Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Lideri Şahap Kavcıoğlu, 128 milyar dolar fiyatındaki rezervin akıbetine ait açıklama yaptı. Kavcıoğlu, Merkez Bankası rezervlerinden eriyen 128 milyar dolar ile ilgili AA muhabirinin sorularına şu cevapları verdi:
Sayın Lider, son vakitlerde gündemde ağır bir biçimde rezerv satışlarına dair haberler yer almaya başladı. Bu mevzu hakkında farklı spekülasyonlar yapılıyor, Merkez Bankası olarak sizden bir kıymetlendirme alabilir miyiz?
Dünyada daha evvel görülmeyen bir krize yol açan yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgını, tüm ülkelerde sıra dışı önlemlerin alınma mecburiyetini doğurmuştur. Bu periyotta IMF çeşitli ülkelere toplam 110 milyar ABD doları acil yardımda bulunurken, ülkelerin salgın karşısında aldıkları mali önlemlerin toplamı 16 trilyon ABD dolarını, merkez bankalarının bilanço genişlemesi ise 10 trilyon ABD dolarını bulmuştur.
Birçok gelişmekte olan ülkede olduğu üzere, Türkiye’de de son devirde salgından kaynaklanan olağandışı şartlarda sermaye çıkışının artması, direkt yatırımların azalması, altın talebinin süratle artması ve turizm ile ihracat üzere döviz kazandırıcı faaliyetlerimizin de durma noktasına gelmesi, iktisatta yüksek meblağda bir döviz talebi yaratmıştır. Buna son yıllarda Türkiye’ye has yüksek seyreden jeopolitik riskler de eklendiğinde, makro finansal istikrarı sağlamak üzere iktisatta döviz likidite gereksiniminin karşılanması gerekmiştir.
Tüm bu gelişmeler ışığında, 2019 ve 2020 yıllarında ülkemiz iktisadının içinden geçtiği güçlü süreçler sonucunda oluşan dış açık, turizm gelirlerinde yaşanan bariz düşüşle bir arada 30 milyar ABD doları cari açık, 31 milyar ABD doları meblağında yabancı sermaye çıkışı, 50 milyar ABD doları fiyatında gerçek dalın yabancı para konum azaltması ve hane halkının 54 milyar ABD doları fiyatında döviz ve altına yönelmesi kurlar ve döviz rezervleri üzerinde ağır baskı yaratmıştır. Özetle, iktisattaki döviz zahmetinin giderilmesinin zarurî ve inanılmaz şartlardan kaynaklandığı ortadadır.
Bunun sonucunda, finansal istikrarın korunması, ödemeler istikrarı finansmanı ve döviz arz-talep dinamikleri kapsamında süreçler gerçekleştirilmiştir. Bu sayede ülkemiz iktisadının üretim, istihdam ve ihracat kapasitesi korunmuş, gerçek dalın, finansal bölümün ve kamu kurumlarının döviz likiditesine erişim ve dış ödemeler noktasında rastgele bir meseleyle karşılaşmaması için gerekli önlemler alınmıştır.
Salgınla çaba sürecinde ülke iktisadının korunması öncelikli tercih olmuştur. Alınan önlemlerle birlikte hem para siyaseti hem de mali siyaset tarafında atılan adımlar sayesinde Türkiye, pandeminin tüm olumsuz tesirlerine karşın G20 ülkeleri içinde 2020 yılını müspet büyümeyle tamamlayan iki ülkeden biri olmuştur. Gerçek kesimin likidite döngüsü sekteye uğramamış, bankacılık sisteminin güçlü bilanço yapısı korunmuş ve bu sayede makrofinansal istikrar desteklenmiştir.
Peki bu süreçte kelam konusu süreçler hangi destekle ve nasıl gerçekleştirilmiştir?
Öncelikle bu bahislerin yanlış ve eksik bilgiye dayalı olarak kamuoyu önünde tartışılmasının Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasına ziyan verdiğini düşünüyorum.
Hazine Müsteşarlığının TCMB nezdindeki hesapları kullanılarak yapılacak döviz alım-satım süreçlerinin para ve kur siyasetleri çerçevesiyle uyumlu gerçekleştirilmesi için gerekli uyumun sağlanmasına ait asılların belirlenmesi maksadıyla 21 Şubat 2017’de Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı ve TCMB ortasında bir protokol tesis edilmiştir. Protokol, 4059 sayılı Hazine Müsteşarlığının Teşkilat ve Vazifeleri Hakkında Kanun’un 2’nci hususunun birinci fıkrası ve 1211 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanunu’nun 2’nci unsuru, 4’üncü unsurunun 1’inci fıkrasının b bendi ve 41’inci hususu ile 53’üncü hususunun birinci fıkrası hususlarına dayanmaktadır.
