İstanbul Sanayi Odası (İSO) İdare Heyeti Lideri Erdal Bahçıvan, düzenlediği basın toplantısında, İSO’nun ”Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu” araştırmasının sonuçlarını açıkladı.
Araştırmanın tepesinde TÜPRAŞ, üretimden satışlarda 58 milyar 593 milyon lirayla listede birinci sırayı alırken, Ford Otomotiv 45 milyar 223 milyon lirayla ikinci, Oyak-Renault Araba Fabrikaları ise 31 milyar 242 milyon lirayla üçüncü oldu.
Geçen yıl üçüncü sırada bulunan Toyota, 30 milyar 812 milyon lirayla dördüncü basamağa gerilerken, beşinci sıradaki şirket isminin açıklanmasını istemedi.
İlk 10’da bulunan öteki şirketler ise Star Rafineri, Arçelik, Tofaş, Ereğli Demir ve Çelik, İskenderun Demir ve Çelik olarak sıralandı.
‘İhracat gerilerken ihracatçı sayısı arttı’
Türkiye’nin 500 büyük sanayi kuruluşunun üretimden satışları 2020’de evvelki yıla nazaran yüzde 15,3 artarak 1 trilyon 179 milyar liraya yükseldi. Büyüme performansı, 2018’deki yüzde 34,5 ve 2019’daki yüzde 16,4’lük artışlarla karşılaştırıldığında yavaşladı.
İSO 500’ün ihracatı yüzde 12,8 gerileyerek 64,1 milyar dolar oldu. İhracat performansı Türkiye’nin genel ve sanayi ihracat performansından bir ölçüde olumsuz ayrışsa da İSO 500 yeniden Türkiye ihracatı içindeki tartısını korudu.
En büyük 500 şirket, geçen yıl Türkiye ihracatının 37,8’ini, sanayi dalı ihracatının ise yüzde 39,2’sini gerçekleştirdi. 2000’li yılların ortalarından itibaren 460 bandında seyreden ihracat yapan kuruluşların sayısı 2020’de 465 oldu.
‘Faaliyet karı yüzde 55 arttı’
Araştırmaya nazaran, sıralamanın birinci 50’sini oluşturan kuruluşların toplam üretimden satışlar içinden aldığı hisse bir ölçü azalmakla birlikte toplamda yüzde 50’ye yakın düzeylerini korudu.
Araştırmanın temel göstergelerinden İSO 500 Büyük Sanayi Kuruluşu’nun temel faaliyetlerinden elde ettiği karı gösteren faaliyet karı, bir evvelki yıla nazaran yüzde 55 artarak 142,8 milyar TL oldu. Faaliyet karlılığı oranı da 2,7 puan artarak yüzde 10,8’e çıktı.
Benzer halde ölçülmeye başlandığı 2013’ten bu yana 2019 yılı hariç daima artış gösteren FAVÖK büyüklüğü, 2020’de yüzde 43,1 artışla 184,4 milyar liraya çıkarken, FAVÖK karlılığı oranı da 2,6 puan yükselişle yüzde 13,9’a ulaştı.
Vergi öncesi devir kar ve ziyan toplamı da yüzde 50,1 artarak 92,5 milyar TL oldu. Sanayi kuruluşlarının karları 2020 yılında artış eğilimi gösterdi.
‘Finansman masrafları yüzde 39,2 arttı’
İSO 500’ün karlılık datalarına nazaran, faaliyet karlılığındaki güzelleşmenin yanı sıra bilhassa net kambiyo karlarının tesiriyle üretim faaliyeti dışı gelirlerdeki artış da karlılığa müspet katkı yaptı.
İSO 500’ün öteki faaliyetlerden olağan gelir ve karları 237,9 milyar lira iken, sarfiyat ve ziyanları 194,4 milyar lira olarak gerçekleşti. Bu iki sayı ortasındaki fark alındığında, İSO 500’ün 43,4 milyar liralık üretim faaliyeti dışı net gelir elde ettiği görüldü.
