Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın damadı Berat Albayrak devrinde Merkez Bankası rezervlerinin eksiye geçtiği tarafındaki tespitleri küme toplantısında yalanlarken “Damat kadar taş düşsün başınıza” tabirlerini kullanmasına CHP’den süratli cevap geldi.
CHP Sözcüsü Faik Öztrak, Erdoğan’ın Merkez Bankası rezervlerinin erimesine ait kelamlarına de CHP’nin bu hususta sorduğu 5 soruyu hatırlatarak cevap verdi. Sorular şu halde sıralanıyordu.
Bu satış hangi formülle yapıldı?
Bu satış hangi tarihlerde yapıldı?
Hangi kurdan ne kadar döviz satıldı?
Bu ticaretin alıcıları kimlerdir?
Bu satış sürecinin altında kimlerin imzası var?
Öztrak soruları hatırlattıktan sonra şunları söyledi:
”Sayın Erdoğan bu soruları biz millet ismine soruyoruz. Buharlaşan rezerv sizin şahsi döviziniz değil. Bu döviz rezervlerinde tüyü bitmemiş yetimin hakkı var. Bugün miraç kandili. Bu türlü bir günde ekşi yemeyenin karnı ağrımaz. Millete çıkar hesabını verir. Lakin onun yerine, lafı evirip çeviriyor; Bir de üstüne hakaret ediyorsunuz.”
”Nedir bu telaşınız?”
Faik Öztrak kelamlarının burasında Merkez Bankası’nın tablolarına dayanaraktan rezervlerinin eksi 42.5 milyar dolar olduğunu söyledi.
Öztrak kelamlarına şöyle devam etti: “Daha evvel 128 milyar doları Pandemi için kullandık” dediniz. Bugün fikir değiştirdiniz. “Para, Merkez Bankası ve Hazine Kasasında” diyorsunuz. Yetmiyor bir de rezervler toparlanıyor diyorsunuz. Sayılar bana ilişkin değil. Merkez Bankası’nın Milletlerarası Rezerv ve Döviz Likiditesi sayıları. 26 Şubat itibariyle, Kasadaki döviz açığı 42,5 milyar dolar. Kedi buradaysa, ciğer nerede? Ciğer buradaysa, kedi nerede? Erdoğan’ın dediği üzere kasada 128 milyar dolar yok, 42,5 milyar dolar açık var. Merkez Bankası kasası 2020 mart ayından sonra daima açık veriyor. Biz 2019’un başından damadın misyondan ayrıldığı Kasım 2020’ye kadar Satılan 128 milyar doların hesabını sormayacak mıyız? Elbette soracağız. Merkez Bankası daha evvel de döviz sattı. Bunları da gün gün açıkladı. Siz bunu neden açıklayamadınız? Şayet yola sağlam bastıysanız. Bunun hesabını verirsiniz. Yok, ‘Millete hesap vermem’ diyorsanız. Bizim iktidarımızda bunun her kuruşunun hesabını sorarız. Bir de mübarek Miraç kandilinde, TBMM kürsüsünden beddua edip ‘Başınıza damadım kadar taş düşsün‘ diyor. Sayın Erdoğan, siz ve damadınız, ülkeye takoz oldunuz. Biz de dâhil, tüm milletimizin başına taş olup yağdınız.”
Mahfi Eğilmez’in rezerv hesabı
Merkez Bankası rezervlerine ait hesaplamalarda eski Hazine Müsteşarı Ekonomist Mahfi Eğilmez, ocak ayında Türkiye’nin net döviz rezervinin ‘eksi 41 milyar dolar’ olarak açıklamıştı.
Eğmez’in yayınladığı yazısı ise şöyle :
Türkiye, 2020 yılında faizi düşük tutabilmek hedefiyle döviz satarak kuru denetim etmeyi denedi. Bu denemenin bir işe yaramayacağını önünde sonunda faizi yükseltmek gerekeceğini yıl boyunca anlattık durduk. Yılın bitmesine iki ay kalana kadar bu siyasette ısrar edildi ve döviz satarak kura müdahale etmeye çalışılırken Merkez Bankası’nın döviz rezervleri kullanıldı. Swaplar hariç net rezervler eksiye geçmesine rağmen bu siyasette devam edildi. Sonrasında bu siyasetin tahlil getiremeyeceği anlaşıldı ve TCMB siyaset faizi yüzde 8,25’den 17’ye kadar yükseltildi. Ne yazık ki giden rezervleri yerine koymak o denli kolay değil.
Aşağıdaki tablo 2020 yılsonundaki rezerv durumunu 2019 yılsonuyla mukayeseli olarak ortaya koyuyor (Kaynak: TCMB / Memleketler arası Rezervler ve Döviz Likiditesi Aralık 2020 tablosu, TCMB / Analitik Bilançosu ve TCMB / Döviz Kurları tablolarından yararlanılarak hazırlanmıştır.)
Tablodan görüleceği üzere 2019 yılsonunda net rezervler swaplar hariç 24,1 milyar dolar iken 2020 yılsonunda swaplar hariç net rezervler eksi 41,2 milyar dolar olarak gerçekleşmiş bulunuyor.
Risk yaratmak dediğimiz problem budur. Yanlışsız iktisat siyaseti enflasyona neden olan temel faktörün TL’nin dış paha kaybı olduğunu görerek faizi vaktinde artırmak ve kura müdahale için rezervleri harcamamak olurdu. O vakit rezervler eksi çıkmaz ve dışarıdan bakanlar açısından da iktisat bu kadar riskli görünmezdi. İktisat bu kadar riskli görünmeyince CDS primi düşer Hazine de dış borçlanmayı daha düşük faizle yapabilirdi.
Faizi arttırmayacağız derken ortaya çıkan tablo budur. Sonunda hem rezervlerimizi harcamış olduk hem de faizi arttırmak zorunda kaldık. Üstelik riskleri de yükselttik.
Döviz rezervi nedir?
Uluslararası rezervler, ülkelerin para otoriteleri tarafından denetim edilen, kullanıma hazır, birbirlerine çevrilebilme özelliği bulunan ve memleketler arası ödeme aracı olarak kabul edilen varlıklardır.
Uluslararası rezerv olarak sayılan varlıklar şunlardır:
Konvertibl (birbirlerine dönüştürülebilir) döviz varlıkları (euro, ABD doları, İngiliz sterlini vb.)
Uluslararası standartta altın
Özel Çekme Hakları
Uluslararası Para Fonu (IMF) Rezerv Pozisyonu
Türkiye’deki altın ve döviz rezervlerini saklamak ve yönetmekle vazifeli olan kurum Merkez Bankası’dır.
Döviz rezervi ne işe fayda?
Döviz rezervleri bilhassa gelişmekte olan ülkelerde şu işe fayda:
Karşılaşılabilecek iç ve dış şokların yarattığı aksiliklerin giderilmesi
Dış borç servisinin nizamlı olarak gerçekleştirilmesi
Uluslararası finans etrafları ile piyasalarda, ülkeye duyulan inancın artması