Bir yılı aşkın müddettir tüm dünyayı etkileyen koronavirüs (Covid-19) için çeşitli ülkeler tarafından geliştirilen aşılar büyük umut oldu. Geliştirilen aşılar virüsün bulaşmasını önlemiyor, hastalığın hafif atlatılmasını sağlıyor. Ancak virüsün girdiği burundan ya da ağızdan uygulanan sprey aşının bulaşı engellemesi bekleniyor.
Sprey yani “nazal” aşıların sağlayacağı avantajlar
Hürriyet gazetesinden Meltem Özgenç’in haberine nazaran, Ankara Üniversitesi Enfeksiyon Hastalıkları Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. İsmail Balık sprey, yani ‘nazal’ aşıların sağlayacağı avantajları şöyle anlattı:
“Solunum yolu virüsleri, burun ve ağız mukozası yoluyla bedene girerler ve bağışıklık sistemimiz bu virüslerle çabayı birinci giriş noktası olan burnumuzdaki fizikî bariyerlerler, yani silyalar (kılsı yapı), ikinci olarak lokal bağışıklık faktörleriyle sürdürürler. İşte sprey aşı burada devreye girecek.
“Virüsün diğerine bulaşmasını engelliyor”
Bu aşı burundan, yani virüsün doğal yoldan girdiği yerden verildiğinde, bağışıklık sistemi lokal antikorları oluşturuyor. Bu lokal antikorlar virüs ile karşılaştığımızda daha burun ve ağız evresindeyken virüsün bedene yayılmasını engelliyorlar. Bu nedenle sprey (nazal) aşılar, şu andaki aşıların yapamadığını da yapıyor. Yani virüsün bulaştırılmasını da engelliyor.
“Vücudun içinde yayılmasını engelliyorlar”
Şu anki aşılar kas yoluyla verildiği için yalnızca genel antikor oluşturuyor. Genel antikor oluşturduğu için de virüsün bedene alınması tam engellenemiyor. Virüs girdiğinde bu aşılarla hastalık ve ağır hastalık yapması engelleniyor. Bedenin içinde yayılmasını engelliyorlar. Fakat kişinin burnunda ve boğazında virüs bulunduğundan bu şahıslar virüsü diğerine bulaştırabiliyorlar.
“Teorik olarak başarılı”
Bu nedenle sprey aşılar teorik olarak salgını önlemede çok daha yüksek muvaffakiyet beklenen bir aşı çeşididir. Alışılmış ki faz çalışmalarının sonunda ne kadar tesirli olacağı görülecek, zira bu teorik olarak bu türlü. Az sayıda da olsa sprey aşı denemeleri var. Lakin sprey aşı başarılı olursa salgını sonlandırmada en tesirli olacak aşı tipidir.
“Her yaş kümesine uygun”
Aşıların kimlere uygulanacağı ile ilgili mevzu klinik araştırmalarla belirlenir. Teorik olarak sprey aşı her yaş kümesine kullanılabilir. Burundan püskürtme metodu ile yapılabilir.
“Herkes kendine yapabilir”
Kişi kendine de uygulayabilir. Klinik çalışmalar sırasında görülecektir. Buruna mı, boğazın ardına mı püskürtülecek yoksa ikisine birden mi, bu çalışmalar sonucunda ortaya çıkacak.”
Taşıması, saklaması kolay
Sprey aşının uygulama için kolay bir aparatta olması bekleniyor. Taşıma ve saklama şartlarının da öbür aşılara nazaran çok daha kolay olacağı kestirim ediliyor.
Türkiye’de de çalışması var
Prof. Dr. Balık, sprey aşı çalışmasının Türkiye’de yapılmaya başlandığını söyledi: “Türkiye’de çok sayıda farklı tipte aşı çalışması var. Sprey aşı da bunlardan biri. Aşı tipleriyle ilgili dünyada yapılan denemelerin tümü Türkiye’de de yapılıyor. Aşı tiplerinin çeşitliliği açısından en fazla çalışmanın yapıldığı ülkelerden biriyiz. Ancak maalesef hala üretime geçecek etapta olan, faz çalışmaları bitmiş olan aşımız yok. Üretim maksadına en yakın aşı Kayseri’de başlatılan inaktif aşı. Sonbaharda üretime geçebilecek durumda olacağını düşünüyorum.”