Uluslararası faaliyet gösteren üç insan hakları kuruluşu, Osman Kavala’nın hür bırakılması istikametindeki Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kararına uymayan Türkiye’ye karşı Avrupa Kurulu’nun harekete geçmesi daveti yaptı.
İnsan Hakları İzleme Örgütü, Memleketler arası Hukukçular Komitesi ve Türkiye İnsan Hakları Davalarına Takviye Projesinin (TLSP) Avrupa Kurulu’nun siyasi karar alma organı olan ve AİHM kararlarının uygulanmasını denetleyen Bakanlar Komitesine yaptığı müracaatta, “Türkiye’nin AİHM’in Kavala’nın hür bırakılması kararına bariz bir halde kayıtsız kalması, Bakanlar Komitesinin Türkiye’ye karşı ihlal süreci başlatmasını tetiklemelidir” tabirine yer verildi.
İnsan Hakları İzleme Örgütü kıdemli hukuk danışmanlarından Aisling Reidy, Bakanlar Komitesi’nin Mart ayında gerçekleştireceği toplantıya atıfla, “Komitenin, AİHM kararlarının bağlayıcı olduğunu ve uygulanmamasının ek tedbirler gerektirecek önemli bir ihlal manasına geldiğini Türkiye’ye karşı hiçbir kuşkuya yer bırakmayacak formda netleştirmesi büyük değer taşıyor” dedi.
Türkiye’nin üyeliği askıya alınabilir
Bakanlar Komitesi, AİHM kararlarına uymayan Avrupa Kurulu üyesi ülkelere karşı ihlal süreci başlatma yetkisine sahip. Bu yetki birinci olarak 2017 yılında, mahpustaki muhalif siyasetçi Ilgar Mammadov’un şartsız olarak hür bırakılması tarafındaki AİHM kararına direnen Azerbaycan’a karşı kullanılmıştı.
Avrupa İnsan Hakları Kontratının (AİHS) 46’ncı hususunun 4’üncü fıkrasına dayanan ihlal sürecinin başlatılabilmesi için Bakanlar Komitesi’nde üçte ikilik oy çoğunluğu gerekiyor. Süreç başlatıldığında karara uyumsuzluğun tespiti için belge tekrar AİHM’e gönderiliyor. AİHM’in bağlayıcı karara uyulmadığını teyit etmesi durumunda Bakanlar Komitesi kelam konusu ülkenin Avrupa Kurulundaki üyeliği ya da oy hakkının askıya alınması üzere ek tedbirlere karar verebiliyor.
Bakanlar Komitesi Mart’ta toplanıyor
Bakanlar Komitesi Kavala davasında AİHM kararının uygulanması için Türkiye’ye tekraren davette bulunmuş ve geçen yıl 3 Aralık’ta açıkladığı orta kararda AİHM kararı uyarınca Kavala’nın şartsız olarak özgür bırakılmasını talep etmişti. Lakin Türk mahkemeleri Aralık’tan bu yana Kavala’nın tutukluluğunu dört kere daha uzattı.
Komite, Kavala davasına ahenk durumunu 9-11 Mart tarihlerindeki oturumda dördüncü defa ele alacak. Türkiye İnsan Hakları Davalarına Dayanak Projesinden (TLSP) Helen Duffy, “Kavala davasının Türkiye’de sivil toplumun ve hukukun üstünlüğü unsurunun karşı karşıya bulunduğu krizin bir sembolü olduğunu” belirterek “İhlal sürecinin istisnai bir durum olduğunu biliyoruz. Lakin bu istisnanın uygulanmasının kelam konusu olabileceği bir dava varsa, o da budur” diye konuştu.
AİHM ve iç hukuk süreci
AİHM, 18 Ekim 2017’de gözaltına alındıktan sonra 1 Kasım 2017’de tutuklanan iş insanı Osman Kavala ile ilgili 10 Aralık 2019’da hak ihlali kararı vermiş, Kavala’nın makul kuşku olmadan siyasi sebeplerle tutuklanması ve Anayasa Mahkemesi’nin başvuruyu makul bir müddette incelememesi nedeniyle Avrupa İnsan Hakları Mukavelesi’nin ihlal edildiğine hükmetmiş, Kavala’nın derhal tahliyesini istemişti. Türkiye’nin itirazının reddedilmesi ile AİHM kararı Mayıs ayında katılaşmıştı.
Kavala Anayasa mahkemesine yaptığı son ferdi müracaattan da sonuç alamamış, AYM 20 Aralık’taki kararında Kavala’nın “kişi hak ve özgürlüğü ile güvenliğinin ihlal edilmediğine” hükmetmişti.
Kavala hakkında 5 Şubat’ta Türkiye’de yapılan son duruşmada İstanbul 36. Ağır Ceza Mahkemesi “anayasal sistemi ortadan kaldırmaya teşebbüs” ve “siyasal ve askeri casusluk” suçlamalarıyla açılan davanın Seyahat davasıyla birleştirilmesine karar vermişti