Türk Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği (TÜSİAD) Olağan Genel Şurası, Yüksek İstişare Kurulu (YİK) Lideri ve Divanı, İdare Konseyi, Denetleme Şurası ve Haysiyet Divanı asil ve yedek üyelerinin seçimini gerçekleştirmek üzere bugün toplandı.
Toplantının açılış konuşmasını yapan TÜSİAD YİK Lideri Tuncay Özilhan, Türk iktisadının son günlerdeki durumu ile ilgili şu açıklamalarda bulundu:
“Ortalık toz duman”
“Ortalığın toz duman olduğu, yetki ve sorumlulukların hudutlarının bulanıklaştığı durumlarda karar nasıl alınır? Nereye gittiğimiz konusunda başımızda bir karşılık yoksa plan nasıl yapılır? Kurumsal yapıların öngörüldüğü üzere çalışacağı varsayımı olmadan yarın ne olacağı nasıl bilinir? İlan edilmiş olan kurallar yarın değişebilirse, yarına ait kararlar nasıl alınır?
Bildiğiniz üzere 2021, TÜSİAD’ın ellinci kuruluş yıldönümü. 1970’ler, tekrar bugünlerde olduğu üzere dünyanın ve ülkemizin karmaşık günlerden geçtiği bir periyottu. 1970 yılında, ülkemizde dış ticaret açığı büyüyüp açığı finanse edecek finansman bulunamayınca IMF’yle bir stand-by mutabakatı yapılmış ve TL %67 devalüe olmuştu. Dünyada üçüncü sanayi ihtilali olarak bilinen bilgisayar teknolojilerindeki ihtilal başlamıştı. Soğuk Savaş ABD ve SSCB ortasındaki yarışı hızlandırmıştı. 1971’in Şubat ayında Apollo 14 aya üçüncü kere beşerli iniş yapmış ve ay yüzeyinde bilimsel araştırmalar için çalışmaya başlamıştı. Bundan bir ay sonra Türkiye’de anarşi gerekçesiyle 12 Mart muhtırasıyla demokrasimiz bir darbe daha almıştı. Nisan ayında ise derneğimizin kurucuları Atatürk unsurlarına uygun olarak, Türkiye’nin demokratik ve planlı yollarla kalkınmasına ve Batı uygarlık düzeyine çıkarılmasına yardımcı olmak hedefiyle TÜSİAD’ı kurmuştu. TÜSİAD kurulduktan kısa bir müddet sonra İkinci Dünya Savaşı’nın akabinde inşa edilen global finansal mimarideki sıkıntılar ağırlaşmış ve yaz aylarında Bretton Woods sistemi çökmüştü. Türkiye’nin kişi başına geliri yüksek gelirli ülkelerin beşte biri kadardı.
Elli yılın akabinde dönüp bugüne bakalım. Bugün de global iktisatta önemli dertler yaşanıyor. Bretton Woods sisteminin çökmesinin akabinde kurulan ve kalıcı olacağı düşünülen neo-liberal sistem, 2008 krizinde almış olduğu yaraları sarmaya uğraşıyor. İnsanoğlu artık de Mars’a gidiyor. Artık dördüncü sanayi ihtilalini konuşuyoruz. Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla Soğuk Savaş periyodu kapandı lakin adeta yeni bir Soğuk Savaş, bu kere da ABD ve Çin ortasında yaşanıyor. 70’lerdekilerden farklı olsa da iç ve dış mihrak telaffuzları bugün de gündemde. Cari açık ve finansman meselemiz motamot devam ediyor. Daha geçen hafta TL yüzde 10 civarında bedel kaybetti. Türkiye’nin kişi başına geliri yüksek gelirli ülkelerin hala beşte biri civarında.
Bu özetin de gösterdiği üzere, bugün ile 1970’ler ortasında önemli paralellikler var. Bundan elli sene öncesi üzere bugün de ekonomik ve toplumsal dinamikler bir dönüşümün eşiğinde olduğumuzu düşündürecek biçimde sürat kazanmış durumda.”
“Hukuk devleti vurgusu”
Hepimizin bildiği üzere 1970’li yıllar, Türkiye’nin dünya sistemindeki değişimi anlayamadığı, bu değişime ayak uyduramadığı yıllar oldu. Gelişmiş ülke maksadına ulaşmakta vakit kaybedildi. Demokratik hukuk devletine ulaşmak bir yana, bir askeri darbeyle daha karşılaşıldı. Siyaset karşı karşıya kalınan sıkıntıları konuşarak ve uzlaşarak aşma iradesini gösteremedi. Ve en berbatı de, ülke binlerce canını, bilhassa de pırıl pırıl gencini yitirdi.
Sorunların parlamento içinde uzlaşı sağlanarak çözülmesi gereği ve bu mevzuda sivil topluma da büyük bir misyon düştüğü tespiti bugün de bir o kadar gerçek. Bu nedenle geçmiş 50 yılda olduğu üzere gelecek 50 yılda da TÜSİAD olarak üzerimize düşen sorumluluğu yerine getireceğiz. 50 yıldan beri savunduğumuz demokratik hukuk devleti, laiklik ve piyasa iktisadı unsurları temelinde yaptığımız tespitleri ve teklifleri ülkemizin yöneticileri ve kamuoyu ile paylaşmaya devam edeceğiz.”
