Enfeksiyon Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Hasret Kurt Azap, 17 günlük kısıtlama ve kademeli açılma sürecini kıymetlendirdi. Prof. Dr. Azap, test sayısının artırılması ve yaygın test yapılması gerektiğini vurgulayarak “Sağlık Bakanlığı’nın test yaklaşımı yalnızca semptom gösterenlere test yapılmasına yönelik. Yani bir yurttaşın şikayeti yoksa test yapılmıyor. Lakin Covid-19 geçirenlerin yarısından fazlasının ya çok az şikayeti oluyor ya da hiç şikâyeti olmuyor. Hafif geçirenler yahut şikâyeti olmayanlar hastalığı bulaştırıyor” dedi.
BirGün’den İsmail Arı’nın haberine nazaran, Salgını denetim altına alabilmek için günlük olay sayının bin 200’lere inmesi gerektiğini söz eden Azap, “Covid-19’dan ölümlerin yüzde 90’ın üzerinde azaldığı ülkeler oldu. İngiltere’de hiç kimsenin Covid-19 nedeniyle ölmediği bir gün oldu. Bu yalnızca kapanmanın başarısı değil. Kapanma ve aşılamanın birlikte başarısı. İngiltere kapanma periyodunu çok yeterli değerlendirdiği için Covid-19’dan kimsenin ölmediği bir gün yaşayabildi” diye konuştu.
Kapanma diye tabir edilen kısıtlamaları ve açılmayı nasıl değerlendiriyorsunuz?
Tam manasıyla bir kapanma yaşamış değiliz. Kapanma başlığı ismi altında tabir edilen kısıtlamaların aslında bir kapanmaya denk gelmediği ilan edildiği tarihte belirliydi. Genelgelerde 40’ı aşkın hususla istisnalar ve kısıtlamalardan muaf olanlar sıralanmıştı. Geçtiğimiz günlerde de gördük ki çalışma hayatındaki yurttaşların yarısından fazlası çalışmaya devam ediyor. Salgın bilimini önerdiği kapanma biçimi bu değil.
Kapanma diye söz edilen şey toplumsal hareketliliğin kısıtlanması. Yani insanların bir ortaya gelmesinin engellenmesi ancak bu yapılırken de yurttaşların toplumsal ve ekonomik olarak muhtaçlık duydukları ihtiyaçların giderilmesi. BU gerçekleşmediği durumda, yani yurttaşlar konutlarına ekmek götüremediği durumunda bunun salgın biliminin önerdiği bir kapanma olduğunu söylemek güç. Bu süreçte fabrikalar çalışmaya devam etti fakat kademli açılmayla açılan birçok şeyin yanında okullar açılmadı. Birinci olarak okullar açılmalı ve en son okullar kapanmalıydı. Bilimsel prosedürlere uygun bir salgın idaresini bu kapanma diye tabir edilen periyotta de göremedik.
İktidar 5 bin hadise maksadından bahsetti, sonra 9 bin maksadından kelam edildi fakat hadise sayısı bu seviyeye düşmedi. Test sayısı günlük 200 binlere kadar geriledi. Bu tabloya ait yorumunuz nedir?
Sağlık Bakanlığı’nın test yaklaşımı yalnızca semptom gösterenlere test yapılmasına yönelik. Yani bir yurttaşın şikayeti yoksa test yapılmıyor. Fakat Covid-19 geçirenlerin yarısından fazlasının ya çok az şikayeti oluyor ya da hiç şikayeti olmuyor. Hafif geçirenler yahut şikayeti olmayanlar hastalığı bulaştırıyor. Test yapmazsak bunları yakalama talihimiz var mı? Yok. Covid’e yakalananların yarısından birden fazla doktora gitmeye muhtaçlık duymadan hafif geçiriyor hastalığı.
Yapılan testin kâfi olup olmadığını anlamamızın en kıymetli yolu Dünya Sıhhat Örgütü’nün (DSÖ) koyduğu kriter. Bu kriterde test müspetlik oranı yüzde 5’i geçiyorsa o ülkenin yeteri kadar test yapmadığı manasına geliyor. Türkiye’de de test olumluluk oranı daima yüzde 5’in üzerinde. Yüzde 15- 16’ya kadar çıktığı vakitler da oldu. O kadar çok test yapmamız lazım ki o oran yüzde 5’in üstüne çıkmamalı. Fabrikalarda, okullarda ve kalabalık alanlarda tarama testleri yapılmalı.
Türkiye’de salgını denetim altına almak için günlük olay sayıları bin ila bin 200 ortasına düşmeli. Şu an bundan ne kadar uzak olduğumuz ortada. Günlük hadise sayıları 10 bin civarında. Günlük olay sayımız bin 200’e indiğinde salgını denetim altına almaya başlıyoruz hissine kapılabiliriz. Kısıtlama sonunda 5 bin hadise maksadı lisana getirildi ve bu bilimsel ölçütlere nazaran neye denk geliyor bunu bilmiyorum. Bin 200 hadise sayısına ulaşıldığında yavaş yavaş açılabiliriz demektir.
