Ülkemizde birinci koronavirüs hadisesinin görüldüğü 11 Mart’ın üzerinden bir yıl geçti. Sancaktepe Şehit Prof. Dr. İlhan Varank Eğitim ve Araştırma, Çekmeköy Devlet ve Feriha Öz Acil Durum Hastanelerinin Başhekimi Prof. Dr. Nurettin Yiyit, “Bir yıldır pandemiyi canlı yayın üzere yaşıyoruz” dedi. Prof. Dr. Yiyit, “Eskiden 65 yaş ve üzeri riskli kümesi yatırırdık. Şimdilerde 40-60 yaş ortasına düştü yaş ortalaması. Aşı, 65 yaş üstü kesimde işe yarıyor diyebiliriz. Lakin yataklarımızın büsbütün dolmaması için korunmaya ve kurallara dikkat etmek zorundayız” dedi.
“Artık40-60 ortasını yatırıyoruz”
“Eskiden daha çok 65 yaş ve üzeri riskli kümesi daha çok hastaneye yatırıyorduk. Son vakitlerde 40-60 yaş ortasını daha çok görüyoruz. Demek ki aşılanan risk kümesinde aşının yararı oluyor. Lakin hastanelerimiz yine dolmadan, vatandaşlarımızın kurallara daha çok dikkat etmesi, aşı sırası gelenlerin de hiç vakit kaybetmeden aşısını olması şart” diyen Prof. Dr. Yiyit, Türkiye’de ikinci doz aşısını olup iki haftalık süreyi geçiren yaklaşık 1.5 milyon bireyden yalnızca 300’e yakınında PCR olumluluğu tespit edildiğini belirterek, “Bunlardan da yalnızca 12 adedinde hastaneye yatış oldu. Hastaneye yatanların birden fazla müşahede hedefli yatırılmış. Yaygın aşılamaya geçildikten sonra alandaki gözlemsel sonuç olsa da Faz 3 sonuçlarıyla bu tecrübeyi birleştirdiğimizde aşının işe yaradığını söyleyebiliriz. O nedenle herkes aşı sırası gelir gelmez yaptırmalı” dedi.
“Artık virüsü daha düzgün tanıyoruz”
Sağlık çalışanları açısından epey ağır geçen bu bir yıllık süreci “pandemi canlı yayını” olarak kıymetlendiren Prof. Dr. Yiyit, “İlk başta tek kaygımız virüsten korunabilmek ve hastalarımızın tedavisini organize edebilmekti. Kâfi yatak kapasitesini de daima hazır halde tutma derdimiz yüksekti. Hatta hatırlarsanız birinci haftalarda çoğunlukla ağır bakım muhtaçlığı oluşacağı kanısıyla bilhassa ağır bakım ve ventilatör muhtaçlığına yüklenen bir sistem kelam konusuydu. Lakin vakit içerisinde öğrendik ki hastaları mümkün olduğunca ağır bakıma vermeden olağan serviste tutarak, hatta hiç hastaneye bile gelme muhtaçlığı doğmadan tedavi edebilir bir pozisyona getirmek gerekiyor. Bunu da büyük ölçüde başardık. Artık bu virüsün teneffüs yolu enfeksiyonu değil, romatizmal bir sistemik hastalık üzere bir tabloya neden olduğunu, tedavisinin de bu formda yürütülmesi gerektiğini öğrendik. Burada da steroidin (kortizon), kan sulandırıcıların değerini fark ettik” diye konuştu.
“Sağlık çalışanları ailelerinden farklı kaldı”
İlk günlerde hami tulumlar içerisinde saatlerce çalışmak zorunda kalan sıhhat çalışanlarının artık ne kadar korunması gerektiğini de daha güzel bildiğine vurgu yapan Prof. Dr. Yiyit, “İlk başta çok daha fazla huzursuz olduğumuz için tahminen biraz abartılı korunduk fakat artık dozunda korunmayı öğrendik. Ne vakit tulum giyeceğimizi, siperlik kullanacağımızı, N95 ya da başka maskeleri kullanacağımızı artık daha düzgün biliyoruz. Şu an biz biliyoruz ki damlacık yoluyla bulaşan bir enfeksiyon bu ve bunu engelleyecek formda gerekli yerde maske, gerekli yerde N95, çok daha riskli durumlardaysa siperlik ve tulum üzere ek muhafaza ekipmanları kullanmaya başladık. Sıhhat çalışanları birinci aylarda sevdiklerinden günlerce haftalarca farklı kaldılar. Virüs yükünü bir formda ailelerine taşımak istemediler. Lakin artık bir yıllık deneyim ve bunun getirdiği bilgi birikimi ile itimat var. Kendilerini nasıl koruyabileceklerini çok daha güzel biliyorlar ve sevdiklerinin yanına giderken hangi önlemlerin kâfi olduğunu da artık öğrendiler. Yani birinci devirden farklı artık biraz daha denetimli olağanlaşmış bir halde ailelerimize, olağan hayatlarımıza döndük” dedi.
