Türkiye ve ABD bağlantılarında gelinen noktayı ve bundan sonrasını pahalandıran uzmanlar, S-400 konusunda Türkiye’den gelen son teklifin bir çıkış noktası olabileceğini; fakat öbür yandan da “iki ülke ortasındaki ittifakın temellerinin artık yok olduğunun” altını çizdi.
George Washington Üniversitesi tarafından düzenlenen “Biden İdaresi ve Dünya: Ne beklenmeli?” husus başlıklı panele konuşmacı olarak ABD’nin NATO nezdindeki eski temsilcisi Kurt Volker, George Washington Üniversitesi Çin Siyaseti Programı Yöneticisi David Shambaugh, George Washington Üniversitesi siyaset bilimi ve milletlerarası ilgiler profesörü Kimberly Morgan ve yeniden üniversitenin Ortadoğu Projesi Yöneticisi Marc Lynch katıldı.
Biden devrinin Asya Pasifik, Ortadoğu, Avrupa Birliği ve NATO bağlamında izleyeceği dış siyasetin ögelerinin değerlendirildiği panelde iştirakçiler, yeni idarenin bir evvelki idareden hangi açılardan farklılaşabileceğini ve hangi alanlarda devamlılık olabileceğini ele aldı.
“Benzer çıkarlar var”
Türkiye’nin Rusya’dan satın aldığı S-400 füze savunma sistemi bağlamında Türk-Amerikan ilgileri de panelin soru-cevap kısmında gündeme geldi.
VOA Türkçe’nin S-400 krizinde gündeme gelen “Girit Modeli”nin tahlil getirip getirmeyeceğine ait sorusunu iştirakçilere yönelten ABD’nin eski NATO temsilcisi Kurt Volker, bu husustan hareketle evvel Türkiye’nin bulunduğu coğrafyadaki mevcut duruma ait bir tablo çizerek genel bir kıymetlendirme yaptı.
“Türkiye’nin durduğu yerden bakıldığında, Türkiye’nin güney kıyısında bulunduğu Karadeniz’de ağır bir formda askeri varlığını artırmış olan Rusya var. Suriye krizi var. IŞİD var. İran var. ABD’nin takviye verdiği birtakım Kürt terör kümeleri var ve Türkiye’nin münasebetinin bulunduğu terörist olmayan kümeler var. Türkiye ve Ortadoğu’daki birtakım ülkeler ortasında bir rekabet kelam konusu. Doğu Akdeniz’de yalnızca Kıbrıs konusunda değil; güç konusunda uyuşmazlıklar var. Avrupa ile problemli bağlantılar var. Bu hususlarda Türkiye’nin ve ABD’nin çıkarlarının ne olduğuna bakacak olursanız, bunların aslında birbiriyle örtüşebileceğini görebilirsiniz” diyen Kurt Volker, Türkiye ve ABD ortasında Cumhurbaşkanı Erdoğan ile birtakım zorluklar yaşanmış olsa da iki ülkenin bu coğrafyada benzeri çıkarlara sahip olduklarının altını çizdi.
“Girit modeli bir çıkış noktası olabilir”
George Washington Üniversitesi siyaset bilimi ve memleketler arası alakalar profesörü Dr. Kimberly Morgan da, ABD ve Türkiye’nin stratejik bir diyalog başlatma imkanının olup olmadığı konusunu değerlendirirken, son devirde S-400 krizinin tahlili için Türkiye’nin gündeme getirdiği “Girit Modeli” tartışmasına değindi.
Güney Kıbrıs’ın 1990’larda Rus S-300 sistemini satın almasının akabinde Yunanistan, Kıbrıs ve Türkiye ortasında üçlü bir kriz yaşanmış, Türkiye’nin diplomatik baskısı sonucu Rusya’dan alınan S-300’ler 1998’de Yunanistan’ın Girit adasına taşınmıştı.
Morgan, Türkiye’nin Biden idaresinin birinci aylarında S-400 konusunda bir hareket yapmaya çalışarak sistemi tam manasıyla faal hale getirmemek suretiyle krizi aşma eforu içinde olduğunu ve bu formda Ankara’nın Washington’la bağları onarmaya çalışmak istediğinin işaretini verdiğini söyledi.
“Değerler mi yoksa pragmatik realite mi ağır basacak göreceğiz“
George Washington Üniversitesi profesörü Kimberly Morgan, “Biden idaresi bunu bir çıkış noktası olarak alabilir. Fakat bir yandan Türkiye’deki rejimle ilgilerin ne kadar sıkıntı olduğunu ve bağların ne kadar karmaşık olduğunu da dikkate almak gerekiyor. Biden idaresinin üzerinde durduğu bedeller ve prensiplere odaklanmak ile bu rejimle pragmatik bir ilgi kurulması ortasında bir çatışma olduğu görülüyor. Pahalar mi yoksa pragmatik realite mi ağır basacak göreceğiz” kelamlarıyla durumu kıymetlendirdi.
“Erdoğan 10 yıl öncesine nazaran farklı düşünüyor”
George Washington Üniversitesi Ortadoğu Projesi Yöneticisi Marc Lynch ise ABD ve Türkiye ilgileri konusunda daha karamsar bir tablo çizdi.
Türkiye ve ABD ortasındaki ittifakın temellerinin artık var olmadığını belirten Lynch, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Türkiye’nin bölgedeki çıkarlarını hem daha evvelki önderlerden hem de 10 yıl öncesindeki Erdoğan’a kıyasla artık daha farklı kıymetlendiğini söyledi, “Türkiye şu anda 2016’daki başarısız darbe teşebbüsünün akabinde Erdoğan’ın paranoyasının tetiklediği bir otokrasi” halinde konuştu.
“Ankara pragmatik davranmıyor”
Türkiye’nin bir müttefik olarak davranmadığını savunan Lynch, “Bence ABD, Türkiye ile ittifakın geçmişte nasıl olduğunu anımsayıp tekrar o periyoda dönülebileceğini düşünerek kendini kandırıyor. Bence Türkiye temelde çok değişti. Libya, Azerbaycan ve Suriye’nin kuzeyinde askeri olarak sonuç aldığı müdahaleleri oldu. Bir yandan bölgede ilerleyerek kazanım elde ettiğini; öbür yandan da eski müttefiklerinin ihanetine uğradığını düşünüyor. Bu çok ziyanlı bir birleşim. Ben Ankara’da şu anda pragmatik bir hal gözlemlemiyorum” değerlendirmesinde bulundu.