Kısıtlama sürecindeki protesto şovları, kalabalık cenazeler ve şampiyonluk kutlamaları reaksiyon çekti. Bu kalabalık aktiflikleri tesiri nasıl olacak?
Geçen günlerdeki şampiyonluk kutlamaları, kalabalık aksiyonlar ve cenazeler kısıtlamayla alakası olmayan şeyler. Salgın idaresinin çok temel birtakım ölçütleri var. Çocuklarımızı okula göndermiyoruz lakin şampiyonluk kutlaması yapılıyor. Bu insanların içini yaralayan bir şey ve inanç zedeliyor. Bunlar salgın idaresinde alınması gereken yolu alamadığımız üzere geriye de gitmiş olduğumuzu gösteriyor. Bunlar kabul edilemez şeyler.
Test sayıları olay sayılarını azaltmak için mi düşürülüyor? Ayrıyeten süratli antijen testleri de son vakitlerde tartışılıyor. Dünyada bu testler nasıl kullanılıyor?
PCR testleri dışında dünyada hayli gelişkin ve süratli sonuç alınan antijen testleri var. Kimileri tükürükle yapılıyor ve şahıslar kendi kendilerine yapabiliyor bu testleri. Olumluluğu durumunda da doktora başvurmaları gerekiyor. Örneğin bir öğrenci okula gitmeden sabah konutta kendisi uyguluyor bu testi ve olumluysa doktora gidiyor negatifse okula gidiyor.
Salgını denetim altına almak için bulaştırıcılığı azaltmak lazım bunun için de olabildiğince fazla test yaparak müspetleri yakalamak lazım. Türkiye’de şimdi kullanıldığını sanmıyorum. Bu çeşit teşhis testlerine muhtaçlık olduğu çok açık, zira Türkiye’de genç nüfus çok fazla.
Filyasyonun tesirli uygulanamadığına dikkat çekiliyor. Sizce filyasyon nasıl uygulanmalı ve Türkiye’de filyasyon uygulaması konusunda nerede yanlışlar yapılıyor?
Sağlık Bakanlığı’nın turkuaz tablosunda filyasyun yüzde 99,9 oranında yapıldığı belirtiliyor. Bu son derece komik görünüyor. Yapılan ilaç bırakıp gitmek ve bunun filyasyonla ilgisi yok. Filyasyonda emel testi müspet saptanan kişinin öncesinde kimlerle temas ettiğini bulmaktır. Bu yapılmıyorsa filyasyonla ilgili hiçbir şey yapılmıyor demektir.
Tam kapanma sürecinde Covid-19 aşısının birinci dozu uygulanan yurttaşların sayısı günde ortalama 85 bin oldu. 30 bin bireye birinci kere aşı yapılan günler oldu. Aşılama planları da tutmadı. Bu gelişmelerin yansıması nasıl olacak?
Aşının olmaması kısıtlamaları ve kapanmaları boşa çıkarıyor. Dünyada net bir halde aşılamanın salgın idaresinin en kıymetli kesimi olduğu vurgulanıyor. İnsanları uzun müddet meskende tutamazsanız ve kapanma periyotlarında yurttaşları aşılamanız lazım.
Sinovac aşının bulaştırıcılığı önlemedeki aktifliği yüzde 50’lerde. Meğer örneğin BioNTech üzere aşıların bulaştırıcılığı engellemedeki aktifliği yüzde 90’larda. Yani aktifliği çok yüksek olan aşıdan fazlaca temin edilmesi gerekiyor. Toplumsal bağışıklığa ulaşamadığımızda yeni varyantlar çıkabiliyor. Aktifliği daha yüksek olan aşıları kullanmalıyız. Sinovac’ın aşısı hastaneye yatışı azaltıyor fakat bulaşıcılığı yüzde 50 azaltıyor yalnızca ancak yüzde 90 azaltan BioNTech üzere aşılar var. Yüzde 90 azaltan aşı dururken neden yüzde 50 azaltan aşıyla aşılayalım ki toplumu?
Bizi nasıl bir yaz bekliyor? Önümüzdeki aylarda neler yaşayacağız?
Açılma hazırlıklarının farklı bir halde turizme nazaran yapıldığını görüyoruz. Bakanlığın turizm görüntüsünde da olduğu üzere hazırlıklar Türkiye’de yaşayanları incitecek formda, “Sen eğlenmene devam et ben aşılıyıma” denk gelecek halde bir ekip maskelerle yaza hazırlanıldığı anlaşılıyor. Biz, aşılamanın azamî seviyede yapılabildiği, toplumsal hareketliliği azaltacak tedbirlerin alındığı bir yaza başlamayı isterdik. Maskeden kurtulmak şu evreden mümkün görülmüyor. Maskeden kurtulmayı düşünen ülkelerde salgın öteki bir boyutta. Covid-19’dan ölümlerin yüzde 90’ın üzerinde azaldığı ülkeler oldu. İngiltere’de hiç kimsenin Covid-19 nedeniyle ölmediği bir gün oldu. Bu yalnızca kapanmanın başarısı değil. Kapanma ve aşılamanın birlikte başarısı. İngiltere kapanma periyodunu çok yeterli değerlendirdiği için Covid-19’dan kimsenin ölmediği bir gün yaşayabildi.