Türk Deniz Araştırmaları Vakfı (TÜDAV) ve Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) Deniz Bilimleri Enstitüsü işbirliği ile hazırlanan ‘İklim Değişikliği ve Türkiye Denizleri Üzerine Etkileri’ isimli kitap, kürsel ısınmaya bağlı denizlerdeki tehlikeyi ortaya koydu.
Akdeniz’in son 50 yılda 1,5 derece ısındığı bildirilen kitaba nazaran; su sıcaklığının artması istilacı cinsleri artıracak bu da balıktaki randımanı azaltacak.
2020 yılında TÜDAV ve ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü’nün ortaklaşa düzenlediği ‘İklim Değişikliği ve Denizlerimiz’ bahisli çalıştayda ortaya konulan bilimsel görüşler, ‘İklim Değişikliği ve Türkiye Denizleri Üzerine Etkileri’ başlıklı kitapta toplandı. 41 uzmanın katkıda bulunduğu kitapta, iklim değişikliği ile denizel ekosistemin bağlantısı üzerine yapılan çalışmaların sonuçları yer aldı.
‘Balıkta verimlilik azalacak’
Kitabın editörlerinden İstanbul Üniversitesi Su Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi ve TÜDAV Lideri Prof. Dr. Bayram Öztürk, iklim değişikliğinin denizlerdeki tesirlerini anlattı. Prof. Dr. Öztürk, “Deniz suyu sıcaklığının artışı ile birlikte, Akdeniz’de başta mercan çeşitlerinde beyazlama ile yılan balıklarının göç yollarının değişmesi görülebilir. Yeniden birebir vakitte iklim değişikliği yabancı çeşitteki balıkların farklı denizlere gelmesini kolaylaştırır. Deniz suyu düzeyinin artışı, bir yandan da deniz suyu sıcaklığının artışı demek. Deniz suyu sıcaklığının artışı da aşikâr canlı çeşitlerinin bir denizden diğer bir denize gitmesi manasına geliyor. Bu durumdan ötürü balıkçılıktaki randıman azalabilir ve yabancı deniz anaları, balon balıkları üzere cinsler daha fazla denizlerimize girebilir” dedi.
‘Deniz suyundaki asitleşmeyle çok plankton patlamaları yaşanabilir’
İklim değişikliğinin araştırılması için izleme programının kaide olduğunu belirten Prof. Dr. Öztürk, “Asitleşme ise deniz suyundaki PH bedelinin düşmesidir. Denizlerdeki PH bedelinin düşmesi de birçok canlı kümesinin kabuk yapma sürecinin azaltması demektir. Deniz kestaneleri ve deniz yıldızları başta olmak üzere birçok cinsin popülasyonunun azalması manasına gelir. Yeniden deniz suyundaki asitleşme ile çok plankton patlamaları yaşanabilir. Burada kıymetli olan denizlerin izlenmesidir” diye konuştu.
‘Dünya Bankası’ndan para almak mümkün’
20 sene sonra Trabzon’da ya da Giresun kıyılarında birçok farklı balık cinslerinin olacağını söyleyen Prof. Dr. Öztürk, “Denizlerdeki durumun tahlillerinden biri Türkiye’nin Ege ve Akdeniz’inde bulunan deniz çayırlarının çok güzel korunması. Deniz çayırları bizim şu an aldığımız oksijene dayanak oluyor. Tekrar Türkiye üzere gelişmekte olan ülkelerin etrafa ve tabiata yatırım yapması lazım. Mesela deniz çayırlarının korunmasını rehine olarak gösterip, Dünya Bankası’ndan para almak mümkün” sözlerini kullandı.
Deniz suyu sıcaklığının hava sıcaklığını da etkilediğini kaydeden Prof. Dr. Öztürk,
“Hava sıcaklığının 2 derecenin üzerine çıktığı söyleniyordu. Halbuki hava sıcaklığının bir buçuk derece de tutulması planlanıyordu” dedi.
‘Akdeniz havzası, mahallî çeşitlerin tehdit altında olduğu bir sıcak nokta’
Denizlerle ilgili çalışmanın Birleşmiş Milletler Okyanus On yılı (UN Ocean Decade, 2021-2030) periyodunu kapsayan süreçte ve 22-23 Nisan’da çevrim içi gerçekleştirilecek iklim değişikliği temalı Başkanlar Tepesi’nin öncesinde çıkarılmasını önemsediklerini vurgulayan Prof. Dr. Öztürk, “‘İklim Değişikliği ve Türkiye Denizleri Üzerine Etkileri’ başlıklı bir kitapta ikim değişikliğinin denizel ekosisteme, kıyılarımıza, kültürel mirasa, insan sıhhatine olan tesirleriyle alınabilecek tedbirler yanında başta belediyelere ve ilgili devlet kurumlarına değişime ahenk konusunda fikir veriyor. Denizel biyolojik zenginliğiyle bilinen Akdeniz Havzası, mahallî tiplerin birçoklarının tehdit altında olduğu bir sıcak nokta artık. Kitabın, yayımlanması büyük kıymet taşıyor” formunda konuştu.
‘Akdeniz’in suyu 50 yılda 1.5 derece arttı’
Kitabın editörlerinden Orta Doğu Teknik Üniversitesi Deniz Bilimleri Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Barış Salihoğlu da şu açıklamayı yaptı:
“Türkiye denizlerinde vakit geçirmeden uzun erimli ölçüm ve izleme çalışmalarına her zamankinden daha fazla gereksinim bulunuyor. Son çalışmalar geçen 50 yılda Akdeniz’de yüzey deniz suyu sıcaklığının yaklaşık 1,5 derece arttığını gösteriyor. Kestirimler 2100 yılında deniz düzeyinin bir iki 2 metre ortası artabileceğini, bundan Akdeniz kıyı nüfusunun büyük ölçüde etkileneceğini gösteriyor.
Deniz kıyısında bulunan bütün yerleşimlerin detaylı ahenk planlarını yapmaları gerekiyor. Soluduğumuz havadaki oksijenin yüzde 50’den fazlasını sağlayan denizlerde de iklime bağlı olarak değişimler yaşanıyor.
Denizlerdeki iklim ilintili değişimler, bütün insanlığı olumsuz etkileyecek niteliktedir. Esasen, iklim değişikliği ve tesirleri çok disiplinli uzmanlık isteyen mevzulardır. Deniz ekosistemlerin üzerindeki baskıyı azaltmak, değişen iklim ile bir arada, iklim değişikliğine adaptasyon ve değişikliğin tesirlerini azaltmak için toplumsal ve ekonomik olarak uygulanabilir tabiat temelli tahliller geliştirmek gerekiyor.”
DHA