleme aldı. 1950’de komünizm propagandası yaptığı argümanıyla tutuklanan Kemal, bir mühlet Kozan cezaevinde yattı.
İstanbul’a 1951’de taşınan Kemal, kısa bir müddet işsizlikten sonra “Yaşar Kemal” imzasıyla, 1963’e kadar Cumhuriyet gazetesinde, fıkra ve röportaj yazdı. Yazılarında Anadolu beşerinin iktisadi ve toplumsal meselelerini anlatmaya çalışan Kemal’in tekrar bu devirde yaptığı “Dünyanın En Büyük Çiftliğinde Yedi Gün” başlıklı röportajı, Gazeteciler Cemiyetince verilen “Özel Muvaffakiyet Armağanı”na kıymet görüldü.
Kemal, hayatın zorluklarıyla olgunlaşırken, toplumun acılarını ve yaşadıklarını yapıtlarına yansıttı. Halk edebiyatına da ilgi duyan Kemal’in şiirleri 1940’lı yıllarda “Çığ”, “Ülke”, “Millet”, “Kovan” ve “Beşpınar” mecmualarında okurla buluştu.
Kemal, 1952’de Sultan 2. Abdülhamid’in baştabibi Jak Mandil Efendi’nin torunu Thilda Serrero ile evlendi. Türkçe, İngilizce, Fransızca ve İspanyolcayı düzgün bilen Serrero, Kemal’in 7 yapıtını yabancı lisanlara çevirdi, çeşitli yayınevleriyle ilgiler kurarak, eşinin Avrupa’da daha çabuk tanınmasını sağladı.
Raşit Gökçeli isimli bir oğlu olan çiftin evliliği, Serrero’nun vefat ettiği 17 Ocak 2001’e kadar devam etti. Usta müellif, 2002’de Ayşe Semiha Baban ile evlendi.
“Bebek”, “Dükkancı” ve “Memet” isimli kıssalarının de içinde bulunduğu “Sarı Sıcak” kitabını 1952’de yazan Kemal, yoksulluk, şiddet, dayanışma, yozlaşma, tabiat tutkusu, insan-doğa çatışmasını yapıtında işledi.
Yaşar Kemal, “Sünger Avcıları” başlıklı röportaj dizisiyle okuyucuların beğenisini kazanırken, 1955’te Varlık mecmuasının “Roman Armağanı”nı kendisine kazandıran romanı “İnce Memed”i yayımladı. Müellifin, 1953-1954’te Cumhuriyet gazetesinde dizi olarak yayımlanan yazılarından oluşan eser, 40’tan fazla lisana çevrilerek, dünya çapında ilgi gördü.
Edebiyat hayatının yanı sıra, siyasi faaliyetlere devam eden Kemal, 1967’de çıkarmaya başladığı “Ant” isimli mecmuanın eklerinden biri sebebiyle 18 ay mahpusa mahkum oldu. Daha sonra bu karar, Yargıtay tarafından bozuldu.
Yazıları ve siyasi aktiflikleri münasebetiyle birçok kere kovuşturmaya uğrayan Yaşar Kemal, 1974-1975’te Türkiye Muharrirler Sendikası’nda Genel Lider olarak misyon yaptı. Kemal, 1988’de kurulan PEN Müellifler Derneği’nin de birinci lideri oldu.
Eserlerinde sade ve akıcı bir üslup kullanmayı tercih eden ünlü müellif, roman ve hikayelerinde çoğunlukla Çukurova’da yaşanan insan dramlarını işledi. Kemal’in “İnce Memed”in de ortalarında bulunduğu 9 yapıtı de beyazperdeye aktarıldı ve birçok yapıtı tiyatroya uyarlandı. Kitaplarında Anadolu’nun efsane ve masallarından da yararlanan Kemal, 1970’ten sonra yazdığı romanlarında ise kent beşerinin hayatını ele aldı.
Yaşar Kemal, birincisi 1973’te olmak üzere pek çok sefer Nobel’e aday gösterilmesine karşın bir türlü Nobel mükafatını alamadı. Nobel’e aday gösterilen birinci Türk olan Kemal, verdiği bir röportajda “Ölene kadar da aday olacağım.” halinde görüşlerini lisana getirdi.
Yaşar Kemal, teneffüs yetmezliği şikayetiyle tedavi gördüğü hastanede, çoklu organ yetersizliği ve kalp ritm bozukluğu sebebiyle 28 Şubat 2015’de 92 yaşında vefat etti ve Zincirlikuyu Mezarlığı’na defnedildi.
Usta müellifin kimi roman ve yapıtları şöyle:
“Demirciler Çarşısı Cinayeti (1974)”, “Yusufçuk Yusuf (1975)”, “Yılanı Öldürseler (1976)”, “Al Gözüm Seyreyle Salih (1976)”, “Kuşlar da Gitti (1978)”, “Deniz Küstü (1978)”, “Yağmurcuk Kuşu (1980)”, “Kale Kapısı (1985)”, “Kanın Sesi (1991)”, “Fırat Suyu Kan Akıyor Baksana (1997)”, “Karıncanın Su İçtiği (2002)”, “Tanyeri Horozları (2002)” “Çıplak Deniz Çıplak Ada / Bir Ada Hikayesi”, “Tek Kanatlı Bir Kuş, 2013”, çocuk romanı “Filler Sultanı ile Kırmızı Sakallı Topal Karınca (1977)” destansı roman “Üç Anadolu Efsanesi (1967)”, “Ağrıdağı Efsanesi (1970)”, “Binboğalar Efsanesi (1971)”, “Çakırcalı Efe (1912)”
Röportaj ve denemeleri ortasında ise şu eserler yer alıyor:
“Yanan Ormanlarda Elli Gün”, “Çukurova Yana Yana”, “Peri Bacaları”, “Bunların hepsini Bu Diyar Baştan Başa”, “Allah’ın Askerleri”, “Röportaj Yazarlığında”, “Çocuklar İnsandır”, “Ağıtlar”, “Taş Çatlasa”, “Baldaki Tuz”, “Gökyüzü Mavi Kaldı”, “Ağacın Çürüğü”, “Sarı Defterdekiler”, “Ustadır Arı”, “Zulmün Artsın”