Finansman masrafları, İSO 500’ün karlılığında belirleyici olmayı sürdürdü. Finansman sarfiyatları yüzde 39,2 artışla 88,8 milyar liraya yükseldi.
İSO 500’ün 2020’de toplam borçları yüzde 23 artarak 499,6 milyar liraya ulaştı. Firmalar, faaliyet karlılığındaki artışın takviyesiyle öz kaynaklarını da yüzde 23,2 üzere misal bir oranda büyütebildi.
‘Kısa vadeli borçlarda yüzde 22,4’lük artış’
Borçların vadelerine nazaran gelişiminde ise kısa vadeli mali borçlar yüzde 22,4’lük artışla 206 milyar liraya yükselirken, uzun vadeli mali borçlar ise yüzde 23,3 yükselişle 293,5 milyar liraya çıktı.
En kıymetli göstergelerden toplam varlıklar içinde dönen ve duran varlıklar ilgisine bakıldığında, İSO 500’de duran varlıkların toplam faaller içindeki hissesi 2015 yılında yüzde 46,3’e kadar yükseldikten sonra gerilemeye başlayarak 2019’da yüzde 39,1 oldu.
Geçen yıl duran varlıkların hissesi 2,8 puan daha azalarak yüzde 36,3’e geriledi. Olağan dışı şartlar firmaları likit varlıklara yöneltirken, duran varlık yatırımlarını sınırladı.
‘KDV yükü yüzde 14,3 arttı’
İSO 500’ün devreden KDV yükü evvelki yıla nazaran yüzde 14,3 artışla 12,4 milyar lira oldu. Bu sayının, İSO 500’ün toplam mali borçlarının yüzde 2,5’i seviyesinde olduğu bildirildi.
En büyük 500 kuruluş ortasında geçen yıl kar eden kuruluş sayısı 411’den 423’e yükseldi.
Teknoloji yoğunluğuna nazaran yaratılan katma bedel açısından, 2018’de orta yüksek ve yüksek teknolojiyle yaratılan katma paha toplamı yüzde 27,5 iken, bu oran 2019’da yüzde 30,4’e, geçen yıl ise yüzde 31,2’ye çıktı.
Ar-Ge harcaması yapan kuruluş sayısı da 2013 yılından beri kademeli olarak artıyor. Geçen yıl Ar-Ge yapan kuruluş sayısı 271, Ar-Ge harcamaları da yüzde 4,9 artarak 6,2 milyar lira oldu. 2019’da yüzde 0,58 olan Ar-Ge harcamalarının üretimden satışlara oranı, geçen yıl yüzde 0,53’e geriledi.
‘İstihdam artışı yüzde 3’e yaklaştı’
İSO 500’ün istihdamı yüzde 2,9 artış gösterdi. Ödenen maaş ve fiyatlardaki artış oranı ise yüzde 14,4 oldu.
Yabancı sermaye hisseli kuruluşların sayısı geçen yıl 110’a indi. Bu gelişme, 2009’dan sonra İSO 500 içinde yer alan yabancı sermaye hisseli kuruluş sayısında yaşanan kademeli gerilemenin devam ettiğini gösterdi. Halka açık kuruluşların sayısı 67 ile yatay seyrini korudu.
İlk 500’de yer alan kuruluşların bağlı olduğu oda bilgilerine nazaran sıralanması sonucu endüstrideki Anadolu yükünün arttığı gözlendi. Buna nazaran son yıllarda sayısal olarak düşüş yaşanmasına rağmen en büyük hisse 161 şirketle hala İstanbul Sanayi Odası’na ilişkin bulunuyor. İstanbul’u 44 şirketle Ege Bölgesi Sanayi Odası izlerken, Ankara 37, Kocaeli 36, Gaziantep 29, Bursa 19 şirketle araştırmada yer aldı.