“4 saatte test sonucu verir durumdayız”
Prof. Dr. Yiyit, kelamlarını şöyle sürdürdü: “Ülkemizin çabucak her hastanesinde görüntüleme metotları çok yaygındı ve birinci dalgada hakikat teşhis için tomografinin gücü daima kullanıldı. PCR’da şöyle bir pürüzümüz vardı, testler bazen bir gün sonra, hatta birinci başlarda çok yoğunluk nedeniyle 2-3 gün sonra çıkıyordu. Bugün artık tıpkı gün PCR sonuçlarını veriyoruz. Hatta 4 saatte sonuçlanabiliyor ve azamî 7 saatte gelen herkesin test sonucunu vermiş oluyoruz. Pandemi başladıktan sonra yalnızca İstanbul’da yeni açılan 7-8 hastane devreye girdi. 3 bin civarında ağır bakım yatağı eklendi sisteme. İki tane pandemi hastanemiz sadece bu iş için özel olarak 45 günde yapıldı ve salgının büyük bir yükünü bu merkezlerde yönettik. Burada hem fizikî çıkarımız oldu, hem de bu hastanelerdeki odaların izole tek kişilik ve negatif basınçlı, hepafiltreli odalar olması, sıhhat çalışanlarının elini daha da güçlendirdi, güvenliğini artırdı”
“13 bin hastayı yatırdık”
Prof. Dr. Yiyit, “Ölüm oranlarımız yüzde 1’lerin de altındaydı. Fiziki kurallarımız da buna imkan tanıdı. Lakin artık sıhhat çalışanlarımız bu işte epey otorite haline de geldi. Kısaca, birinci baştaki o çok ‘korunma’ ve tedavi bazlı halimiz, bugünlerde artık bağışıklama ve bu işi hastane öncesinde, yani hastalanmadan çözme formuna yöneldi” dedi. İnaktif virüs aşısı ile aşılama oranları bakımından ülke olarak dünyada birinci sıralamalara girmeyi başardığımızı da söyleyen Prof. Dr. Yiyit, şu tabirleri kullandı: “Bugün itibariyle 10 milyonun üzerinde insan aşılandı ve bunların 2,5 milyonu da ikinci dozlarını oldu. Yalnızca bizim hastanemizde, 12 binin üzerinde şahsa aşı yaptık. Gördüğümüz kadarıyla önemli bir yan tesirle de karşılaşmadık. Bu aşının faz çalışmasının sonuçları da hastaneye yatış ve vefatı yüzde 100, hastalıktan korunmayı da yüzde 83,5 oranında sağladığını gösteriyor. Bizim alandaki müşahedemiz de aslında buna çok paralel ilerliyor. Kendi çalışanlarımız olan 2 bin 500 sıhhat çalışanının ikinci doz aşılarının üzerinden geçen mühlet 3-4 haftaya yanlışsız gidiyor. PCR müspetlik sağlanan kimse yok şu ana kadar. Bu küçük kümede, düzgün bir müşahede.”
“Hiçbir vakit 2021, 2022 üzere olmayacak”
Türkiye’de yaklaşık 1.5 milyon kişinin ikinci doz aşısının üzerinden iki hafta geçtiğinin altını çizen Prof. Dr. Nurettin Yiyit, “Tüm bunları üst üste koyduğumuzda aslında iki dozunu olup kollayıcı antikorların oluştuğunu düşündüğümüz süreyi geçirmiş şahıslarda, PCR olumluluk oranı 10 binde 2 üzere çok küçük bir kıymete denk geliyor. Bunlar natürel ki saha müşahedelerimiz. Faz çalışmasının bilimsel bilgileri ile karşılaştırdığımızda elimizdeki aşının yeterli koruyuculuk sağladığı manasını çıkarabiliriz” dedi. Pandemi hastanelerinin en ağır olduğu periyotlarda yataklarının tamamının dolu durumdayken şu an üçte bir doluluk oranına sahip olduklarını anlatan Prof. Dr. Yiyit uyardı: “Ancak tedricen bir artış gözlemliyoruz. Bir gün bu yatakların büsbütün dolu olup olmayacağı, vatandaşlarımızın davranış formuna de bağlı. Şayet kurallara riayet etmezsek, bu yatakların hepsi çok yakın bir vakitte yine dolacak. Hatta şu an olağan işlevini gören başka hastanelerimiz de tekrar pandemi hastanesine dönüştürülebilir. Bunun önüne geçmek vatandaşlarımızın elinde. Şu an bizim hastanemizdeki PCR testi olumluluk oranları yüzde 13-14 bandında ilerliyor. Elbette hiçbir vakit 2021, 2022 üzere olmayacak, görünen o. Hem deneyimimiz hem aşı hem de ilaç çalışmalarındaki inşallah beklediğimiz uygun sonuçları düşünürsek o daima bahsettiğimiz tünelin sonundaki ışığı yüzümüzde daha erken hissetmeyi bekliyoruz.”