Ankara Üniversitesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Kısmı Dr. Öğretim Üyesi Güle Çınar, Ankara Veteriner Doktorları Odası Lideri Zeynep Pınar Kaya ve Ziraat Mühendisleri Odası İdare Heyeti üyesi Züleyha Oğuz; son vakitlerde Anadolu’nun çeşitli yerlerinden Kırım Kongo Kanamalı Ateşi hastalığına ait hadise bilgileri gelmeye başladığına dikkati çekti. Uzmanlara nazaran, havaların ısınması ve insanların kırsala göç etmesi hastalık riskini artırıyor.
Geçtiğimiz bir hafta içerisinde Artvin’in Ardanuç ilçesinde 3 bireye, Tokat’ta 14 şahsa, Erzincan’da ise 7 bireye Kırım Kongo Kanamalı Ateşi hastalığı teşhisi konuldu. Uzmanlar, olay sayılarındaki artışı kıymetlendirdi.
’10 gün boyunca takip edilmesi gerekiyor’
Enfeksiyon Hastalıkları Uzmanı Dr. Güle Çınar şöyle konuştu:
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi aslında uzun yıllardır gördüğümüz, keneler aracılığıyla insanlara bulaşan Bunyaviridea ailesi Nairovirüs dediğimiz bir virüsün sebep olduğu bir hastalıktır. Keneler insanlara tutundukları vakit beden içeriklerini insan kanına boşaltmalarıyla virüsler bedenimize geçmiş oluyor ve hastalık oluşturuyor. Hastalığın oluşması için üç günlük bir periyod çoklukla şikayetlerin ortaya çıkması için kâfi olurken bu mühlet 10 güne kadar uzayabiliyor. Bu yüzden kene tutunan bireylerin 10 gün boyunca şikayetlerinin takip edilmesi gerekiyor. Bedende şiddetli baş ağrısı, bulantı, kusma, ishal, yaygın kas ağrısı, halsizlik üzere semptomlara sebep olabiliyor. Her bireyde ateş çabucak görülmeyebiliyor lakin ateş yapabiliyor ve bir mühlet sonra bedende koagülasyon sistemi dediğimiz sistemi bozarak kanamalara sebep oluyor. Genelde de hastalar ya iç organ kanamaları ya da durdurulamayan kanamalar nedeniyle kaybediliyor.
‘Pikniğe gidildikten sonra beden denetim edilmeli’
Hastalıktan korunmada en değerli yol, kenelerin tutunmasını engellemek. Bunun için kırsal alanlara gittiğimizde mümkün olduğunca uzun paçalı pantolonlar, uzun kollu ve açık kıyafetler giymek keneleri görebilmemiz açısından kıymetli. Bu türlü bir alana gidildiğinde; ormana, pikniğe gidildikten sonra da kesinlikle bedende bilhassa kulak ardı, koltuk altı, kasık bölgesi ya da parmak ortası üzere kıvrım bölgelerinin rastgele bir kene varlığı açısından kesinlikle denetim edilmesi lazım. Bedenimizde kene gördüğümüz vakit ise en kısa müddette bu keneyi çıkarmak gerekiyor. Çıplak elle katiyen keneye dokunmamalıyız. Bir peçeteyle ya da eldiven giyerek keneyi bedene yakın kısmından tutarak, sıkmadan çıkarmalıyız. Şayet kenenin başı, hortumu üzere rastgele bir beden kesimi bedenimizde kalırsa da en yakın sıhhat kuruluşuna başvurup kenenin çıkarılmasını sağlamamız gerekiyor.