Protokolün gayesi, uygulanmakta olan para ve kur siyasetinin aktifliğini artırmak ve finansal istikrara katkı sağlamak halinde belirlenmiştir. Kelam konusu protokol kapsamında 2017 yılından itibaren muhtaçlık görülen durumlarda, kamu bankaları aracılığıyla döviz süreçleri yapılmaya başlanmıştır. Bu sayede sistemde sıhhatsiz fiyat oluşumlarının engellenmesi ile döviz piyasalarındaki arz-talep istikrarı ve likiditenin tesis edilmesine katkıda bulunulmuştur.
Bu döviz satışlarının nasıl bir yolla yapıldığı konusunda daha fazla ayrıntı verebilir misiniz? Zira “Kime satıldı?” diye soranlar oldu.
Piyasanın işleyişini çok düzgün bilmelerine karşın, kimi uzmanların “Kime satıldı“ diye konuşmalar yaptığını görüyoruz.
Söz konusu döviz süreçleri, süreç platformları üzerinden o günkü piyasa şartları ve piyasa fiyatları çerçevesinde gerçekleştirilmiştir. Alıcı ve satıcı tarafın süreç gerçekleşene kadar bilinemediği otomatik süreç platformlarında, direkt bir karşı taraf belirlenmeksizin mevcut piyasa kotasyonları üzerinden süreçler yapılmıştır. Münasebetiyle rastgele bir kısma, banka yahut firmaya ayrıcalıklı döviz süreci gerçekleştirilmesi kelam konusu değildir. Otomatik süreç platformlarında gerçekleşen bu süreçlerin karşı tarafları yurt içi ve yurt dışı piyasa yapan bankalardır. Anılan süreç platformlarında piyasa dinamiklerinden bağımsız olarak, piyasa dışı fiyatlardan muhakkak taraflar seçilerek süreç yapılması teknik olarak mümkün değildir. Bu nedenle yalnızca Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası değil, dünyanın hiçbir yerinde bu tıp karşı taraf detayları açıklanamaz.
Peki karşılığında aldığınız Türk lirası ne oldu?
Bilindiği üzere döviz süreçleri çift taraflı süreçlerdir. Döviz verilirken Türk lirası alınır ya da tam aksisi gerçekleşir. Kelam konusu döviz satım süreçleri ile piyasadan Türk lirası likidite çekilmesi nedeniyle bankaların TCMB’den fonlama yaptığı meblağlar birebir ölçüde artış göstermiştir. Bu açıdan döviz satım süreçlerinin valör tarihi ile tıpkı gün olacak halde, kelam konusu Türk lirası fiyatı piyasadan çekilmiştir. Bu süreçler sonucu piyasadan çekilen Türk lirası likidite, TCMB tarafından açık piyasa süreçleri ve swap süreçleri yoluyla piyasaya fonlama olarak sağlanmıştır. Hasebiyle Merkez Bankasından çıkan ve dolaylı olarak bankacılık sisteminde yabancı para mevduata dönüşen dövizin büyük bir kısmı tekrar swap süreçleri yoluyla Merkez Bankası bilançosuna geri dönmüştür. Bilanço varlık yükümlülük denkliği açısından bakıldığında ortada kaybolmuş bir varlıktan bahsetmek mümkün değildir.
Bir kere daha vurgulamak isterim ki data paylaşımı konusunda, TCMB misyon ve sorumluluk alanlarındaki bilgi ve bilgileri memleketler arası standartlar dahilinde son derece şeffaf bir halde kamuoyuyla paylaşmaktadır. Bu kapsamda günlük analitik bilanço açıklanmakta olup, TCMB rezerv düzeyinin gelişimine ait piyasa iştirakçilerine ayrıntılı formda datalar duyurulmaktadır.
Buna karşın son periyotta kamuoyunda TCMB rezervlerine yönelik Bankamız prestijini sarsıcı, yerli ve memleketler arası yatırımcılar üzerinde itimat kaybına ve risk primlerinde artışa yol açabilecek açıklamalar yapılmaktadır. TCMB olarak hakkımızda çıkan yanlış ve aldatıcı haber ve telaffuzlar konusunda yasal haklarımızı gizli tutmaktayız.
AA