Irak ordusunun 1974’te konutuna attığı bombayla annesi ve kardeşlerini kaybeden, 16 Mart 1988’de Halepçe’ye gerçekleştirilen kimyasal silah saldırısı sonucunda ise görme yetisini yitiren lakin iki ataktan da kurtulduğu için “Ümit” ismini alan Halepçe sakini, Şehitlik Anıtı’nda ziyaretçilere katliamın kıssasını anlatıyor.
“Halepçelilerin acısı birinci günkü üzere devam ediyor”
Irak’taki Baas rejimi ve devrik önder Saddam Hüseyin’in talimatıyla Halepçe’nin kimyasal silahlarla bombalanmasının üzerinden 33 yıl geçti lakin katliamda yakınlarını kaybeden ve akının derin izlerini taşıyan Halepçelilerin acısı birinci günkü üzere devam ediyor.
Baas rejimine ilişkin jetler, 16 Mart sabahı Irak-İran sonuna 10 kilometre uzaklıktaki Halepçe kenti ve etrafını saat 10.55’te hardal ve hudut gazları taşıyan silahlarla bombaladı. Akın sonucu çoğunluğu bayan ve çocuk olmak üzere yaklaşık 5 bin kişi hayatını kaybetti.
Saldırının tesiri ise daha sonraki yıllarda da kendisini gösterdi. Kimyasal gazların kalıntıları nedeniyle hayatını kaybeden çok sayıda kişi olurken çok sayıda kişi ise görme yetisini kaybetti ya da sakat kaldı.
Elma kokulu kimyasal gazların birkaç dakika içerisinde tüm kente yayılmaya başladığı o anlara şahit olan ve kimyasal gazların tesiri nedeniyle gözlerine perde inen Ümit, yaşadıklarını anlattı.
Gaz, elma kokusuyla geldi
16 Mart sabahı kente atılan birinci bombanın sesini duyduklarında kardeşleriyle süratlice yakınlardaki sigara şirketinin bodrum katına sığınan Ümit, uçakların yağdırdığı bombalar altında birçok Halepçeliyle birlikte endişe içinde hücumun sona ermesini beklediğini belirtti.
“Uçaklar üzerimize yürüyordu. Çok vahimdi. Kente atılan her bombayla konutlar sarsıldı ve ağır bir duman kenti kuşattı.” diyen Ümit, o anları şöyle anlattı:
“Saat 11.35’te elma ve sarımsağın kokusunun bodrumun tamamına geldiğini âlâ hatırlıyorum. Gırtlağımda bir şeyler olduğunu fark ettim. Güya çok acı bir şey yemiş üzere gözlerim acıyordu. Ellerim gözlerimdeydi. O vakitler elmanın kokusunun kimyasal gaz olduğunu bilmezdik. Nefes almakta zorlandığımız için bir an evvel o bodrumdan kendimizi kurtarmak istedik.”
“Beyaz bir perde gözlerimi kapattı, dizlerim de titriyordu.” diyen Ümit, kimyasal hücumun tesiriyle oradaki bütün beşerler üzere kendisinin de güçsüz hissettiğini ve adım atmakta zorlandığını aktardı.
“Eğer insan kaygıyla ölseydi, eminim o gece ölürdüm”
Ümit, taarruz sonrası kentin insan sesleri ve bilhassa de çocuk ağlamalarıyla yankılandığını hatırlatarak, yakınları ve olay yerindeki beşerlerle otomobille Ababeyli köyüne gitmeye karar verdiklerini söyledi.
Arabayla 500 metre kadar ilerledikten sonra havanın kararmasıyla geceyi sığındıkları bir bölgede geçirdiklerini belirten Ümit, o gece yaşadıklarını şöyle anlattı:
“Çok fecî bir geceydi. Ağlama, inleme ve çığlıkların dışında kentte diğer bir ses duyulmuyordu. Vakit geçtikçe çocukların sesleri daha az geliyordu. Ağlaması kesilen çocuğun öldüğünü anlıyorduk. Ben o vakit 14 yaşındaydım ve o yaşta bu türlü bir imaj görmek o kadar vahimdi ki; size anlatamam. Şayet insan kaygıyla ölseydi, eminim o gece ölürdüm. Fakat muhakkak ki; hiç kimse endişeyle ölmez. Bu nedenle bu türlü müthiş bir katliama dayandım.”
Arabada 25 kişi olduklarını anımsatan Ümit, kendisi dahil yalnızca 4 kişinin hayatta kalabildiğini, geri kalanların ise kimyasal gazla boğulduklarını lisana getirdi.
“Susuzluktan kolumdaki serumu kana kana içtim”
Ümit, ataktan bir gün sonra sabah saatlerinde yardımın ulaştığını ve kıyafetlerinin üzerinden kendisine iğne yapıldığını söyleyerek, helikopterle Tahran’da bir hastaneye götürüldüklerini kaydetti.
