Safiye Ali, Google’ın hazırladığı doodle ile hatırlandı. Türkiye Cumhuriyeti’nin birinci bayan tıp tabibi, tıp eğitimi veren birinci bayan olarak bilinen Safiye Ali, tıpkı vakitte aktivist istikametiyle de hatırlanıyor.
Safiye Ali kimdir?
Safiye Ali, 1984’te İstanbul’da dünyaya geldi. Babası Sultan Abdülaziz ve II. Abdülhamit’in yaverlerinden Ali Kırat Paşa, annesi Şeyhülharem Hacı Emin Paşa’nın kızı Emine Hasene Hanım olan Safiye Ali, dört kız kardeşin en küçüğüdür. Osmanlı İmparatorluğu devrinde çeşitli hizmetleriyle tanınan bir ailenin çocuğu olan Safiye Ali’nin dedesi Hacı Emin Paşa, 17 yıl Mekke şeyhülislamlığı yapmıştır.
Eğitimini Amerikan Kız Koleji’nde gören Safiye Ali, kolej yıllarında tıp tabibi olmaya karar verdi. O devirde bayan hekim ihtiyacı olsa da Darülfünun Tıp Fakültesi bayan öğrenci kabul etmiyordu. Bu nedenlle I. Dünya Savaşı sürerken maddi zahmetlere karşın Almanya’ya gitti ve Würzburg Üniversitesi’nde tıp eğitimi aldı. Periyodun Maarif Nazırı Ahmet Şükrü Bey’in yardımıyla devlet bursu alan Safiye Ali, çok süratli bir biçimde Almanca öğrenerek çabucak derslere başladı. Amerikan Koleji mezunu olması sebebiyle zorluk çıkaran Bavyera Ulusal Eğitim Bakanlığı, imtihanda aldığı birincilik derecesi karşılığı Safiye Ali’ye “doktor namzeti” unvanını verdi. 1921 yılında “bebeklerde iç Pakimenenjit kanaması’ hakkındaki tezi ile diplomasını aldı.
İstanbul’a döndükten altı hafta sonra bayan ve çocuk hastalıkları ihtisası yapmak üzere tekrar Almanya’ya gitti. Burada Dr. Ferdinand Krekeler (sonradan aldığı ismi ile Ferdi Ali) ile evlendi. Haziran 1923’te Türkiye’nin birinci bayan hekimi olarak icazetnamesini aldı ve eşi ile birlikte Cağaloğlu’nda muayenehane açtı. Birinci vakitler tanınmadığı için muayenehanesine kimse gelmemiştir ve hatta bayan olduğu için düşük vizite fiyatı ödemek isteyenler bile olmuştur. İstanbul’da beş yıl doktorluk yaptı lakin karşılıksız olarak anne-çocuk sıhhatine yaptığı hizmetler klinik çalışmalarının önüne geçti. Bu periyotta ayrıyeten Amerikan Koleji bünyesinde açılan birinci kız tıp okulunda jinekoloji ve obstetrik dersleri vererek kızlara tıp eğitimi veren birinci bayan öğretim üyesi olarak tarihe geçti. Anne sütünden kesilen ve steril süt içme imkânından yoksun olan çocuklar için Fransız Kızılhaç’ı tarafından kurulup 1925’te Himaye-i Etfal Cemiyeti’ne bırakılan Süt Damlası Bakımevi’nin başına geçen Safiye Ali, istekli çalışmalarıyla bakımevine aktiflik kazandırmıştır. Süt Damlası’ndaki çalışmaları bayanları emzirmeye teşvik etme; yetersiz beslenen çocukların sağlıklı beslenebilmeleri gayeli eğitimler düzenlemeye odaklı idi. Safiye Ali ayrıyeten sütten kesilmiş 1 yaş sonrası hasta ve zayıf çocukların bakımı ile ilgilenmek üzere Hilal-i Ahmer Hanımlar Merkezi Küçük Çocuklar Muayenehanesi’ni kurdu. Londra, Viyana ve Bolonya’da düzenlenen kongrelerde Himaye-i Etfal Cemiyeti’ni temsil etti. Mesleğinin doruğunda iken Süt Damlası’ndan istifa etmek zorunda kaldı. Ocak 1928’de yalnızca muayenehane doktorluğu yapıyordu. Bu tarihte, İstanbul’da muayenehanesi olan doktorlar ortasındaki tek bayandı. Bu devirde toplum, bayan doktora o kadar yabancıydı ki Malul Gaziler Büyük Ticaret Salnamesinde ismi, “Safiye Ali Bey” olarak geçmektedir. Erken Cumhuriyet devrindeki bayan hareketinin içinde yer alan Safiye Ali’nin 1928’de Bolonya’da toplanan Beynelmilel Bayan Tabipler Konferansı’nda edindiği toplumsal ve bilimsel izlenimleri Servet-i Fünun’da yayımlanmıştır.
Safiye Ali, mesleksel çalışmalarının yanı sıra İstanbul’da başlayan feminist harekete katıldı ve Türk Bayanlar Birliği’nin Sıhhiye Komitesi başkanlığını üstlenerek fuhuşla çaba için çalıştı.
Kanser teşhisi konulması üzerine Türkiye’den ayrılarak Almanya’ya yerleşti. II. Dünya Savaşı yıllarında sıhhati el verdiği sürece mesleğini sürdürdü. 5 Temmuz 1952’de Dortmund’da hayatını kaybetti.