İlaç firmaları, yakın vakitte faz çalışmalarında insan yerine 3D yapay organlar kullanmaya başlayacak. Mevzuya ait açıklama yapan Jackson Laboratuvarı Enstitüsü Baş Araştırmacısı Prof. Dr. Derya Unutmaz, koronavirüse tesir edecek ilaçların sonbaharda geleceğini duyurdu.
Amerika’daki Jackson Laboratuvarı Enstitüsü’nde ‘Baş Araştırmacı’ olarak immünoloji, enfeksiyon hastalıkları ve kanser tedavisi mevzularında değerli çalışmalar yürüten Prof. Dr. Derya Unutmaz, koronavirüse ait değerli açıklamalarda bulundu.
‘Bağışıklık sisteminin komuta merkezini kansere karşı eğitiyoruz’
“Aslında koronavirüs öncesinde bu çalışmalara başladık fakat salgınla bir arada biraz yavaşladı. Lakin bugünlerde yine o çalışmalara geri döndük. Benim ana pozisyon bağışıklık sistemi. Bağışıklık sisteminin birçok mevzuya tesiri var.
Örneğin son vakitlerde biz, kanser tedavisi üzerine çalışıyoruz. Yeniden bağışıklık sistemine, yani ‘içimizdeki orduya’, kanser hücrelerini nasıl tanıtabiliriz ve kansere karşı bu orduyu nasıl eğitebilir, nasıl programlayabiliriz diye kimi araştırmalarımız var.
Buradaki stratejimiz, bağışıklık sisteminin ‘T hücrelerini’- komuta merkezi ya da keskin nişancılarda diyebiliriz bunlara- hastalardan alıyoruz, onları laboratuvar ortamında eğitip donatıyoruz, yani genetik olarak programlıyoruz ve bu hücreleri bilhassa kanser hücrelerini tanıyacak hale getirip daha sonra bunları tekrar hastaya geri veriyoruz.
Bu biçimde çok tesirli bir tedavi yolu elde ediyoruz. Lakin olağan ki çalışmanın birden fazla şu an laboratuvar seviyesinde devam ediyor” dedi.
‘İlaçları organ seviyesinde test edebileceğiz’
Teknolojik çalışmalarına da değinen Prof. Dr. Unutmaz, bilim ve tıp dünyasını artık üç boyutlu yazıcılarda basılan yapay organ evresinin beklediğini anlattı ve şu bilgileri verdi:
“Üç boyutlu basımla laboratuvarda organlar üretiyoruz. Bu çok kıymetli. Örneğin bir ilacı test edeceksiniz, bunu bir organ seviyesinde yapmanız lazım. Akciğerde ya da kalpte, tabi ki beşerde yapamıyorsunuz bu deneyleri bazen. Tekrar Amerika’da bir Türk hekim arkadaşımla birlikte çalışıyoruz bu proje üzerinde”
Hayvan deneyleri yanlışsız sonuç vermeyebiliyor
“Günümüzde bir ilacın geliştirilmesi için fare deneyleri yapılıyor. Evvel hayvanlarda deneniyor yani. Ancak maalesef ilacın aktifliği ya da yan tesirleri, beşerde her vakit hayvanlarda olduğu üzere olmayabiliyor” diyen Unutmaz, “Onun için Faz 1 çalışmaları yapılıyor. Hatta birçok ilaç da bu sebeple Faz 1 yahut Faz 2 etabında başarısız oluyor. Zira beşerde farklı bir sonuç çıkıyor. Şayet biz bunları organ seviyesinde test edebilirsek, çok çok daha süratli ilerlemiş olacağız. Yeni ilaç geliştirme konusunda sürat kazanacağız” halinde konuştu.
‘Virüslerin akciğer üzerindeki tesirlerini 3D organlarla inceliyoruz’
Pandemi öncesi yapay organ modelleriyle göğüs kanseri ve birtakım virütik akciğer hastalıkları hakkında çalışmalar yürüttüklerini de kaydeden Prof. Dr. Unutmaz, “Örneğin göğüs kanserinde dokunun içine hücreler nasıl girebiliyor, öbür doku hücreleriyle nasıl bir münasebet içindeler, bunları anlamamız gerekiyordu. Onun üzerine üç boyutlu basım yapıyorduk.
Bu çalışmaların sonuçlarını da çok yakın bir tarihte yayınlayacağız. Onun dışında akciğerde virüsler akciğer dokusuna nasıl giriyor, bütün akciğerin nefes borusu kısımlarını vs, basarak test ediyorduk.
Tabii koronavirüs sürecinde biraz koronavirüs için de çalıştık bu formda. Tekrar bağırsaklar çok değerli. Zira bağırsakların içinde bakteriler yaşıyor. O ortamı simüle etmeye çalışıyoruz, modellemeye çalışıyoruz laboratuvarda. Bayağı ilerledik bu bahiste.
