Cumhuriyet muharriri Jale Özgentürk, “Anadolu’daki esnaf, tüccar ve sanayicide bıçak kemikte, sesler yükseliyor” başlıklı yazısında koronavirüs önlemleri kapsamında vatandaşına en az dayanağı veren ülkelerden birinin Türkiye olmasını ele aldı. IMF tarafından yayınlanan rapora nazaran, Türkiye ulusal gelirinin yüzde 1.9’unu yardım olarak ayırmış. Bu oran da Afrika ülkeleri üzere azgelişmiş iktisada sahip ülkelerle neredeyse tıpkı. Şirketlere olan yardımda ise benzeri ekonomik çaptaki ülkelerin tersine, likidite, garanti takviyesi oranlarında Türkiye başı çekiyor. Patrona sağlanan dayanak, gayri safi yurtiçi hasılanın yüzde 6.4’ü kadar.
Özgentürk yazısında esnaf ve iş etraflarındaki tablonun iç açıcı olmadığına değinerek Türkiye Odalar Borsalar Birliği (TOBB), Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) üzere iktidara yakın duran iş dünyası örgütlerinde muhalif sesler yükseldiğini tabir etti. Özgentürk şu tabirleri kullandı:
81 vilayette 365 odada 1 milyona yakın üyesi olan TOBB’un lideri Rifat Hisarcıklıoğlu’nu bir akşam vakti Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a gitmek zorunda bırakan da işte tabandan gelen bu dalga…
Tarihi boyunca bakanlar, başbakanlar çıkaran TOBB, uzun müddettir iş dünyasında iktidara en yakın duran örgütlerden. Türkiye’de iş yapmak isteyen herkesin üye olmak zorunda kaldığı TOBB, sayısı tam olarak bilinemeyen büyük bir kaynağa sahip. O denli ki üyelerine harcanacak paralarla iktidar istedi diye 500 milyon dolarını Yassıada üzere büsbütün gereksinim dışı bir yatırıma bile harcadı.
Hisarcıklıoğlu, bir müddettir oda ve borsa üyeleriyle zoom toplantılarıyla buluşuyordu. 5 bölge toplantısı gerçekleştirildi. Oda liderleri, sıkıntılarının pandemiyle birlikte derinleştiğini anlattı. Tabandan gelen yansıları yansıttı. Kimseye danışılmadan, hiçbir dayanak açıklanmadan verilen tam kapanma kararına da büyük yansılar geldiğini anlatan liderler, seslerinin duyurulması konusunda baskı yapınca, Hisarcıklıoğlu da hazırlanan talep evrakları ile Beştepe’ye çıkmak zorunda kaldı.
Hisarcıklıoğlu’nun Erdoğan’a götürdüğü ve Twitter’dan yaptığı açıklamada çözülmesi için talimat verildiğini açıkladığı belgelerde yer alan talepler ortasında şunlar vardı:
Kamuya ilişkin vergi, SSK ödemelerinin ertelenmesi. Hammadde tedarikinde meselelere tedbir alınması. Yapılandırılan kredi borçlarının bir daha ertelenmesi. Stok affı.ı
Hisarcıklıoğlu’nun toplantıdan sonra yaptığı Twitter açıklamasının altına yapılan yorumlardan kimileri ise şöyleydi:
Yönetilemeyen iktisat yüzünden her şeyimizi kaybettik.
Ekonomik krizler, döviz; seçimler. FETÖ. Papaz, pandemi. Hiçbiri esnafın hatası değil. Farkında mısınız esnaf batıyor.
Durumun vehametini anlatan bu isyan sözcükleri bakalım TOBB’un duruşunda nasıl bir değişim yaratacak? Ve çalışanı, emekçiyi kısa çalışma ödeneği, fiyatsız müsaade kararlarıyla yoksulluğa mahkûm eden hükümet, patronun bu sesini ne kadar duyacak?
Ekonomik toplumsal kurul olsaydı
Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne tam üyelik hayallerinin güçlü olduğu devirlerde bir “Ekonomik ve Toplumsal Konsey” kurulmuştu. 2010’daki referandumda kabul edilmesinin akabinde anayasal nitelik kazanan kurulun misyonları ortasında şunlar vardı:
Toplumdaki ekonomik ve toplumsal ünitelerin, hükümetin ekonomik ve toplumsal siyasetlerinin oluşturulmasına iştiraklerini sağlamak.
Devlet ile toplumsal kesitler ortasında ve toplumsal kısımların kendi ortalarındaki işbirliğini güçlendirecek çalışmalar yapmak.
Sürekli ve süreksiz nitelikte çalışma şuraları kurmak, bu şuraların raporlarını görüşmek.
Devrimci Emekçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) da dahil emekçi sendikaları ile patron örgütleri, sivil toplum kuruluşlarının yer aldığı kurul, belirli aralıklarla toplanırdı.
Bu toplantılarda emekçi ve patron bir ortaya gelir, uzlaşma içinde iş dünyasını ilgilendiren kararların alınması sağlanırdı. Olağan ki her vakit ortak bir karar çıkmazdı lakin taraflar bir ortaya gelir ve yüz yüze sıkıntılarını tartışırdı.
Konseyi birleştiren güçler iktisadın tüm aktörlerinden oluşurdu. Ne yazık ki kurul bir türlü kurumsal hale gelmedi. Cumhurbaşkanlığı Yönetim sistemiyle birlikte de ne yazık ki işlerlik kazanamadı. Kurul var lakin 12 yıldır toplanamıyor. Pandemi üzere ekonomiyi altüst eden bir olay karşısında bile toplanamıyor. Hiçbir kararda kimseye görüş sorulmuyor.
Tek bir kişinin karar verdiği bir siyasi yapıda “Ekonomik Toplumsal Kurul toplansın” demek çok naif bir talep lakin tekrar de düşünmeden edemiyorum.