Uyuşturucu kullanımı, Dünya’da olduğu üzere Türkiye’de de pek çok açıdan sorun yaratan bir etken. Dünya çapında 500 milyardan dolardan fazla olduğu düşünülen uyuşturucu ticareti, her yıl binlerce kişinin vefatına neden oluyor. Son yıllarda Türkiye’de bilhassa hudutta yapılan operasyonlar sonucunda başta kokain olmak üzere çeşitli uyuşturucuların ele geçirilmesi, Türkiye’de uyuşturucu piyasasına ağır darbe vursa da, kullanımı resmi sayılara nazaran artıyor. Uzmanlara nazaran, husus bağımlılığının birincil ögesi, öncelikle dehşet, kasvet, ıstırap, yalnızlık üzere hislerin ve ömürde karşılaştığı zorlukların üstesinden gelememeyken, hukukçular maddelerin uyuşturucuya karşı gayrette yetersiz kaldığını belirtiyor.
İçişleri Bakanlığı’nın bilgilerine nazaran, uyuşturucu unsur kullanıma bağlı vefat sayılarında, 2005’ten 2017 yılına kadar artış sürerken, 2018’ten sonra sayılar azalmaya başlanıyor. Vefat sayıları, 2018’te bir evvelki yıla nazaran yüzde 30 azalırken, azalma 2020’ye kadar sürüyor. Geçtiğimiz yıl uyuşturucudan kaynaklı 275 kişinin vefat ettiği belirlenirken, sorumlu kurumlar, bu sayının 2021 yılında da düşmesini bekliyor.
Veriler, vefata neden olan eroin, kokain ve bonzai üzere pazarlar daraldığını ancak esrar üzere daha düşük bütçeli uyuşturucu unsurlara olan pazarın ve kullanımının yaygınlaştığını gösteriyor.
Türkiye’deki vefat sayılarında her ne kadar düşüş olsa da Avrupa Birliği’nin hazırladığı rapora nazaran Türkiye açısından çarpıcı öbür bir gerçek mevcut. 2012-2018 yılları ortasında kaydedilen vefat sayılarının yaş grafiklerinde, 30 yaş altında en fazla can kaybı yaşanan ülke Türkiye.
Fakat bilgiler, vefat sayılarındaki azalışın nedeninin husus kullanımının azalması olduğu gerçeğini göstermiyor. İçişleri Bakanlığı’nın bilgilerine nazaran, Türkiye’de uyuşturucu nedeniyle meydana gelen olay sayısında, nizamlı bir artış kelam konusu.
Veriler yalnızca Türkiye’yle de hudutlu değil. Avrupa’daki öbür ülkelerde de bilhassa başta eroin ve kokain olmak üzere uyuşturucu unsurlara olan ilgi artıyor. Kullanım yaşı ise her geçen yıl düşüyor.
İstanbul’da en çok kokain nerede tüketiliyor?
Uyuşturucuyu yalnızca zenginler mi kullanıyor?
Kürşat Ayvatoğlu’nun kokain içerken yayınlanan imajlarının akabinde toplumsal medyada tartışma konusu olan başka bir mevzu ise kokain, eroin üzere değerli uyuşturucu unsurları yalnızca zenginlerin tükettiğiydi. Kokainin gram fiyatına dair açık kaynaklı datalar epey az olsada, Türkiye’de gramının en az 500 Türk Lirası, İngiltere’de 40 Sterlin, Avrupa’daki araştırmalarda ise gramının 77 Euro olduğu biliniyor.
Bir evvelki araştırmadaya husus olan, kokain kullanımın en ağır olduğu bölgelerdeki ilçelerin sosyo ekonomik durumuna baktığımızda ise kokaini yalnızca zenginlerin kullanmadığı fikri güçleniyor. İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin hazırladığı datalara nazaran, İstanbul’daki ilçelerin sosyo ekonomik duruma nazaran puanlandırılması sonucu ilçelere puanlar verildi. İstanbul ortalaması yüz üzerinden 41,49 iken, en çok kokainin kullanıldığı ilçeler olan Başakşehir’in puanı 38,75; Arnavutköy 16,77; Avcılar ise ortalamanın biraz üstünde kalarak 43,75 olarak derecelendirildi.
Türkiye’de yaşayan vatandaşların gelir durumu ve kokainin tercih edilme oranı göz önünde bulundurulduğuna, kullanım oranının hayli düşük olduğu anlaşılıyor. Bu datayı, Emniyet Genel Müdürlüğü’nün kullanım istatistikleri de destekliyor. Ancak uyuşturucu unsur ticareti yapan şahısların, gelir durumlarının uygunluğuna nazaran unsur sattığı da atlanmaması gereken öteki bir ayrıntı.
