Mahfi Eğilmez, şahsî web sitesinde kaleme aldığı ‘Rezervlere ne oldu?’ başlıklı yazısında Merkez Bankası’nın bâtın bir protokol imzaladığı Hazine’ye döviz sattığını, Hazine’nin de bu dövizi kamu bankaları aracılığıya piyasaya verdiğini belirtti.
Eğilmez bir tespitte daha bulunarak, “Rezervler, faizi indirerek enflasyonu düşürme teorisi uğruna kullanılmış.” dedi.
Yazı ise şöyle:
“2019 sonunda TCMB’nin swaplar hariç net rezervleri 18,4 milyar dolardı. 2020 sonu prestijiyle bu meblağ eksi 58,4 milyar, 9 Nisan 2021 prestijiyle da eksi 60,6 milyar dolardır. Demek ki TCMB’nin rezervi kalmadığı üzere emaneten kendisinde bulunan rezervleri tamamlaması için bugün prestijiyle 60,4 milyar dolar bulması gerekiyor. Son 15 ayda rezerv kaybı (artı 18,4 milyar dolardan eksi 60,6 milyar dolara inişle) 79 milyar dolar olmuş. 2020 yılsonunda eksi 58,4 milyar dolar olan rezervler 9 Nisan 2021’de eksi 60,6 milyar dolar olduğuna nazaran rezervlerdeki azalma 2021 yılında durmamış, artmaya devam etmiş görünüyor. Buna ek olarak TCMB Liderinin yaptığı açıklamadan iki kurum ortasında 2017 yılında yapılan (ve bu açıklamaya kadar kamuoyuna duyurulmamış olan) bir protokolle TCMB’nin Hazine’ye döviz sattığı, Hazine’nin de bu dövizleri kamu bankaları aracılığıyla kurun yükselmesini önlemek emeliyle piyasaya verdiği ortaya çıkmış bulunuyor. Bunları da hesaba katınca kamuoyunda konuşulan 128 milyar dolarlık meblağa ulaşılıyor. Burada sorulması gereken soru TCMB’nin döviz idaresi konusundaki misyonunu Hazine’ye niye ve nasıl bıraktığı problemidir.
Rezerv niye tutulur ve nerede kullanılır?
Ülkeler iki nedenle rezerv meblağlar: (1) Rezervler ülkeye borç verenlere ödeme probleminin olmadığını gösterebilmek için tutulur. Borç verenler yahut yatırım yapanlar sorun çıkması halinde alacaklarını yahut yatırdıkları paraları alıp gidebileceklerini görmek isterler. Bunun için de rezervlerin yüksekliğini bir teminat olarak görürler. (2) Rezervler güç vakitlerde bir çeşit son kaynak olarak tutulur. 2020 yılında yaşanan Covid – 19 salgını her ülke açısından tartışmasız güç vakit olarak kabul edilebilecek bir durumdur. Bu türlü bir durumda rezervlerin kullanılması olağandır, zira belirttiğimiz üzere rezervler bu tıp olaylarda kullanılmak için tutulur. Burada sorulması gereken asıl soru rezervlerin nitekim bu güç vakitlerin olumsuz tesirini önlemek için kullanılıp kullanılmadığı sorusudur. Bugün tartışılan mevzular içinde en değerlisi budur, zira bu noktada işler karışıyor. Biliyoruz ki bu rezervlerin çok büyük bir kısmı ‘faiz sebep – enflasyon sonuçtur’ teorisini kanıtlamak üzere döviz kurunun yükselmesini önlemek gayesiyle kullanıldı. Pek çok yerli, yabancı kişi ve kurum gereksinimi olsun olmasın düşük faizle kredi alarak gidip düşük kurdan satılan bu dövizleri satın aldı.
Rezervlerin kullanılmasından olumlu sonuç alınıp alınmadığı
Rezervlerin kullanılmasından amaçlanan sonuçların alınıp alınmadığı yanıtlanması gereken bir öbür sorudur: (1) Rezervlerin kullanılması döviz kurlarının sabit kalmasını sağlayamadı. USD/TL kuru 6,80’den 8,50’ye kadar yükseldi (bu ortalarda kur 8,07 dolayında seyrediyor.) (2) Faizi artırmamak için başvurulan rezerv kullanımı faizlerin düşük tutulmasını da sağlayamadı. Tam aksine TCMB, siyaset faizini yüzde 8,25’den yüzde 19’a kadar yükseltmek zorunda kaldı. (3) Rezervlerin kullanılması piyasada büyük düşünceler içinde olan esnafın ve onların yanında fiyatla çalışan insanların işlerini ve fiyatlarını kaybetmesine de mani olamadı. (4) Türkiye’ye borç veren yabancılar TCMB’nin rezervlerini kaybettiğini görünce borç faizlerini arttırdılar, bunun sonucu olarak dış borçlanmanın maliyeti yükseldi.”