Halepçeli katliam mağduru, “Hastanede kendime geldiğim vakit ayak sesleri duyuyordum. Yeterli hatırlarım, çok susamıştım ve bağırarak su istedim. Susuzluktan kolumdaki serumu kana kana içtim. Ondan sonra bayıldım. Kendime geldiğimde ise tabip kolumun kan dolu olduğunu söyledi.” diye konuştu.
Adını Ümit koydu
Akabinde ikinci bir hastaneye kaldırıldığını ve burada uzun bir mühlet kendine gelemediğini lisana getiren Ümit, daha sonra kefene sarıldığını ve hayatını kaybedenlerle birlikte mezarlığa götürüldüğünü hatırlattı.
Ümit, toprağa verilmek üzereyken hareket edip ölmediğinin fark edildiğini ve tekrar hastaneye gönderilmeden evvel bu anın etraftakilerce fotoğrafının çekildiğini aktardı.
Hayatta kalabilmesi nedeniyle kendisine Ümit ismini verdiğini belirten Halepçeli, daha evvel de Irak ordusunun meskenlerine düşen bombasından sağ kurtulduğunu anlattı.
Kimyasal Ali’nin yakalandığı gün “çifte düğün” yaptı
Ümit, Irak ordusunun 1974 yılında attığı bir bombanın meskenlerine isabet ettiğini ve akın sonrası annesi ve öbür kardeşlerini kaybettiğini söyledi.
Halepçe katliamında ailesinden yalnızca kendisinin kurtarabildiğini hatırlatan Ümit, şöyle konuştu:
“Halepçe katliamının buyruğunu veren (Kimyasal Ali lakaplı) Ali Hasan el-Mecid’in yakalanması benim için iki sefer düğün ve sevinç dolu bir gündü. Zira tıpkı gecede evlendim. Hanımım da kimyasal zehirden ziyan gördü. Biz evlendikten sonra birkaç sefer çocuk yapmaya karar verdik. Fakat bu kimyasal zehirden ötürü, çocuklarımız meyyit dünyaya geliyorlardı. Fakat ümidimizi kesmedik. Artık iki kız ve bir oğlumuz var.”
Ümit, taarruz sonrası görme yetisini kaybetmesine karşın Halepçe Şehitlik Anıtı’nda ziyaretçilere katliamın acılı kıssasını anlatmaya devam ediyor.
AA
Ne olmuştu?
Bugün insanlık tarihinde sivilleri amaç alan en büyük kimyasal atak olarak tanımlanan Halepçe Katliamı’nın yıl dönümü.
33 yıl evvel bugün; 16 Mart 1988’de Irak savaş uçakları, Kuzey Irak’taki Kürt kasabası Halepçe’ye hardal gazı ve ölümcül sarin ile yaptığı kimyasal taarruz binlerce insanın vefatına neden oldu.
İran’ın tarafını tutan Kürt savaşçıların 15 Mart 1988’de ele geçirdiği Halepçe kasabasında 40 bini aşkın insan yaşıyordu. Saddam Hüseyin idaresindeki Irak ordusu, Kürt güçlerin denetimine geçen kasabayı hem savaş uçaklarıyla hem de topçu birlikleriyle vurdu. Bunun üzerine Halepçe’deki Kürt savaşçılar ve kasabadaki erkeklerin büyük kısmı etraftaki dağlara çekilirken geride çocuk, bayan ve yaşlılar kaldı. Irak savaş uçakları sonraki gün ise İran sonuna yaklaşık 11 kilometre uzaklıktaki Halepçe’ye beş saat boyunca zehirli gaz bombaları yağdırdı. O anlara şahit olanlar, kente düşen bombaların içindeki “elma kokulu” gazların birkaç dakika içerisinde tüm kente yayılmaya başladığını söylüyor.
Sonuç müthişti: 5 bine yakın insan öldü
NTV’nin haberine nazaran, olay yerine birinci varan Hudut Tanımayan Tabipler takımı, hardal gazı kullanıldığını teyit etti. Belçikalı ve Hollandalı tabiplerden oluşan bu takım, kullanılan zehirler ortasında muhtemelen siyanür de olduğunu bildirdi. Katliamda 5 bine yakın insan can verdi.
Irak’ta 2003 yılında devrilen Saddam Hüseyin, Kürtlere karşı yürüttüğü Enfal Hareketi kapsamında 180 bin kişinin vefatından sorumlu tutularak yargılandı. Lakin öteki bir karardan aldığı idam cezasıyla 2006’da asıldı. Vefatının akabinde ise Kürtlere karşı “soykırım” uygulamaktan yargılandığı davada hatalı bulundu. Saddam Hüseyin’in “Kimyasal Ali” lakaplı kuzeni Ali Hasan el Mecid ise 2010 yılında, ortalarında Halepçe katliamının da bulunduğu zehirli gaz taarruzlarının buyruğunu vermekten idam edildi.