Reform paketleri
“Türkiye iktisadının kök sıkıntıları neredeyse Cumhuriyetin kuruluşundan beri daima birebir: tasarruf açığı, TL’nin kıymetinin istikrarı, fiyat istikrarı, yeteri kadar nitelikli istihdam yaratamama, üretim yapısının dönüşümü, kamu harcamalarının ekonomik verimliliği artıracak biçimde kullanılmaması.
Bunun için vakit zaman çeşitli ıslahat paketleri açıklanıyor. Sonuncu pakette de gördüğümüz üzere ele alınan ıslahatların hepsi düzgün; hepsi yerinde. Lakin ıslahatlar uzun ve meşakkatli süreçlerdir. Israrlı uygulama ve daima takip gerektirir. Bu yüzden ıslahat süreçleri siyaset ve bürokrasideki değişikliklere karşı hassastır. Islahat hevesi vakit içinde azalır ve efor yine semptomların tedavisine kayar. Bu nedenle sık sık ıslahat paketleri açıklanır, fakat bu paketlerin yapısal meseleleri çözmedeki tesiri pek sonlu olur.
Yüksek faiz oranları tasarruf açığının sonucudur. Tasarrufları artırmazsak, TL’ye inancı tesis edip uzun vadeli dış kaynak çekmezsek, hiçbir faiz indirimi kalıcı olmaz. Hakikaten daima bu türlü oluyor. Faizler, bir tansiyon hastasının tansiyon ilacına verdiği reaksiyon üzere süratle iniyor, ilaç kesilince yine çıkıyor. Bu iniş çıkışlar bünyeyi daha da zayıflatıyor. Yatırımcı itimadı tesis edilemeyince uzun periyotlu yatırım kararları da alınamıyor. Yatırımcı itimat ister. Sık sık değişmeyen kurallar ister. Uzun vadeli yatırımın sırrı istikrar ve inançtır.
Tasarruf açığının bir cephesi de mali disiplindir. Türkiye kamu kaynaklarını çok yeterli kullanmalı ve daha verimli alanlara harcamalı. Gereksiz harcamalar yerine her kuruşunu üretime, endüstriye, tarıma, eğitime, bilimsel ve insani gelişmeye ayırmalı. Kamu kaynaklarını harcarken rekabetçi piyasa prensiplerine uygun davranmalı.
Sokaktaki vatandaştan iş beşerlerine kadar herkesi ilgilendiren kronik sorunumuz TL’nin kıymetindeki yüksek oynaklıktır. TL’deki paha kaybının bir nedeni döviz geliri üretme kapasitesinin düşüklüğü ise bir öteki nedeni de geleceğe ait belirsizlik ve güvensizliktir. Sorun şiddetlenince rezervlerden döviz satarak TL’nin pahasını müdafaaya çalışmak, fakat kısa müddet için işe fayda. Tıpkı sorunun daima tekrarlamaması için ekonomik yapının dönüşüp döviz gelirlerinin artırılması ve iktisat idaresinin itimat sağlaması gerekir.
Fiyat artışları ile uğraş etmek için fiyat denetimlerinin yetmediğini deneyimle biliyoruz. Kalıcı tahlil üretim kapasitesini artırmak. Artık önümüzde kaçırmamamız gereken bir fırsat var. Pandemi ertesinde ticaret zincirlerinde değişim bekleniyor. Avrupalı şirketlerin tedarik kaynaklarını çeşitlendirmek ve daha yakın coğrafyaya taşımak istemeleri Türkiye’nin ehemmiyetini daha da artıracak. Bu fırsattan yararlanmak için Türkiye meselelerini geride bırakıp sanayi ve ziraî üretim kapasitesiyle hazır hale gelmeli.
Onca ıslahat programlarına, verilen tüm teşviklere karşın bir türlü halledilemeyen bir diğer sorun da yüksek işsizlik. Bir yandan işsizlik çok yüksek; başka yandan da yeni teknolojiler açısından uygun hünerlere sahip çalışan gereğince bulunamıyor. Gençlerimizi donanımlı bir biçimde yetiştiremeyince geriye bir gelecek vadetmeyen kaba ve rutin işler kalıyor. Bunları da gençler doğal olarak beğenmiyor. Kaldı ki bu işler otomasyon ve yapay zeka uygulamaları yüzünden bugün değilse yarın esasen ortadan kalkacak olan işler. Bugünün işsizlik semptomuyla çaba ederken, yarının işsizliğini önlemek için eğitimin niteliğini milletlerarası standartlara yükseltmekten diğer deva yok. Bunu yapmazsak kaynaklarımızı niteliksiz işgücünü verimsiz işlerde çalıştırmak için kullanmak durumunda kalacağız. Halbuki biz aslında kaynak düşüncesi çeken bir ülkeyiz. Kıt kaynaklarımızı verimsiz alanlarda çarçur etmemeliyiz.
Yine şimdiye kadar uygulanan tüm teşvik programlarına karşın bir türlü gerçekleştirilemeyen bir gaye de üretim yapısındaki dönüşüm. Üstteki tüm problemlerin ardındaki ortak sorun ekonomik yapının verimsizliği, döviz kazandıramaması, istihdam yaratamaması, yüksek teknolojili eser üretememesi.”