Türkiye’de Merkez Bankası’nın bağımsız karar almasıyla ilgili son yıllarda artan tartışmaların hatırlatıldığı tahlilde, Ağbal periyodunun “önceki periyotlardan farklı olmasının umulduğu” ve TCMB’nin temel prensiplerine dönülmesinin savunulduğu belirtildi.
BBC Türkçe’nin haberine nazaran, Ağbal’ın Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a yakınlığının, Merkez Bankası’na siyaset karşısında izafi olarak bağımsızlık alanı sağlayabileceği söz edilen yazıda, Ağbal’a yakın isimlerin de bu tarafta açıklamalarına yer verildi.
Maliye Bakanlığı görevindeyken Ağbal ile çalışan bir üst seviye yetkili, Reuters’a yaptığı açıklamada, “Ağbal neyin gerçek olduğunu düşünüyorsa onu yapar. Erdoğan’ın güzeline gitmeyecek bir adım atılması gerekiyorsa, Saray’a gidip bunu söyleyecek ve münasebetlerini anlatacaktır” dedi.
53 yaşındaki Ağbal, Ahmet Davutoğlu’nun kurduğu 64. ve Binali Yıldırım’ın oluşturduğu 65. hükümetler periyodunda, yani Kasım 2015 ile Temmuz 2018 tarihleri ortasında Maliye Bakanı olarak vazife yaptı.
‘Mevzuata bağlı kalır’
AKP devrinde Maliye Bakanlığı’ndan evvel bakan danışmanlığı, Bütçe ve Mali Denetim Genel Müdürlüğü ve son olarak da müsteşarlık vazifesini yürüten Ağbal, AKP’nin iktisat idaresinde çeşitli vazifeler aldı.
Ağbal’ın yaklaşık 30 yıl evvel mesleğine müfettişlik alanında başlamış olmasına dikkat çekilen tahlilde, mevzuata bağlı kalma tarafındaki yaklaşımının bu şiddetli vazifede avantaj olabileceği kaydedildi.
Analizde Ağbal’ın enflasyon gayesine ulaşmakta kararlı olduğu vurgulanırken, Merkez Bankası’nın maddelerle belirlenmiş temel maksadı olan “fiyat istikrarını sağlamak” konusuna odaklanacağı tabir edildi.
Ağbal misyona geldikten çabucak sonraki açıklamalarında da fiyat istikrarı maksadı için bütün araçları kullanmaya kararlı olduklarını söylemişti.
Eldeki erken dataların, fiyat istikrarına odaklı temel para siyaseti yaklaşımının işe yaradığına dair sonuçlar sunduğu da kaydedildi.
Ağbal öncesi ve sonrası
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, uzun vakittir yüksek faizin enflasyonun yükselmesine neden olduğunu ve büyümeyi olumsuz etkileyeceğini düşünüyor. Erdoğan hususla ilgili yaptığı konuşmalarda, “Yüksek faize yatırımcımızı ezdirmememiz lazım” sözlerini kullanıyor.
Birçok ekonomiste nazaran ise yapılması gereken “Günü kurtaracak kısa vadeli çözümler” yerine fiyat istikrarı üzere uzun vadeli tahlillere odaklanmak ve enflasyon beklentilerini kalıcı olarak düşürmek. Bunun için de faiz artışlarının enflasyonu düşürmek için kullanılan bir siyaset atağı olduğuna hükümetin ikna olması gerekiyor.
Erdoğan’ın “düşük faizi” kırmızı çizgi haline getirmesi nedeniyle, Ağbal’dan evvel Merkez Bankası’nın aldığı faiz kararları 18 aylık Murat Uysal idaresinde de yakından takip edildi.
Uysal’dan evvelki lider Murat Çetinkaya da, Erdoğan tarafından “faizleri yüksek tuttuğu” gerekçesiyle birçok kere eleştirilmişti ve müddeti dolmadan vazifeden alınmıştı.
Bu yaklaşımın akabinde TL süratle kıymet kaybetti ve enflasyon çift hanelere yükseldi. TCMB rezervlerinin de erimesiyle Erdoğan, gerektiğinde faiz artırımı yapacağı öngörülmesine karşın Ağbal’ı atamaktan geri durmadı.
Naci Ağbal vazifeye gelmeden evvel dolar/TL kuru 8,5’i aşmış, son 4 senede TL dolar karşısında yüzde 60 bedel kaybederek açık orta en makus performans gösteren gelişmekte olan para ünitesi olmuştu.
Ağbal siyaset faizini yüzde 10.25’ten yüzde 17’ye yükseltirken, TL’nin de benzeri para ünitelerinden müspet istikamette ayrışmasını sağladı. Bu periyotta TL dolar karşısında yüzde 21 bedel kazandı. Ek olarak TL yılbaşından beri yüzde 7 bedel yararı ile benzeri para ünitelerinden ayrıştı.
Ağbal ile geçmişte çalışan bir öbür yetkili de Reuters’a yaptığı açıklamada, “Atılması gereken ve siyasetçilerin güzeline gitmeyecek adımlar olabilir. Bu yetkiyi aldığını düşünüyorum” dedi.
Commerzbank analisti Tatha Ghose ise, “Önemli olan tek şey, Erdoğan’ın para siyaseti uzmanlarının işlerini yapmalarına ne kadar müsaade vereceği ve yüksek faizler konusunda sabrını ne kadar koruyacağı” yorumunu yaptı.
Enflasyon hedefleri
TCMB, uzun vakittir enflasyon amaçlarını tutturamaması yüzünden eleştiriliyordu.
Merkez Bankası’nın 2019 yılı için enflasyon amacı yüzde 5’ti; fakat yıl sonu enflasyonu yüzde 11,84 olarak gerçekleşti. TÜİK’e nazaran Ekim ayında enflasyon yüzde 11,89 oldu.
TCMB’nin eski lideri Murat Uysal, Ekim ayında düzenlenen yılın son enflasyon raporu sunumunda daha evvel yüzde 8,9 olarak açıklanan 2020 yıl sonu enflasyon beklentisini yüzde 12,1’e çektiklerini belirtmişti.
Naci Ağbal ise misyona geldikten sonraki birinci söyleşisinde Reuters’a, “Enflasyon görünümüne dair risklerin bertaraf edilmesi ve enflasyon beklentilerinin denetim altına alınması için güçlü bir nakdî sıkılaştırmaya gidilmesi ve bunun kalıcı fiyat istikrarı gayesi sağlanana kadar uzun erimli devam etmesinin zarurî olduğu açıktır” demişti.