Türkiye Devrimci Personel Konfederasyonu Araştırma Merkezi (DİSKAR), İŞKUR’un Aralık 2020 bilgilerini temel alarak İşsizlik Sigortası Fonu’nun koronavirüs periyodunda nasıl kullanıldığına dair bir rapor hazırladı.
DİSKAR’in araştırmasına nazaran, “İSF sigortalı çalışanların salgına karşı korunmasında temel araçlardan biri. Fakat İşsizlik Sigortası Fonu’nun koronavirüs ile uğraş sürecinde aktif ve emekçi lehine kullanıldığını söylemek mümkün değil. İşçilere yapılan nakdi ücret desteğinin 3 katı ödeme takviye ve teşvik ödemeleri olarak işverenlere yapıldı. Resmi işsizlerin yüzde 94’ü işsizlik ödeneği alamıyor.” denildi.
DİSKAR, İSF raporunun ayrıntıları şöyle:
Koronavirüs salgınıyla birlikte kısa çalışma ödeneğinden yararlanan işçilerin sayısında bir patlama yaşandı. Ayrıyeten salgınla mücadele kapsamında nakdi ücret desteği sağlanmaya başlandı.
2020 yılında İşsizlik Sigortası Fonu’ndan işçilere 27,4 milyar TL kısa çalışma ödeneği ve 6,5 milyar TL ise nakdi ücret desteği sağlandı
31 Aralık 2020 prestijiyle bu ödemeler 3 milyon 582 bin 455 kişi kısa çalışma ödeneği ve 2 milyon 216 bin 622 kişi nakdi ücret desteği olmak üzere toplam 5 milyon 799 bin 77 işçiye ulaştı.
Koronavirüs salgınına karşın, işsizlik ödemesinde düşüş yaşandı
İSF masrafı kalemlerinden işsizlik ödemeleri fiyatında ise işten çıkarma yasağının da tesiriyle bir düşüş yaşandı. 2019 yılında 10 milyar TL meblağında işsizlik ödemesi yapılmışken 2020 yılında 8,3 milyar TL işsizlik ödemesi yapılmıştır
İSF’nin işverenlere dayanak sağlama işlevi yoktur
İşsizlik Sigortası Fonu’ndan salgın döneminde de işverenlere büyük dayanak sağlanmaya devam etti. Halbuki İSF’nin işverenlere dayanak sağlamak üzere bir işlevi yoktur. İşverenlerin İSF’ye ödedikleri primlerin onlara teşvik ödenmesi işsizlik sigortasının temel ideolojisine karşıttır. Çünkü İSF bir işveren takviye fonu değildir, işçiye ilişkin bir fondur.
İşverenlere İSF’den devasa bir destek!
Buna rağmen 2020 yılında işverenlerce İSF’ye yapılan işveren prim ödemeleri 11 milyar TL civarında iken işverenlere yapılan teşvik ve takviye ödemeleri 18 milyar TL’yi aşmıştır. İşveren teşviklerinin işveren prim ödemelerine oranı 2019 yılında yüzde 145,6 iken 2020 yılında bu oran yüzde 167,2’ye yükseldi. Böylece pandemi döneminde de işverenlere İSF’den devasa bir dayanak sağlanmış oldu.
İSF patrona dayanak için daha çok kullanıldı
Salgın döneminde işsizlik sigortası fonu işveren teşvik ve dayanaklarına daha çok kullanıldı. 2020’de işveren teşvik ve takviye ödemelerine İSF’den ayrılan kaynak 18 milyar TL iken nakdi ücret desteğine ayrılan ölçü 6 milyar TL’dir
İşverene, personellerden 3 kat fazla ödeme dayanağı yapıldı
İşçilere yapılan nakdi ücret desteğinin 3 katı ödeme takviye ve teşvik ödemeleri olarak işverenlere yapıldı. Koronavirüs döneminde işsizlik sigortası fonu işverenlere takviye için değil, işçiler için kullanılsaydı salgın boyunca işçilere yapılan toplam nakdi ücret desteğinin ölçüsü işçi başına 2.852 TL değil; 5.041 TL daha fazla, 7.893 TL olacaktı (Tablo 2). Böylece işçilere ayda 1.168 TL değil bunun iki yahut üç katı nakdi ücret desteği yapılabilecekti.
Resmi işsizlerin yüzde 94’ü işsizlik ödeneği alamıyor
İşçilerin ezici çoğunluğu bir bölümü İSF’den yararlanamamaktadır. Fon salgın döneminde işsizlerin sıkıntısına derman olmadı, giderek daha az oranda işçi işsizlik ödeneği almaya başladı. Salgın öncesinde Şubat 2020’de 4 milyon 228 bin işsizin 592 bini (yüzde 14) işsizlik ödeneği alırken, salgın dönemini kapsayan Ekim 2020’de 4 milyon 5 bin işsizin 255 bini (yüzde 6’sı) işsizlik ödeneği almıştır.
Ekim 2020 prestijiyle işsizlik sigortasından yararlanan işsizlerin sayısı sırf 255 bin 424 kişidir. Tıpkı dönemde TÜİK’in açıkladığı dar tarifli (resmi) işsiz sayısı ise 4 milyon 5 bindir. İşsizlerin sırf yüzde 6’sı İSF’den yararlanabilir iken yüzde 94’ü yararlanamıyor.