Uyuşturucuya 15-24 yaş ortasında başlayanların oranı yüzde 71
Tüm bu datalarla birlikte Narkotik Dairesi Başkanlığı’nın birinci kere yayınladığı Tahlil Raporu’na nazaran ise uyuşturucu kullanan şahısların yüzde 54’ü çalışırken, yüzde 30,9’u rastgele bir işte çalışmıyor. Yeniden birebir rapordaki datalara nazaran ise uyuşturucu unsur kullanmaya başlama yaşı olarak 15-24 yaş ortası epey önemli bir orana sahip. Uyuşturucu kullanıcılarının yüzde 71,2’si, bu yaş ortasında uyuşturucuya başladığını belirtirken, yüzde 79,9’u 34 yaşının altında.
Yasalar unsur kullanımının önüne geçebiliyor mu?
Emniyet Genel Müdürlüğü’nün datalarına nazaran 2019 yılında toplam 148 bin 821 uyuşturucu unsur bahisli olay meydana geldi. Cürüm çeşitlerine ayrıldığı vakit ise 115 bin 823 olay, kullanma emelli uyuşturucu unsur satın almak olarak belirlendi. Avukat Baran Kaya, uyuşturucu kullanan bireylere, kontrollü özgürlük uygulamasının uygulandığını belirterek, ‘’Savcıların özel bir yetkisi var. Uyuşturucu kullanan kişi hakkında dava açılmadan, bireye bir yıllık kontrollü özgürlük uygulanıyor, şayet bir yıl içerisinde tıpkı hatası işlemezse ceza almıyor’’ diye konuştu.
Kaya, dağıtım, övme ve sağlayıcılık üzere bahislere verilen cezaların çok ağır olduğuna da dikkat çekerek, ‘‘Yüksek ceza bir cürmün işlenmesini engellemiyor’’ diye konuştu. Kaya, uyuşturucuya karşı yapılan operasyonların çok büyük boyutlara ulaşmadığını söylerken, yapılan operasyonların çoğunlukla birinci satıcıyla hudut kaldığını belirtti.
Yasaların, uyuşturucu kullanımını azaltmada tesirli olabilmesi için de sorularımızı yanıtlayan Kaya, ‘‘Ne kadar fazla ceza verilirse o kadar engellenir mantığından kurtulmamız gerekiyor. Yapılması gereken, satıcının bu işi yaparken olan motivasyonunu yok etmek. Çok karlı bir alan, bu yüzden risk alıyorlar. Bu nedenle bunun bölüm haline gelmesinin önüne geçilmeli’’ dedi.
Kürşat Ayvatoğlu’na verilen ceza kâfi miydi?
AKP Genel Merkezi’nde ofis elemanı olarak çalışan Kürşat Ayvatoğlu’na verilen cezanın da yerinde olduğunu düşünen Kaya, ‘‘Kullanıcılığın cezası zati yok, isimli önlem uygulanıyor. Sonradan gözaltına alınan şahıslar de o görüntüde yanında olan bireyler. Onlar ‘Bize uyuşturucuyu Kürşat getiriyordu’ diye söz veriyor. Tabir kanıt için kafidir lakin Ayvatoğlu da, bu bireylerin kendisine şantaj yaptığına dair kabahat duyurusunda bulunmuş. Ayvatoğlu, şikayetinde maddi bir hasımlık var diyor ve bu icra evraklarında kanıtlanıyor. Bu nedenle bireylerin verdiği tabir, gerçeği çarpıtabileceği için ispat olarak kullanılamaz’’ diye konuştu.
Bağımlılığın temel nedenleri
Narkotik Şube Müdürlüğü’nün uyuşturucu nedeniyle süreç yaptığı 15 bin şahsa yaptığı anketin 2019 bilgilerine nazaran uyuşturucu başlamadaki birinci neden yüzde 35,3 ile merak olurken, ikinci neden yüzde 18,5 ile arkadaş ısrarı olarak belirlendi. Datalarda dikkat çeken ayrıntı ise şahısların uyuşturucuya devam etme nedenleri. Şahısların, yüzde 40’ı, bir sıkıntıya karşı rahatlamak, meselelerini unutmak için uyuşturucu içtiğini belirtirken, yüzde 28’i his durumunu yükseltmek için husus kullandığını söyledi.