Tabii ki çok kompleks düzenekler, şu anda geliştirme basamağındayız lakin kanserle alakalı olan çalışmamız, bilhassa ilaç seçimi için çok yakında ilaç firmaları tarafından kullanılmaya başlanacak diye düşünüyorum” biçiminde konuştu.
İlaç müjdesi
Türkiye’de insanların maske kullanımına Amerikalılardan çok daha fazla dikkat ettiğini gözlemlediğini söyleyen Prof. Dr. Unutmaz, Covid-19 ilacının yaz ortasında ya da en geç sonbaharda piyasaya çıkacağını düşündüğü belirtti. Aslında grip için geliştirilen lakin Covid-19 tedavisindeki aktifliği denenen molnupiravir isimli ilaca dair Faz 3 çalışmalarının bitmek üzere olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Unutmaz, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Merck firması Faz 3 çalışmalarını Mayıs’ta bitirecekti lakin biraz gecikme oldu galiba. Çok kısa müddette bu sonuçlar açıklanacaktır diye düşünüyorum. Hayvan deneyleri, Faz 1 ve Faz 2’de çok yeterli sonuçlar çıktı. Çok süratli bir biçimde durduruyor virüsü. Öteki büyük firmaların da bu türlü faz çalışmaları var. Maalesef uzun sürüyor bu çalışmalar ve bir de yanlış bir strateji yürüttük Covid pandemisinde. Çok büyük bir aciliyet vardı, var olan ilaçları test etmekle fevkalade bir güç harcadık. Örneğin hidroksiklorokin, hiç çalışmadığı muhakkak olan bir ilacı tekraren test ettik, vakit kaybettik. Ben çok tesirli ilaçlar çıkacağından eminim. Tahminen bu yaz, tahminen sonbahara doğru”
DSÖ’nün varyant isimlendirme kararı
Prof. Dr. Derya Unutmaz, Dünya Sıhhat Örgütü’nün artık Covid-19 varyantlarında yeni bir isimlendirme sistemine gittiğini belirterek, “Bildiğiniz üzere şimdiye kadarki varyantların dünyada 4 çeşidi var. DSÖ bunlara İngiltere, Hindistan vs demek yerine artık ‘Alfa, Beta, Gama, Delta’ biçiminde bir isimlendirme sistemine geçti. İngiltere’de çıkana Alfa varyantı deniyor artık.
Brezilya’daki daha evvel P1 denilen varyant Beta, Güney Afrika varyantı Gama, Hindistan’da çıkan varyant da Delta olarak isimlendirildi.
İngiltere’de çıkan çok daha bulaşıcı bir varyanttı ve süratli bir halde dünyayı ele geçirdi. Aslında virüsler birbirleriyle rekabet ediyorlar, daha çok bulaşıcı olan versiyonu bir avantaj sağlıyor ve süratli bir formda yayılıyor.
Brezilya ve Güney Afrika’da olanların biraz daha fazla tehlikesi var. Zira onlarda antikorlardan kaçış mutasyonları oluştu.
Daha evvel koronavirüs geçirenlerin bir daha enfekte olma riski oluştu. Ya da aşı sonrası antikor seviyesi çok yüksek değilse, enfekte olabiliyorsunuz. Hindistan’da çıkan Delta varyantı ise hepsinin bu özelliklerini bir ortada topladı, daha tehlikeli bir hale geldi. Hatta Alfa yani İngiltere’deki çıkandan çok daha bulaşıcı olduğu söyleniyor. Şu anda İngiltere’de bile Alfa’nın yerine geçmiş durumda Hindistan’dan gelen virüs. Bu bakımdan çok tehlikeli ve bir ölçü antikorlardan da kaçıyor” dedi.
‘Çok fazla vaktimiz kalmadı’
BioNTech üzere çok tesirli antikor oluşturan aşıların, bilhassa iki dozdan sonra bu varyanta karşı da büsbütün kollayıcı olduğuna değinen Prof. Dr. Unutmaz, kelamlarını şöyle noktaladı:
“Bizim kendi yaptığımız kimi çalışmalar da var buna dair. Yani antikorların tesiri 5-6 kat düşebiliyor lakin bu aşılarla o kadar çok antikor üretiyorsunuz ki fark etmiyor. Tekrar de durdurabiliyorsunuz bunu. Şu anda fevkalade bir yarış var virüsle aşılanma ortasında. Bizim de önümüzde çok fazla vaktimiz kalmadı. Zira bu Delta varyantı çok süratli yayılıyor. Onun için aşılanma ile onun önüne geçmemiz lazım. Geçemezsek, nitekim önümüzdeki bir iki ayı yeniden çok güç geçirebiliriz”
DHA