‘Covid-19 semptomlarıyla birtakım açılardan karışabilir’
Hastalık ekseriyetle ilkbahar yaz aylarında bilhassa Orta Anadolu’nun kuzeyi, Orta Karadeniz, Doğu Anadolu’nun kuzey bölgelerinde epeyce yaygın olarak karşımıza çıkıyor. Covid-19 semptomlarıyla, Kırım Kongo’nun semptomları kimi açılardan karışabilir. Covid-19’da da yaygın bir halsizlik, kas ağrısı görebiliriz. Tekrar ateş, baş ağrısı, bulantı, kusma, ishal her ikisinde olabilir. Ancak Covid-19’da teneffüs sistemiyle ilgili öksürük, burun akıntısı, burun tıkanıklığı üzere şikayetler de tabloya eşlik ederler. Mevt riski açısından baktığımızda çoklukla Kırım Kongo’lu hastalarda yüzde 20 oranında bir mortaliteden kelam edebiliriz.
‘Kırsala göç neden olmuş olabilir’
Özellikle İç Anadolu’nun kuzeyinden gelen olay bildirimleri var. Bahar ayları olması nedeniyle, havaların ısınmasıyla birlikte bölge beşerinin kırsala çıkması hem de tam kapanmayla birlikte insanların tam kapanmayı o bölgede geçirmeye karar vermeleriyle birlikte bu devirlerde olaylarda artış görmüş olabiliriz. Fakat her sene bu mevsimde başlayan Kırım Kongo Kanamalı Ateşi olaylarıyla karşılaşmaktayız, şimdi başka yıllara nazaran daha ağır bir hadise bildirimi olduğunu söylemek için erken.
‘Yüzde 25’lere varan vefat oranı var’
Ankara Veteriner Doktorları Odası Lideri Zeynep Pınar Kaya ise Kırım Kongo Kanamalı Ateşi hastalığının da tıpkı Covid-19 üzere zoonoz bir hastalık olduğunu belirterek, şunları söyledi:
Kanamalı Kırım Kongo Ateşi hastalığı, keneler yoluyla hayvanlardan insanlara bulaşan zoonoz bir hastalıktır. Zoonoz hastalıklar Covid-19 ile birlikte günümüzde tanınan olmaya başladı. Zira Covid-19 da zoonoz bir hastalık. Kırım Kongo Kanamalı Ateşi, kenelerle insanlara bulaşıyor. Keneler deyince bu noktada bir genelleme yapmak yanlışsız değil, keneler de çeşitli aileler ve farklı bireylerden oluşan bir hayvan cinsi. Bu kenelerin yalnızca hyalomma cinsi keneler tarafından insanlara bulaşması kelam konusu. Bunun dışında enfekte hayvanların, çiftlik hayvanlarının etlerinin işlenmesi sırasında yahut bu hayvanların kanlarıyla teması sonrasında, mukozayla; ağızla, gözle yahut bütünlüğü bozulmuş deriyle teması sonrasında hayvanlardan insanlara geçiyor. Hayvanlarda çok önemli hastalık belirtileri görülmemekle birlikte insanlarda yüzde 25 yüzde 30’lara varan vefat oranlarına ulaşabilen endemik bir hastalık.
Tam kapanmayla birlikte kırsala ağır bir göç var, havalar da ısındı. Bu devrin ehemmiyeti, kenelerin ağır olması ve insanların kenelerle temaslarının çok ağır olması. Bu nedenle insanların çok dikkatli olması gerekiyor. Beşerler şayet bir kene ısırığıyla karşılaşırsa, keneyi bedenlerinden çıkarmadan bir sıhhat kuruluşuna başvurmaları gerekiyor.
Ahır üzere kapalı ortamlarda ‘repellant’ dediğimiz uzaklaştırıcı birtakım unsurlar kullanılarak kenelerin bu bölgelere gelmesi engellenebilir. Açık alanlarda ilaçlamaların yapılması gerekli. Türkiye Atom Gücü Kurumu’nun yıllar evvel yaptığı nükleer teknolojiyle kenelerin, üreme yeteneklerini kaybettirmeden kısırlaştırılması ve tekrar tabiata salınması sonucunda bu kenelerin kısır olarak çoğalması üzere tedbirler var. Bu üzere tedbirlerin mevsimsel olarak değil, yıl boyunca alınması gerekli.