Yani “Brezilya’nın ya da Amazonların Trump’ı” benzetmesi doğruymuş meğerse. Ben Trump’ı andırdığını düşünürdüm en fazla fakat “benziyor” diyenler haklı çıktı. Eski Brezilya Devlet Lideri Jair Bolsonaro sahiden “ülkesinin Trump’ı”. Başkanlık seçiminde yenilgiyi kabul etmeyen eski ABD Lideri Donald Trump’ın taraftarlarını Kongre binasını (Capitol) basmaya yolladığı üzere Bolsonaro da destekçilerini Brezilya parlamentosu ile Yüksek Mahkeme’yi basmaları için kışkırttı. Lula’nın misyonu resmen devralmasının üzerinden şimdi bir hafta geçmişken üstelik.
Bu “sıradan destekçi öfkesi” denecek kadar kolay bir gelişme değil. Brezilya’nın solcu Devlet Lideri Luiz İnacio Lula de Silva’nın dediği üzere “neofaşist” bir ayaklanma teşebbüsü. Lula, Bolsonaro’yu kastederek “Bu soykırımcı, Miami’den toplumsal medya aracılığıyla bunu teşvik ediyor. Herkes eski liderin bunu teşvik eden çeşitli konuşmaları olduğunu biliyor” diye ekledi. Gerçek natürel.
Din yeniden gündemde
Brezilya bayrağının renkleri olan sarı yeşil kıyafetlere bürünmüş çok sağcı Bolsonaro destekçileri güvenlik barikatlarını aşarak çatılara tırmandı, camları kırdı, resmi binalara saldırdı.
Bu kadar delirmelerinin nedeni seçimin hileli olduğunu söyledikleri ikinci çeşidinin Yüksek Mahkeme tarafından iptal edilmemesi. Bu münasebete bunlardan diğer inanan da yok bu ortada. Lakin buna karşın herkesin yanlışsız olmadığını bildiği bir iddiayı dillendirip sapıtmalarının nedeni solcu Lider Lula’nın Brezilya’da dini özgürlükleri azaltacağına inanmaları.
Bolsonaro’yu bu nedenle dinlerinin “kurtarıcısı” olarak görüyorlar. Evvelki başkanlıklarında tüm gayreti yoksullukla çaba olan Lula’nın dini özgürlüklere yönelik en küçük bir tehdidi olmamışken Bolsonaro’nun tosunlarının bu palavraya sarılmaları tüm sağcıların ortak hastalığı. Ellerindeki en yeterli silah din zira. İkinci münasebetleri de Lula’yı “Brezilya için komünist bir tehdit” sanmaları. “Din elden gidiyor ile komünistler geliyor”dan öbür gereçleri yok bu sağcıların. Her yerde birebirler.
Eylem alanları tesadüf değil
Bolsonaro destekçisi çok sağcıların çeşitli kentlerde yollara barikatlar kurup, Lula yanlılarına saldırmaları ordu tarafından yüzüstü bırakıldıklarına inanmalarından kaynaklanıyor söylenenlere nazaran. Bu nedenle “meseleyi” kendi ellerine almaya karar vermişler. Lakin ordudan yeniden de umut kesmiş değiller. BBC’ye nazaran protestocuların başkentte toplandığı ordu karargahı, Kongre, Yüksek Mahkeme, Başkanlık Sarayı’nın bulunduğu Üç Güç Meydanı’na sekiz kilometre uzaklıkta. Bu alanın seçilmesi tesadüf değil.
Trump üzere konuştu
Bakın benzerlik inanılmaz hakikaten de. Taraftarlarını Kongre binasına yolladıktan bir mühlet sonra “tepkide haklılar fakat protestocular artık meskene dönmeli” diyen Trump üzere Bolsonaro da meclis baskının akabinde “barışçıl şovlar demokrasinin bir kesimi lakin kamu binalarını işgal etmek, ziyan vermek çizgiyi aşmaktır. Buna artık son verilmeli” dedi. Cümleleri bile Trump’tan kopya Bolsonaro’nun. Sağın lisanı ortaktır, coğrafya fark etmez.
Ordu tam manasıyla takviye vermese de protestoları bastırma konusunda pek istekli görünmüyor. Başkanlık Sarayı’nda çok sayıda asker muhafaza vazifesi için orada fakat varlıkları binanın tahrip edilmesini önlemedi. Bolsonaro destekçileri Brezilya’daki askeri üslerin dışında toplanmaya başlamıştı. Lula’nın misyona dönmesini engellemek için askeri müdahale davetinde da bulunmuşlardı. Orduyu misyona çağırma ısrarında göstericilerin haklılık hissesi var. Zira ordu aslında Bolsonaro’yu destekliyor. Ülkenin uzun bir cunta idaresi geçmişi var. Ordu “durumdan görev çıkarıp” idareye el koyabilir inancı da yaygın.
Ordunun durumu
Ancak ordu bunu yapar mı? Mümkün fakat memleketler arası ortam buna pek uygun değil. Amazonları ranta açarak ABD’li firmaları şad eden Bolsonaro ABD’de monopollerin işine gelir elbette fakat bölgenin en büyük iktisadı olan Brezilya dışa açık, milletlerarası sermaye için de çok büyük bir pazar. Lula devrinde de bu değişecek değil. Brezilya demokrasisi bu haliyle ABD ya da öteki batılı güçler için bir tehdit değil. Hasebiyle “ortadan kaldırılması gereken” bir demokrasi yok ülkede. Lula’nın populist solcu bir önder olduğunu, sistemi değiştirmeye hem niyeti hem de gücü olmadığını belirtelim. Halk yanlısı bir siyaset uygulayacaktır ancak üçüncü kere seçilmesinde ülke sermayesinin önde gelenlerinin yanısıra ülkenin en tesirli sağ partilerinden biriyle işbirliği yapması bu siyasetlerinde ne kadar ileri gidebileceği konusunda bir fkir verebilir.
Halkçılık artık büyük sermaye için tehlikeli olmaktan çıktı. Tersine toplumsal itirazları engelleyen bir tarafı olduğu için büyük monopollerin dayanağını bile aldığı oluyor vakit zaman.
Lula’ya verilen takviyede sermayenin de olduğu unutulmamalı. Lula’nın önünde bir pürüz yok.
Ordu fikir değiştirirse o öbür.
