Pandemi periyodunda meskende kalmak zorunda kalan gençlerde teknoloji bağımlılığı daha da arttı. Teknoloji bağımlılığını pahalandıran Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Çocuk ve Ergen Ruh Sıhhati ve Hastalıkları Anabilim Kolu Lideri Prof. Dr. Burak Doğangün, karşılaştığı çarpıcı örnekleri anlattı.
Hürriyet’te yer alan habere nazaran Doğangün, “Yeni gelişmeler ve teknolojinin insanoğluna çok büyük katkısı var. Fakat her şeyin dozu değerli. Burada biraz doz kaçtı üzere görünüyor. Z jenerasyonu dediğimiz çocuklar teknolojiye doğdular. Yani adeta ekrana doğdular. Onların o muhtaçlıklarını biz yetişkinlerin anlayabilmesi ve ortak lisan oluşturabilmemiz değerli. Lakin çocukların ben bundan keyif alıyorum dedikleri her şey onların yararlarına olmuyor. Çocuklarımızı ekranın karşısında denetimsiz halde bırakırsak ilerisi için ziyanlı durumlar doğacaktır.”
‘Madde bağımlılığı gibi’
Doğangün, “Çok fazla ekran karşısında kalan çocukların bir devir sonra unsur bağımlılığı üzere bir bağımlılık geliştirdiğini ve o ekran, oyun olmadan olağan hayata, toplumsal bağlantıya dönemediğini görüyoruz. Ekranla ve oyunlarla olan bu ikili bağlantı ya da sanal dünyadaki etkileşim, bir periyot sonra günlük hayatta hem alakaları hem sorumlulukları önemli aksatıyor. Bu açıdan bakacak olursak o ekranın getirdiği yükün hem fizikî manada yani radyoaktiviteye maruz kalma hem de ruhsal ve toplumsal etkileşim açısından olumsuz tesirleri olabileceğini düşünüyorum.”
‘Terapi bile ekrandan’
Bağımlılık kriterlerinin değiştiğini söyleyen Doğangün, “Daha evvel günde 4-8 saat ekran karşısında kalmayı kriter olarak koyuyorduk bugün ise durum çok farklı. Artık eğitim, ikili görüşmeler hatta bizim psikiyatrik terapilerimiz bile ekran karşısından sağlanıyor. Günde aslında neredeyse 6 saat okul sebebiyle ekran karşısında kalıyor çocuklar. Bu manada sayılar aldatıcı olur. O ekran mühleti artık çok daha arttı.”
‘Sizi duymuyorlar’
“Bağımlılığın tek kriteri mühlet değil. Birden fazla vakit anne baba çağırıyor fakat çocuklar duymuyor. Biraz, birazdan diyerek 3-5 dakika saatleri bulabiliyor. O an vakit algısıyla ilgili bir bozulma oluyor çocukta. Öfkeleniyor ve ‘Daha az önce tamam dedim ya’ diyor. Lakin ortadan 3 saat geçmiş farkında değil. Tuvalete gitmeyen çocuk var. Odasında adeta bir bebek üzere tuvaletini beze yapmak isteyen ergen var. 5 dakika bile ekrandan kopmamak için bu türlü isteklerle gelen çocuklar var.
Zaten yemeklerini odalarına istiyorlar artık. Mümkünse aperatif besinler yiyorlar. Acıktığını, susadığını fark etmiyor. Uyku uyumayan çocuklar var. Tatil periyodunda 5 gün hiç uyumayan 9’uncu sınıf ergen var. Natürel herkes bu türlü olacak diye bir şey yok lakin ben o patolojiyi gördüğüm için söylüyorum. Sonuçta iş bu düzeye kadar gelebiliyor.”
‘Kaygı bozukluğu çıktı’
Doğangün, “Gençlerde, ergenlerde kendine ziyan verme davranışlarını çok fazla görüyorum. Dert bozuklukları ve depresif belirtiler arttı. Kimisinin paklık takıntıları arttı lakin kiminin çok daha farklı alanlarda yansıyan korkuları oluşmaya başladı. Gelecek tasaları, hayatı anlamsız bulma üzere depresif özellikler. Bilhassa uyku bozuklukları. Bunlar da birbirini tetikleyen faktörler. Daha az uyku geliyor bu da sizi sonraki gün daha mutsuz ediyor. Esasen konutta kapalı kaldım diye düşünen kişi derse girmiyor, toplumsal kontak kurmuyor. Telefona yahut oyuna gömülüyor. Ruhsal işlevleri etkilendi.”
Peki ne yapacağız?
Bu duruma karşı ne yapacağız? sorusuna yanıt veren Doğangün, “Yerine öbür bir şey koyacağız. Unsur bağımlılığında biz bu türlü yaparız. O hususun yerine benzeri fonksiyonu olan öteki bir şey koyacağız. Ben ekransız periyodu kesinlikle öneriyorum. Beyin ekran karşısında çok uyarılıyor. Ağır bir yüksek tansiyon çizgisinin altında piknik yapmak üzere. Orada elektrik çarpmıyor sizi lakin birkaç saat sonra önemli baş ağrısı olabiliyor. Mümkünse ailenin ortak bir ekransız saatini oluşturmak gerek.
O saatte ne yapıldığı da çok değerli değil. Babanın, annenin hayat öyküsünü anlatması, o çocuğun yaşadığı bir şeyi anlatması üzere aktiviteler yapılabilir. Çok fazla dışarı çıkamadığımız için konutta bedensel aktiviteler yapmalıyız. Bunlar çok kolay üzere görünse de bedende endorfini arttırdığı için memnunluk, keyif verici aktiviteler.”